Cái giá phải trả cho Hiệp định thương mại tự do EU-Mercosur?

Sau 20 năm đàm phán, ngày 28/6/2019, thị trường chung Nam Mỹ (Mercosur) và Liên minh châu Âu (EU) đã ký kết thỏa thuận thương mại tự do. Để chính thức có hiệu lực, hiệp định này còn phải được quốc hội các nước bỏ phiếu thông qua. Nếu đạt kết quả, FTA này sẽ giúp cho hàng hóa của hai bên hội nhập vào một thị trường lớn với 800 triệu dân, chiếm 1/4 tổng sản phẩm quốc nội (GDP) thế giới.

Về lợi ích kinh tế, thỏa thuận sẽ giúp các công ty của những nước tham gia được hưởng lợi, do tất cả các sản phẩm công nghiệp đều được miễn giảm thuế. Điều này cũng giúp cạnh tranh công bằng giữa các quốc gia khác.

Cuộc thương lượng FTA EU-Mercosur đã kéo dài đến 20 năm. Trong thời gian đó, Liên minh châu Âu đã đưa vào sử dụng đồng euro, còn nền kinh tế Argentina sụp đổ. Các chính phủ liên tiếp thay mới tại 4 nước Mercosur (Argentina, Brazil, Paraguay, Uruguay) khiến cho việc đàm phán hết sức khó khăn. Cũng vì thế mà sau khi kết thúc đàm phán và ký kết hiệp định, Jorge Faurie, Ngoại trưởng Argentina đã khóc nức nở qua điện thoại: “Thưa tổng thống, chúng ta đã đạt được thỏa thuận giữa EU và Mercosur”, theo tờ Süddeutsche Zeitung của Đức.

Tờ Zeitung cho rằng không chỉ mang lại lợi ích thương mại, hiệp định còn giúp cả EU và Mercosur có được tiếng nói chính trị trên trường quốc tế, qua việc làm đối trọng với chính sách bảo hộ của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Hiện nay nhiều nước Nam Mỹ lệ thuộc nặng nề vào Hoa Kỳ về kinh tế. Hơn nữa, hiệp định thương mại tự do này ngoài việc kết nối châu Âu với Nam Mỹ, còn giúp khối Mercosur đoàn kết lại.

Tờ Les Echos của Pháp cũng cho rằng lâu nay EU vẫn bị chỉ trích là không có trọng lượng trên trường quốc tế, cả về ngoại giao lẫn quân sự. Trong khi với thị trường 500 triệu dân, châu Âu có khả năng áp đặt một mô hình dựa trên luật pháp, tự do, bảo vệ môi trường và hiệp ước với Mercosur là cơ hội tốt. Trong bối cảnh Mỹ quay lại với luật của kẻ mạnh và sự tràn ngập của hàng hóa Trung Quốc, việc tự cô lập sẽ là chọn lựa tồi tệ nhất đối với châu Âu.

Tuy vậy những tiếng nói phản ứng thỏa thuận này đang nổi lên mạnh mẽ ở châu Âu. Nội bộ đảng cầm quyền LREM của Tổng thống Pháp Macron cũng lục đục vì chuyện này. Ngày 3/7, dân biểu Jean-Baptiste Moreau tuyên bố thẳng “đây là một thỏa thuận tồi” và cho biết sẽ cố gắng thuyết phục Tổng thống Pháp bác bỏ. Theo ghi nhận của tờ báo Le Monde, lần đầu tiên một nghị sĩ của đảng cầm quyền lại công khai trực diện phản đối tổng thống mạnh mẽ đến như vậy. Không chỉ có nghị sĩ Moreau, nhiều nghị sĩ LREM cũng bày tỏ sự dè dặt cao độ.

Theo Le Monde, làn sóng phản đối, từ cực tả đến cực hữu, không kể giới nông dân, khiến chính quyền buộc phải điều chỉnh thái độ. Tổng thống Pháp, cho dù vẫn tiếp tục lên án chủ nghĩa bảo hộ mới, đã nhấn mạnh đến việc mở cửa thị trường phải đi kèm với các kế hoạch hỗ trợ các ngành kinh tế bị đe dọa, cũng như các đòi hỏi nghiêm khắc về khí hậu.

Ngày 17/7 tới, dự thảo hiệp định với Mercosur sẽ phải được bỏ phiếu tại một ủy ban Quốc hội Pháp. Chính phủ Paris lo ngại tình hình vượt tầm kiểm soát, khi dự luật bị chống đối dữ dội. Vì sao FTA EU-Mercosur bị phản đối dữ dội? Le Monde nhắc đến tình trạng nông nghiệp châu Âu bị đe dọa do nhiều bê bối thực phẩm nhập khẩu và đặt câu hỏi là “liệu có cần nhập khẩu thêm thịt từ đầu kia thế giới, trong lúc chúng ta không hề thiếu thịt, trong lúc người ta lại nhân danh cuộc chiến vì khí hậu để cấm người Pháp sử dụng xe hơi? Tại sao, cùng lúc với việc thúc đẩy một nền nông nghiệp bền vững, lại buôn bán với những người không hề tôn trọng các quy tắc đó?”. Le Monde cũng chất vấn: “Phải chăng đã có sự phóng đại về tầm quan trọng của hiệp định này, trong lúc các hệ quả về kinh tế, vệ sinh, môi trường lại không được thực sự tính đủ?”.

Về mặt môi trường, cựu dân biểu Pháp Mathieu Orphelin nhấn mạnh là dự thảo hiệp định châu Âu-Mercosur hoàn toàn không mang lại các bảo đảm về khí hậu. Hiệp định Khí hậu Paris 2015 chỉ được nêu ra lấy lệ. Không có bất cứ một cơ chế nào cho phép đình chỉ thỏa thuận, nếu các quốc gia ký kết ngấm ngầm rời bỏ Hiệp định Paris, hoặc xa rời các cam kết về khí hậu.

Cựu dân biểu Pháp tỏ ra hết sức bi quan về các quy tắc thương mại hiện nay, mà theo ông, hoàn toàn không thể giúp nhân loại trong cuộc chiến hãm lại đà hâm nóng khí hậu. Theo ông, liên minh châu Âu phải tiến hành một cuộc cách mạng, thiết lập các thỏa ước thương mại kiểu mới, trong đó các sản phẩm nông nghiệp phải có được một quy chế khác với các hàng hóa khác. Bởi đằng sau các sản phẩm nông nghiệp là mô hình nông nghiệp, mô hình tiêu thụ thực phẩm, sức khỏe và môi trường.

H.Phan

AFP