Cách nào để Việt Nam xuất khẩu sầu riêng vượt Thái Lan?

Thị trường nước ngoài kiểm soát rất chặt các tiêu chuẩn của trái sầu riêng. Ảnh: Hoàng Anh

Sau thành tích đột phá năm 2023, Việt Nam đặt mục tiêu xuất khẩu trên 3 tỷ USD sầu riêng.

Tính riêng nửa đầu năm nay, sầu riêng xuất khẩu được 1,3 tỷ USD, tăng 40% so với cùng kỳ, mở ra kỳ vọng về sự bứt phá mới, sớm đưa Việt Nam vượt Thái Lan trở thành thị trường xuất khẩu sầu riêng lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, để đạt được con số hơn 3,5 tỷ USD như mục tiêu Thái Lan đặt ra trong năm 2024, sầu riêng Việt Nam không thể sản xuất ồ ạt, thay vào đó là tập trung vào chất lượng để phát triển bền vững.

Thực tế cho thấy, thời gian qua, sự đột biến trong xuất khẩu sầu riêng kéo theo nhiều hệ lụy, đặc biệt trong đó là chạy theo sản lượng một cách tràn lan.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), hiện nay nhiều nhà vườn đang móc nối với thợ gõ sầu riêng để cắt bán sầu riêng non.

Thu hoạch thiếu ngày có thể giúp nhà vườn tăng khoảng 10% sản lượng nhưng hệ lụy là sầu riêng không đảm bảo về chất lượng. Thiệt hại gây ra, doanh nghiệp là người gánh chịu trực tiếp, tiếp đó ảnh hưởng đến hình ảnh, thương hiệu của cả một ngành hàng.

Ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, cũng đồng tình về hiện trạng ngành sầu riêng chạy theo số lượng mà bỏ quên đi chất lượng, thể hiện qua diện tích sầu riêng đến nay đã cao hơn gấp đôi so với con số 75 nghìn ha quy hoạch đến năm 2030 nhưng chưa theo kịp về chất lượng.

Trong khi đó, đối thủ Thái Lan đã có ban hành những tiêu chuẩn riêng cho sầu riêng, tổ chức kiểm tra chất lượng trước khi thương lái đến thu mua, quy định chặt chẽ về cấp phép thu mua theo các tiêu chí cụ thể.

Giải pháp nâng cao chất lượng sầu riêng

Trung Quốc hiện đang là thị trường chính của sầu riêng Việt Nam, do đó cần tập trung tuân thủ các quy định trong nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, trong đó có tiêu chuẩn về giảm sát vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Từ góc độ doanh nghiệp, tại tọa đàm "Đẩy mạnh xuất khẩu sầu riêng, cơ hội nào cho nông dân, doanh nghiệp", bà Phan Thị Mến, Giám đốc Công ty TNHH Tư vấn khoa học và công nghệ Sutech đề xuất cần xây dựng quy định pháp luật về mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, bao gồm thủ tục cấp phép và xử lý các hành vi gian lận mã số.

Bà Mến đề nghị, Cục Bảo vệ thực vật có thể thiết lập riêng một đường dây nóng để tiếp nhận kịp thời các phản ánh từ phía doanh nghiệp, bên cạnh việc tăng cường tập huấn, hướng dẫn cho các bên liên quan để đảm bảo thực hiện đúng quy định về mã số vùng trồng.

Mặt khác, thị trường Trung Quốc cũng quy định chặt về vệ sinh an toàn thực phẩm và chất lượng trái sầu riêng. Về vấn đề chất lượng, theo ông Nguyễn Thế Tùng, Chủ trang trại Queenfarm, cần phải quan tâm đến việc phát triển giống và có những chính sách cụ thể cho người làm giống sầu riêng.

Một số loại giống có chất lượng cao nhưng yêu cầu kỹ thuật cũng ở mức độ cao nên nông dân cũng cần được quan tâm và tạo điều kiện.

Thực tế cho thấy, một bộ phận không nhỏ nông dân không có tay nghề, kinh nghiệm, chưa nắm rõ kỹ thuật do đang canh tác loại cây khác nhưng phá bỏ để trồng sầu riêng.

Bình luận về thực trạng đó, ông Ngô Xuân Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác đào tạo, tập huấn một cách chuyên nghiệp.

“Phải chuẩn hóa cho bà con nông dân ngay từ đầu vào và trong quá trình sản xuất, cùng với cơ chế giám sát, đồng quản lý cả chuỗi sản xuất từ canh tác đến thu mua, thương lái”, ông Nam cho biết.

Cùng với đó, công nghệ chế biến sầu riêng cũng là yếu tố cần thiết để đa dạng hóa sản phẩm xuất khẩu, bao gồm sầu riêng sấy khô, sầu riêng đông lạnh. Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đang đàm phán để xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc.

Theo nhận định của Vinafruit, xuất khẩu sầu riêng Việt Nam khó có thể đạt được kim ngạch 3,5 tỷ USD trong năm nay nếu chưa xuất khẩu được sầu riêng đông lạnh.

Phạm Sơn