Cách Nga sống sót dưới lệnh trừng phạt của phương Tây

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin nâng cốc chúc mừng tại Moscow, Nga ngày 21/3. Nguồn: Asia Times

Vào năm 2014, Nga đã bắt đầu chuyển hướng đầu tư sang châu Á sau khi xảy ra cuộc khủng hoảng Ukraine cũng như các biện pháp trừng phạt sau đó của phương Tây. Và Nga coi đó là cơ hội quý báu để xích lại gần Trung Quốc với tinh thần đôi bên cùng có lợi.

Ngay từ khi tái đắc cử tổng thống lần thứ ba vào năm 2012, ông Putin thừa nhận tầm quan trọng của Trung Quốc, tin rằng sự tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc là cơ hội mang lại tiềm năng hợp tác kinh tế to lớn giữa hai nước.

Đây rõ ràng là lời kêu gọi Nga tận dụng triển vọng đầy hứa hẹn từ tăng cường hợp tác kinh tế với Trung Quốc. Điều này càng thích hợp khi Nga tổ chức hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương (APEC) tại Vladivostok.

Mọi thứ thực sự đã thay đổi vào năm 2022 khi Tổng thống Putin cho biết chính phủ của ông sẵn sàng hỗ trợ doanh nghiệp Trung Quốc thay thế các công ty phương Tây đã rời khỏi Nga. Trước đây, nhiều công ty Nga mua thiết bị châu Âu để nâng cấp nhà máy sản xuất. Nay do lệnh cấm của Liên minh châu Âu, họ phải tìm kiếm nhà cung cấp và nguồn tài chính từ Trung Quốc. Nhiều nhà sản xuất ô tô Trung Quốc cũng đang giành thị phần tại Nga. Haval, Geely, Changan, Great Wall và FAW nằm trong số 10 thương hiệu ô tô bán chạy nhất tại Nga trong tháng 1-2/2023.

Trong cuộc xung đột Nga-Ukraine, Bắc Kinh vẫn duy trì mối quan hệ mật thiết với Moscow, nhấn mạnh rằng họ không nghe theo bất kỳ sự dàn xếp của bên thứ ba nào liên quan đến đường lối đối ngoại.

Đó cũng chính là mục đích mà ông Tập muốn hướng đến trong chuyến thăm Moscow vào tuần trước. Có thể thấy Trung Quốc muốn nâng quan hệ đối tác chiến lược toàn diện giữa hai nước lên một tầm cao mới, mở rộng hợp tác kinh tế và thương mại.

Đối với Trung Quốc và Nga, hợp tác kinh tế không chỉ là một cách để duy trì độc lập khỏi sự thống trị kinh tế của phương Tây mà còn mang lại lợi ích chung cho cả hai nền kinh tế.

Sự bổ sung và tương thích giữa hai nền kinh tế chủ yếu được chứng minh bằng sự tăng trưởng trong thương mại song phương. Mặc dù vẫn còn nhiều hoài nghi về động lực tăng trưởng không đồng đều này, nhưng có nhiều bằng chứng cho thấy thương mại Nga-Trung giảm ít hơn so với các khu vực khác trong thời kỳ đại dịch Covid-19. Sau đại dịch, kim ngạch thương mại vượt mức trước đại dịch.

Vào năm 2020, thương mại Nga-Trung đạt 107,77 tỷ USD, đến năm 2021 tăng lên 147 tỷ USD.

Bên cạnh đó, những vấn đề địa chính trị hiện nay liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine và lệnh trừng phạt chưa từng có của phương Tây dành cho Nga cũng đã thúc đẩy xu hướng phi đô la hóa và tăng sức hấp dẫn của đồng nhân dân tệ.

Trong quý 1 năm 2022, kim ngạch thương mại Nga-Trung suy giảm nhưng đã bắt đầu phục hồi vào quý 2 và đạt kỷ lục 190 tỷ USD vào cuối năm. Điều này càng cho thấy tính bổ trợ của hai nền kinh tế.

Trong bối cảnh nền kinh tế Nga có thể thực hiện phi đô la hóa một phần, việc sử dụng thực tế các giao dịch không dùng tiền mặt bằng nhân dân tệ ngày càng tăng.

Thị phần của đồng nhân dân tệ trên thị trường ngoại hối Nga đã tăng từ 1% vào đầu năm 2022 lên 40 đến 45% vào quý 3 năm ngoái. Báo cáo giao dịch hàng ngày của Sàn giao dịch Moscow cho thấy nhân dân tệ đã vượt qua đô la Mỹ về khối lượng giao dịch hàng tháng.

Trung Quốc đã được hưởng lợi rất nhiều từ việc gia tăng thương mại với Nga. Ông lớn trong lĩnh vực khai thác đồng Udokan Copper của Nga đang trong quá trình hoàn thành việc xây dựng tổ hợp khai thác đồng mới nhằm cung cấp chủ yếu cho Trung Quốc. Điều này sẽ đáp ứng nhu cầu đồng ngày càng tăng của nền kinh tế số 2 thế giới nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh.

Norilsk Nickel, một trong những nhà sản xuất kim loại lớn nhất thế giới, đang chuyển xuất khẩu sang Trung Quốc.

Công ty hóa dầu Sibur và tổ hợp sản xuất ZapSib của Nga ở phía tây Siberia, đã tăng gấp đôi công suất sản xuất nhựa, polyetylen và polypropylen – những mặt hàng mà Trung Quốc đang cần.

Trong khi đó, Tập đoàn Gazprom của Nga đang tăng cường cung cấp khí đốt cho Trung Quốc và đàm phán về một dự án cung cấp bổ sung trong tương lai qua nước láng giềng Mông Cổ.

Trong bối cảnh căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington, Trung Quốc và Nga tìm đến nhau như đối tác không thể thiếu để sinh tồn.

Tùng Lâm