Cải cách WTO là con đường phù hợp với thương mại toàn cầu thế kỷ 21

Giờ đây, vào thời điểm căng thẳng địa chính trị, bất ổn chính trị và vũ khí hóa thương mại ngày càng tăng, giá trị của hợp tác đa phương trong WTO lớn hơn bao giờ hết. Thực tế địa chính trị mới này đòi hỏi WTO cải cách và là lý do khiến Liên minh châu Âu (EU) đang dẫn đầu các nỗ lực cập nhật bộ quy tắc thương mại.

Ảnh minh họa

Các quy định hiện hành của WTO vẫn chi phối phần lớn thương mại toàn cầu, là lá chắn bảo vệ tốt nhất của thế giới chống lại sự phân mảnh kinh tế. EU tiếp tục là thành viên ủng hộ hàng đầu cho tổ chức này, đó chính là vì lợi ích của khối này: Gần 60% thương mại của EU được thực hiện theo quy định của WTO. Nhưng bây giờ thế giới cần thấy một WTO mạnh mẽ và được cải cách để có thể ứng phó hiệu quả với những thách thức đặc biệt của thế kỷ 21.

Hội nghị cấp Bộ trưởng lần thứ 13 của WTO, diễn ra tại Abu Dhabi từ ngày 26-29/2 là cơ hội vàng để tạo thêm động lực cho tổ chức này. Mục tiêu là cải thiện các chức năng cốt lõi của WTO, từ giải quyết tranh chấp đến giải quyết các thách thức toàn cầu cấp bách. WTO đã cung cấp một diễn đàn quan trọng để giải quyết các tranh chấp thương mại trong một phần tư thế kỷ qua.

Nhưng, Cơ quan Phúc thẩm WTO đã không còn tồn tại dưới thời chính quyền Donald Trump. Kết quả là, các kháng nghị không thể được xét xử và các tranh chấp rơi vào tình trạng lấp lửng - hay “khiếu nại vào khoảng trống”. Việc cải cách hệ thống giải quyết tranh chấp này là rất quan trọng đối với tính hợp pháp chung của WTO và để ngăn chặn sự xói mòn các quy tắc thương mại.

Điều quan trọng là mang lại sự ổn định cho các công ty đầu tư và xuất khẩu. EU và các thành viên WTO hiện đã đạt được tiến bộ tốt trong một loạt cải cách, nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm để có một hệ thống hoạt động đầy đủ, bao gồm cả khả năng xem xét kháng cáo, càng sớm càng tốt.

WTO cần tăng cường đóng góp cho sự bền vững. Tổ chức này đã thực hiện điều này vào năm 2022 tại hội nghị cấp Bộ trưởng WTO lần thứ 12 với một thỏa thuận mang tính bước ngoặt nhằm bảo vệ đại dương bằng cách giải quyết các khoản trợ cấp nghề cá có hại.

Các thành viên WTO hiện phải thực hiện phần thứ hai của thỏa thuận này để giải quyết tình trạng đánh bắt quá mức và dư thừa năng lực. Điều này cũng sẽ giúp các thành viên đáp ứng đầy đủ các mục tiêu phát triển bền vững có liên quan của Liên hợp quốc.

Các thành viên mong muốn một WTO mạnh mẽ hơn để đảm bảo rằng thương mại có thể góp phần tích cực vào việc giải quyết các thách thức môi trường toàn cầu như biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học và ô nhiễm. Là một phần trong đó, các bên cần tăng cường đối thoại về các biện pháp môi trường trong nước, chẳng hạn như khuyến khích quá trình chuyển đổi xanh theo cách thân thiện với thương mại.

Cùng với Ecuador, Kenya và New Zealand, Liên minh châu Âu dự kiến sẽ triệu tập Liên minh Bộ trưởng Thương mại về Khí hậu gồm 60 thành viên để thảo luận về cách thương mại có thể hỗ trợ các mục tiêu về biến đổi khí hậu. Cải cách nông nghiệp và an ninh lương thực cũng sẽ có tầm quan trọng hàng đầu ở Abu Dhabi. Biến đổi khí hậu, căng thẳng địa chính trị, đặc biệt là cuộc chiến Ukraine và vũ khí hóa nguồn cung cấp lương thực, tất cả đều ảnh hưởng đến chuỗi giá trị nông nghiệp và lượng lương thực sẵn có.

EU đang dẫn đầu các nỗ lực khuyến khích các thành viên WTO thoát khỏi các khoản trợ cấp bóp méo thương mại và thực hiện quá trình chuyển đổi sang canh tác bền vững - một mục tiêu mà EU đã theo đuổi thông qua các cải cách liên tiếp của Chính sách nông nghiệp chung. EU cùng các thành viên khác giải quyết các vấn đề cấp bách liên quan đến những thách thức của cuộc khủng hoảng mất an ninh lương thực hiện nay, đặc biệt là các hạn chế xuất khẩu áp dụng đối với các sản phẩm thực phẩm.

Sau đó là thương mại kỹ thuật số. Ở đây, các thành viên cần hiện đại hóa bộ quy tắc của WTO. Yêu cầu chính của cộng đồng doanh nghiệp - ở cả các nước phát triển và đang phát triển - là các bộ trưởng WTO gia hạn lệnh cấm áp dụng thuế đối với thương mại điện tử hiện nay. Điều này rất quan trọng để đảm bảo rằng các quốc gia và doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, có thể thu được lợi ích từ nền kinh tế kỹ thuật số đang phát triển nhanh chóng. WTO cần một chương trình làm việc nhằm giải quyết khoảng cách số và đảm bảo các kết quả tích cực về nội dung này.

Nói rộng hơn, WTO phải tái lập chính mình như một diễn đàn quốc tế quan trọng để thảo luận và giải quyết các thách thức chính sách toàn cầu cấp bách khác, chẳng hạn như những thách thức do chính sách công nghiệp đặt ra. WTO cũng cần thống nhất một chương trình nghị sự nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các nước đang phát triển hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là các nước kém phát triển nhất.

WTO đang phải đối mặt với một loạt các thách thức và việc đảm bảo rằng WTO hoạt động hiệu quả và có khả năng giúp các thành viên đáp ứng các yêu cầu đó là vì lợi ích chung của tất cả các bên.

Từ ngày 26/2 đến ngày 29/2/2024, Đoàn công tác của Việt Nam do Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên làm Trưởng đoàn tham dự Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 13 (MC13) của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) tại Abu Dhabi và Dubai, Các Tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất (UAE).

Duy Hưng (tổng hợp)