Cải cách quy trình IPO kích hoạt chu kỳ vốn mới trên thị trường chứng khoán
Làn sóng IPO trở lại mạnh mẽ khi Nghị định 245/2025/NĐ-CP có hiệu lực và Việt Nam được FTSE Russell nâng hạng. Khung pháp lý mới rút ngắn quy trình IPO–niêm yết, nâng chuẩn minh bạch, qua đó thu hút dòng vốn lớn và tạo nền tảng cho chu kỳ phát triển mới của thị trường.
Tạo “cú huých” cho doanh nghiệp huy động vốn
Trong 9 tháng đầu năm, thị trường chứng khoán khá trầm lắng khi chỉ có 4 doanh nghiệp hoàn tất niêm yết hoặc chuyển sàn lên Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HoSE). Tuy nhiên, bước sang quý IV, bức tranh đã “đổi màu” rõ rệt khi hoạt động IPO và niêm yết trở nên sôi động, báo hiệu một chu kỳ tăng trưởng mới của thị trường.
Nổi bật nhất là Nhóm công ty chứng khoán với các thương vụ có định giá hàng tỷ USD. Với lượng đặt mua gấp 2,5 lần khối lượng chào bán, TCBS đã IPO thành công thu về gần 11.000 tỷ đồng cùng mức định giá hơn 4 tỷ USD. Thương vụ của VPBankS cũng ghi nhận lượng đặt mua lớn hơn khối lượng chào bán và dự kiến sẽ huy động số vốn kỷ lục gần 13.000 tỷ đồng. Trong khi đó VPS đã phát hành thành công 202,31 triệu cổ phiếu và thu về số tiền 12.138,6 tỷ đồng.
Nhà đầu tư sau IPO thường kỳ vọng sớm được giao dịch cổ phiếu trên sàn. Ảnh: Đức Thanh
Nhóm phi tài chính với các dại diện như Nông nghiệp Hòa Phát, Hạ tầng Gelex, Long Châu hay loạt công ty con của Thế Giới Di Động… cũng được kỳ vọng sẽ IPO và lên sàn chứng khoán trong những năm tới.
Sự gia tăng của các kế hoạch IPO không phải là ngẫu nhiên mà gắn liền với sự thay đổi mạnh mẽ của khung pháp lý, đặc biệt là Nghị định 245/2025/NĐ-CP - văn bản được đánh giá là “cuộc cách mạng thủ tục” trong lĩnh vực chào bán và niêm yết cổ phiếu.
Nhanh hơn nhưng tiêu chuẩn cao hơn
Tuy rút ngắn thời gian xét duyệt, Nghị định 245/2025/NĐ-CP lại siết chặt các tiêu chuẩn niêm yết nhằm đảm bảo chất lượng hàng hóa trên thị trường. Những yêu cầu về vốn hóa, cơ cấu cổ đông, tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nhỏ lẻ, cam kết của cổ đông nội bộ hay hệ thống công bố thông tin minh bạch đều được nâng lên theo hướng tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Điều này đảm bảo rằng quy trình nhanh hơn nhưng không “dễ dãi” hơn, đồng thời tạo sự sàng lọc tự nhiên đối với các doanh nghiệp không đủ năng lực đáp ứng yêu cầu của thị trường.
Theo ông Hoàng Văn Thu - Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), theo quy định cũ, khi doanh nghiệp thực hiện IPO xong thì mới làm thủ tục niêm yết. Quy trình này mất khá nhiều thời gian, khiến doanh nghiệp và nhà đầu tư phải chờ đợi, làm giảm tính thanh khoản trên thị trường. Trong khi đó, nhà đầu tư sau IPO thường kỳ vọng sớm được giao dịch cổ phiếu trên sàn.
Với quy định mới tại Nghị định 245/2025/NĐ-CP, UBCKNN gắn chặt hai hoạt động IPO và niêm yết, rút ngắn đáng kể thời gian thực hiện. Cụ thể, trong vòng 30 ngày là đã có kết quả giữa IPO và niêm yết, thay vì kéo dài 90 đến 120 ngày như trước. Đây là nỗ lực lớn, cùng sự phối hợp của các đơn vị trong ngành như HoSE, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC).
“Cải tiến này giúp doanh nghiệp nhanh chóng đưa cổ phiếu ra giao dịch, tạo thanh khoản, đồng thời đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư. Đặc biệt, đối với các nhà đầu tư nước ngoài, đây là yếu tố họ rất quan tâm trong bối cảnh Việt Nam đã được nâng hạng. Quy định mới không chỉ thuận lợi cho doanh nghiệp có nhu cầu IPO và niêm yết, mà còn giúp thị trường có thêm nguồn hàng hóa chất lượng, đáp ứng nhu cầu đầu tư quốc tế” - Phó Chủ tịch UBCKNN chia sẻ.
Gia tăng chất lượng hàng hóa niêm yết
Sức nóng của thị trường IPO thời gian gần đây còn được thúc đẩy bởi những yếu tố mang tính hệ thống. Việc FTSE Russell chính thức nâng hạng Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp mở ra kỳ vọng về làn sóng vốn quốc tế quy mô lớn đổ vào Việt Nam trong năm 2026.
Theo giới chuyên gia, để tận dụng được toàn bộ lợi ích từ sự thay đổi của thể chế, doanh nghiệp cần xem việc nâng cao chất lượng quản trị, minh bạch hóa thông tin và tăng cường kiểm soát rủi ro là nền tảng cốt lõi cho sự phát triển bền vững, chứ không chỉ là điều kiện cần để lên sàn. Việc chủ động áp dụng chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS), nâng cấp hệ thống kiểm toán và kiểm soát nội bộ, xây dựng văn hóa minh bạch và chuẩn mực ESG, đồng thời phát triển đội ngũ lãnh đạo am hiểu quy định quốc tế sẽ góp phần gia tăng sức hấp dẫn của doanh nghiệp trong mắt nhà đầu tư.
Ở góc độ quản lý, cơ quan chức năng cần tiếp tục hoàn thiện hướng dẫn kỹ thuật và đẩy mạnh điện tử hóa quy trình thẩm định hồ sơ chào bán và niêm yết, rút ngắn thời gian xử lý và tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp. Việc hình thành cơ sở dữ liệu thống nhất về doanh nghiệp niêm yết trên toàn thị trường là yêu cầu cấp bách để tăng cường tính minh bạch và kết nối thông tin giữa các cơ quan quản lý, tổ chức phát hành và nhà đầu tư.
Chia sẻ về ảnh hưởng của Nghị định 245/2025, bà Nguyễn Thị Thu Hằng - Tổng Giám đốc Công ty Chứng khoán Nhất Việt cho biết, điểm mấu chốt của Nghị định là việc hợp nhất và rút ngắn đáng kể quy trình từ IPO đến niêm yết. Sự thay đổi này không chỉ nâng cao chất lượng hàng hóa khi yêu cầu minh bạch thông tin được đặt ở mức cao hơn, mà còn thúc đẩy thanh khoản thị trường nhờ dòng vốn được luân chuyển nhanh hơn khi cổ phiếu sớm được giao dịch. Đồng thời, thời gian chờ đợi được rút ngắn giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro, củng cố niềm tin và có nhiều lựa chọn đa dạng hơn.
