Cái nhìn sâu về những vụ ám sát tổng thống Mỹ

Hình ảnh tại vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy (1963).

Bốn tổng thống đương nhiệm thiệt mạng trong các vụ ám sát là: Abraham Lincoln (1865), James A. Garfield (1881), William McKinley (1901) và John F. Kennedy (1963). Xoay quanh các nhân vật này đã có nhiều tiểu sử được xuất bản, cùng những cuốn sách nghiên cứu sâu hơn về các vụ việc rúng động.

Assassination Vacation (Sarah Vowell)

Để thực hiện cuốn sách xuất bản năm 2005 Assassination Vacation (tạm dịch: Chuyến du lịch ám sát), Sarah Vowell đi khắp nước Mỹ, từ Buffalo đến Alaska, từ Washington đến Dry Tortugas. Qua nhiều địa danh khác nhau, cô nghiên cứu vụ ám sát các tổng thống Abraham Lincoln, James A. Garfield và William McKinley.

Phần lớn cuốn sách kể các câu chuyện có thật về các vị tổng thống này và kẻ ám sát họ. Ngoài ra, Vowell xen kẽ những giai thoại về "cuộc hành hương" tìm hiểu các vụ ám sát tổng thống, gồm cả việc cô đến xem vở nhạc kịch Assassins (tạm dịch: Sát thủ) năm 1990.

Đặc trưng trong văn phong của Vowell là nét dí dỏm, hài hước khôn ngoan đi kèm sự thẳng thắn, chân thực. Cô không ngần ngại đưa ra những lời nhận xét, thậm chí là chỉ trích, thể hiện quan điểm riêng, đồng thời kích thích độc giả tư duy về những sự kiện lịch sử, văn hóa Mỹ.

Có thể đọc cuốn sách một cách nhẹ nhàng như tạp chí du lịch mang tính giải trí và cung cấp thông tin. Song tác phẩm này cũng trình bày quan ngại rằng văn hóa đại chúng, bao gồm văn học, kiến trúc, điêu khắc và du lịch lịch sử đã thao túng nhãn quan của công chúng về "cái chết Mỹ".

Bản sách nói tóm tắt tác phẩm này phát hành vào ngày 29/3/2005, thu hút lượng lớn độc giả vì được sản xuất âm nhạc chỉn chu và quy tụ những giọng lồng tiếng hạng A, bao gồm cả ông hoàng kinh dị Stephen King.

Manhunt: The 12-Day Chase for Lincoln's Killer (James L. Swanson)

Vụ sát hại Abraham Lincoln đã mở đầu cuộc truy lùng vĩ đại nhất lịch sử nước Mỹ - cuộc truy đuổi và bắt giữ kẻ sát nhân John Wilkes Booth. Từ ngày 14/4 đến ngày 26/4 năm 1865, tên sát thủ dẫn đầu đội kị binh Liên minh trong cuộc rượt đuổi kéo dài 12 ngày từ đường phố Washington, D.C., băng qua đầm lầy Maryland rồi vào rừng Virginia. Cả đất nước dõi theo trong kinh hoàng và buồn bã, vẫn còn quay cuồng sau khi Nội chiến kết thúc.

Dựa trên các tài liệu lưu trữ quý hiếm, biên bản phiên tòa khó hiểu và di tích máu của chính Lincoln, Manhunt: The 12-Day Chase for Lincoln's Killer (Tạm dịch: Truy lùng: 12 ngày rượt đuổi 12 kẻ ám sát Lincoln) là ghi chép đầy đủ về vụ giết người đầy rẫy những âm mưu và phản bội. Câu chuyện được kể qua con mắt của kẻ bị săn và người thợ săn, trình ra một lịch sử chưa từng được đọc trước đây.

Cuốn sách lọt vào danh sách bán chạy nhất New York Times và mang lại Giải thưởng Edgar Allan Poe (giải thưởng dành cho tác giả viết thể loại kỳ bí) hạng mục sách Tội phạm có thực (Best Fact Crime) cho James Swanson.

Swanson có bằng lịch sử và bằng luật, từng nắm giữ một số chức vụ trong chính phủ và tổ chức tư vấn ở Washington, bao gồm cả Bộ Tư pháp Mỹ. Điều thú vị là ông sinh vào đúng ngày sinh nhật của Lincoln. Từ khi 10 tuổi ông đã nghiên cứu và sưu tầm sách, tài liệu, ảnh, tác phẩm nghệ thuật và hiện vật về cuộc đời và cái chết của Abraham Lincoln.

Cuốn sách của ông đã được chuyển thể thành loạt phim ngắn cùng tên Manhunt, phát hành trên Apple TV+ vào ngày 15/3 vừa qua.

Destiny of the Republic: A Tale of Madness, Medicine and the Murder of a President (Candice Millard)

Destiny of the Republic: A Tale of Madness, Medicine and the Murder of a President (tạm dịch: Số phận nền cộng hòa: Chuyện về sự điên rồ, chăm sóc y tế và vụ sát hại một tổng thống) là cuốn sách xuất bản năm 2011 của Candice Millard. Sách kể về cuộc đời và vụ ám sát James A. Garfield, tổng thống Mỹ thứ 20.

James A. Garfield là một trong những người có cuộc đời phi thường nhất từng được bầu làm tổng thống. Sinh ra trong hoàn cảnh nghèo khó cùng cực, ông đã vươn lên trở thành một học giả khi tuổi đời còn rất trẻ, một anh hùng trong Nội chiến, đồng thời là một nghị sĩ được kính ngưỡng.

Được đề cử làm tổng thống trái với ý muốn, ông tham gia vào cuộc chiến khốc liệt với giới chính trị tham nhũng. Nhưng chỉ bốn tháng sau khi ông nhậm chức, Charles J. Guiteau - một kẻ muốn chen chân vào chức vụ cấp cao - đã theo dõi Garfield và bắn ông. Phát súng không giết được Garfield.

Trong 11 tuần tiếp theo, Garfield phải chịu đựng sự đau đớn và khổ sở vì bị bắn, trước khi qua đời lúc 10h35 tối ngày 19/9/1881, vì các biến chứng nhiễm trùng gây ra do các bác sĩ không ngừng xem xét vết thương của ông mà không khử trùng tay và dụng cụ. Ông sống sót tổng cộng 79 ngày sau khi bị bắn.

Bi kịch theo sau vụ ám sát là câu chuyện về một quốc gia trong tình trạng hỗn loạn. Cuộc tấn công nửa vời của tên sát thủ đã phá vỡ tình thế mong manh của một đất nước vừa bị nội chiến tàn phá. Vị tổng thống bị thương trở thành đối tượng của cuộc đấu tranh giành quyền lực gay gắt ở hậu trường - về chính quyền của ông, về tương lai đất nước và cả về công tác chăm sóc y tế dành cho ông.

Cuốn sách mang đến cho tác giả Candice Millard Giải thưởng Edgar Allan Poe hạng mục sách Tội phạm có thực năm 2012. Đầu năm nay, Netflix đã công bố kế hoạch chuyển thể cuốn sách thành loạt phim ngắn.

The President and the Assassin: McKinley, Terror, and Empire at the Dawn of the American Century (Scott Miller)

Năm 1901, khi nước Mỹ đang say sưa với những thành quả từ thời kỳ bành trướng đế quốc, một viên đạn sát thủ đã làm tan vỡ niềm tin cả nước. Vụ sát hại tổng thống William McKinley gây chấn động khiến người ta phải chú ý đến trật tự thế giới mới lúc bấy giờ vừa nổi lên, mà sau này được gọi là Thế kỷ Mỹ.

The President and Assassin: McKinley, Terror, and Empire at the Dawn of the American Century (tạm dịch: Tổng thống và sát thủ: McKinley, Khủng bố và Đế quốc ở buổi bình minh của thế kỷ Mỹ) kể câu chuyện về những năm quan trọng dẫn đến sự kiện trên. Cuốn sách lần theo hai con đường chừng như rất tách biệt mà rồi lại quy tụ của hai nhân vật: tổng thống William McKinley và Leon Czolgosz, kẻ theo chủ nghĩa vô chính phủ đã sát hại ông.

Hai người đàn ông dường như sống ở hai phiên bản song song của nước Mỹ. Với người đương thời, McKinley là một người bí ẩn, một tổng thống với nhiều cảm nghĩ trái ngược về chủ nghĩa đế quốc. Điều này phản ánh cảm nghĩ của chínhh đất nước ông. Dưới sự lãnh đạo của ông, Mỹ trải qua quá trình chuyển đổi không hề dễ dàng từ một xã hội nông nghiệp đơn giản sang một cường quốc công nghiệp đang bành trường ảnh hưởng ra nước ngoài bằng vũ lực.

Czolgosz ở thế chịu thiệt thòi giữa những thay đổi kinh tế này - một người nhập cư Ba Lan thế hệ đầu tiên làm công nhân nhà máy, chán ngán một chính phủ dường như chỉ chăm lo cho người giàu trở nên giàu hơn.

Với lối kể chuyện tài tình, nhà báo Scott Miller ghi lại quá trình hai người đàn ông này, mỗi người theo đuổi con đường mà mình cho là đúng đắn và danh dự, đã xung đột bạo lực tại Triển lãm Liên Mỹ năm 1901 ở Buffalo, New York.

Xuyên suốt cuốn sách, độc giả bắt gặp những nhân vật ảnh hưởng lớn đến nước Mỹ đầu thế kỷ 20: ngoại trưởng có tầm nhìn xa trông rộng John Hay, với nỗ lực ngoại giao đã mở đường cho nửa thế kỷ khai thác Trung Quốc của phương Tây; Emma Goldman, nhà vô chính phủ cấp tiến có tài hùng biện kích động đã truyền cảm hứng cho Czolgosz dám làm những điều không thể tưởng tượng được; Theodore Roosevelt, vị phó tổng thống kiêu ngạo.

Liên hệ sâu sắc đến bối cảnh hiện nay, The President and The Assassin phản ánh một thời kỳ biến động hấp dẫn khi những gã khổng lồ công nghiệp ngày một phát phì, các nhà đầu cơ tìm kiếm vận may ở nước ngoài và những con người tuyệt vọng quay sang khủng bố, nỗ lực vô ích nhằm ngăn chặn kẻ tung hoành.

Phong Khang