Cảm phục và noi gương những Bí thư Tỉnh ủy hy sinh trong độ tuổi thanh xuân

Đảng bộ tỉnh Trà Vinh ra đời từ vào năm 1930 ngay sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời không lâu. Đảng bộ đã lãnh đạo đồng bào các dân tộc trên địa bàn tỉnh đấu tranh chống thực dân, phong kiến góp phần cùng Nhân dân cả nước làm nên thắng lợi vẻ vang trong Cách mạng tháng Tám năm 1945; trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược và bè lũ tay sai bán nước, giành độc lập, tự do cho dân tộc, dân chủ cho Nhân dân.

Từ sau ngày miền Nam được hoàn toàn giải phóng, Đảng bộ đã lãnh đạo công cuộc xây dựng và phát triển tỉnh nhà, cùng cả nước thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Đền tưởng niệm và bia tưởng niệm ở Ngã Ba Giồng (Hóc Môn) nơi các chiến sĩ cách mạng bị giặc pháp xử bắn sau Khởi nghĩa Nam Kỳ, trong đó có đồng chí Võ Hoàng.

Những thành tựu của Đảng bộ và Nhân dân Trà Vinh đạt được trong 95 năm qua (1930 - 2025) bắt nguồn từ sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam, của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Trà Vinh, là công sức của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân trong tỉnh, trong đó có công lao vô cùng to lớn của các đồng chí Bí thư Tỉnh ủy qua các thời kỳ.

Trong số 27 đồng chí Bí thư Tỉnh ủy từ năm 1930 - 2025, có những đồng chí khi nhận nhiệm vụ Bí thư Tỉnh ủy và khi hy sinh tuổi đời còn rất trẻ. Các đồng chí đã hiến dâng tuổi thanh xuân của mình cho sự nghiệp đấu tranh giành độc lập cho dân tộc.

1. Đồng chí Huỳnh Ngọc Trảng, sinh năm 1905, tại tỉnh Bắc Ninh.

Năm 1926, Huỳnh Ngọc Trảng tham gia Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Năm 1927, đồng chí bí mật sang Quảng Châu (Trung Quốc) dự lớp huấn luyện cán bộ do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc tổ chức. Từ Quảng Châu trở về, Huỳnh Ngọc Trảng được Kỳ bộ Việt Nam Cách mạng Thanh niên Bắc Kỳ đưa đi tham gia phong trào “vô sản hóa”; sau thời gian đi “vô sản hóa”, được Kỳ bộ Bắc Kỳ chuyển vào Huế xây dựng và phát triển tổ chức. Tại đây đồng chí tham gia thành lập Đông Dương Cộng sản Liên đoàn vào ngày 01/01/1930.

Năm 1930, Huỳnh Ngọc Trảng được cử vào hoạt động ở Trà Vinh. Tại đây, đồng chí bắt liên lạc với các nhóm Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên ở Trà Vinh. Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập vào ngày 03/02/1930, các chi bộ đảng ở Trà Vinh cũng được thành lập ở Mỹ Long (Cầu Ngang), An Trường (Càng Long) và tỉnh lỵ Trà Vinh. Mùa thu năm 1930, Tỉnh ủy Trà Vinh được thành lập, đồng chí Huỳnh Ngọc Trảng trở thành Bí thư đầu tiên của Tỉnh ủy Trà Vinh, khi đồng chí mới 25 tuổi.

Dưới sự lãnh đạo của đồng chí Huỳnh Ngọc Trảng và Tỉnh ủy, các chi bộ cộng sản đã tổ chức các phong trào đấu tranh của đồng bào các dân tộc tỉnh Trà Vinh giai đoạn 1930 - 1931 với nội dung chủ yếu là đòi quyền lợi kinh tế trước mắt, kết hợp với đấu tranh chính trị chống đế quốc, phong kiến với nhiều hình thức phong phú, như: tuyên truyền cổ động, mít tinh, rải truyền đơn, chuyền tay đọc sách, báo cách mạng, treo cờ, khẩu hiệu, tụ họp đấu tố và cảnh cáo địa chủ, quan lại…qua đó tập dợt, khuếch trương sức mạnh của quần chúng.

Phong trào đấu tranh của quần chúng khắp các quận và tỉnh lỵ, dưới sự lãnh đạo của đồng chí Huỳnh Ngọc Trảng và Tỉnh ủy Trà Vinh, đã khiến cho bọn địch từ tỉnh đến quận lúng túng, lo sợ. Chúng tăng cường đối phó bằng các hành động đàn áp, bắt bớ, khủng bố những đảng viên cộng sản và quần chúng yêu nước. Tháng 9/1931, đồng chí Huỳnh Ngọc Trảng bị địch bắt tại xóm Lò heo (nay là đường Đồng Khởi, Phường 6, thành phố Trà Vinh). Tuy bị tra tấn hết sức dã man, tàn ác nhưng đồng chí vẫn không hề khai báo, không khuất phục, đã bảo toàn tổ chức và cơ sở cách mạng.

Tháng 10/1931 tại tỉnh lỵ Trà Vinh, thực dân Pháp đưa đồng chí Huỳnh Ngọc Trảng ra tòa án. Tuy không có bằng chứng rõ ràng để kết tội, nhưng chúng vẫn tuyên án và trục xuất đồng chí Huỳnh Ngọc Trảng về Bắc Kỳ. Bị trục xuất về Bắc Kỳ, đồng chí tìm cách bắt liên lạc với tổ chức đảng và vẫn tiếp tục hoạt động cách mạng. Sau đó, đồng chí Huỳnh Ngọc Trảng bị thực dân Pháp bắt giữ tại Hà Nội, bị kết án và lưu đày ở nhà tù Sơn La và hy sinh tại đây khi chưa được 30 tuổi.

2. Đồng chí Nguyễn Văn Trung, sinh năm 1904, tại Chợ Mới, Long Xuyên (nay là tỉnh An Giang).

Năm 1927, Nguyễn Văn Trung tham gia Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tại Long Xuyên, sau đó, được cử về Cần Thơ gầy dựng cơ sở, phát triển phong trào. Khi Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập (ngày 03/02/1930), đồng chí Nguyễn Văn Trung thuộc thế hệ đảng viên đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam ở tỉnh Cần Thơ. Cuối năm 1931, sau khi đồng chí Huỳnh Ngọc Trảng bị bắt và trục xuất về Bắc Kỳ, đồng chí Ung Văn Khiêm, Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ trực tiếp về Trà Vinh móc nối lại một số cơ sở Đảng gầy dựng lại phong trào, thành lập lại Tỉnh ủy và chỉ định đồng chí Nguyễn Văn Trung làm Bí thư Tỉnh ủy Trà Vinh lúc này đồng chí mới 27 tuổi.

Đảm nhiệm cương vị Bí thư Tinh ủy Trà Vinh trong giai đoạn đầy khó khăn, thử thách, đồng chí Nguyễn Văn Trung đã về các địa phương có phong trào mạnh trước đây, tìm lại cơ sở cũ, móc nối các đảng viên đang nằm im hoặc chuyển vùng, xây dựng các nhân tố nòng cố, nhen nhóm lên ngọn lửa cách mạng. Từ những hoạt động kiên trì, không mệt mỏi của đồng chí, phong trào cách mạng tỉnh Trà Vinh từng bước được phục hồi, truyền đơn cách mạng xuất hiện trở lại trong các làng mạc và một số nơi công cộng ở Trà Vinh. Từ những hoạt động này, khiến kẻ thù lo sự, tăng cường các hoạt động đàn áp, khủng bố. Chúng đưa lực lượng lính kín, hiến binh kết hợp với những phần tử phản bội xuống các địa phương như Cầu Ngang, Càng Long tăng cường bố ráp, lùng sục, bắt bớ những người mà chúng tình nghi.

Tháng 6/1933, đồng chí Nguyễn Văn Trung trên đường đi công tác về Cầu Ngang đã sa vào tay giặc, mặc dù bị tra tấn dã man nhưng đồng chí Nguyễn Văn Trung vẫn giữ vững khí tiết của người cộng sản, không khai báo, không khuất phục kẻ thù. Thực dân Pháp đưa ra tòa kết án và đày đồng chí ra nhà tù Côn Đảo. Do bị tra tấn, sức khỏe của đồng chí ngày càng yếu dần và hy sinh tại nhà tù Côn Đảo khi chưa đến 30 tuổi.

3. Đồng chí Trần Chí Nam, sinh năm 1911, tại làng Phước Lại, quận Cần Giuộc, tỉnh Chợ Lớn (nay là tỉnh Long An).

Tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1934. Năm 1935, đồng chí Trần Chí Nam được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Năm 1936, đồng chí được đề bạt làm Quận ủy viên quận Cần Giuộc (Long An) và tham gia Ủy ban Hành động quận Cần Giuộc; đồng chí thường xuyên diễn thuyết trước quần chúng về các nội dung đòi quyền sống, quyền tự do, bình đẳng, giảm sưu thuế, bỏ thuế thân, đòi tăng tiền công cho lao động, đòi chia ruộng công điền cho dân nghèo... Ngày 01/01/1937, dưới sự lãnh đạo của đồng chí Trần Chí Nam, quần chúng Cần Giuộc cùng hơn 20.000 đồng bào lao động các giới ở Chợ Lớn, Gia Định kéo về Bến Nhà Rồng đón phái viên Godart do Chính phủ Bình dân Pháp cử sang để trao kiến nghị. Bọn mật thám bắt Trần Chí Nam và kết án tù 6 tháng.

Sau khi ra tù, vào giữa năm 1938, đồng chí Trần Chí Nam được điều động về làm cán bộ của Xứ ủy Nam Kỳ, phụ trách việc xây dựng và củng cố đường dây giao thông liên lạc của Xứ ủy. Tháng 6/1938, đồng chí được Xứ ủy Nam Kỳ phân công về Trà Vinh đảm nhiệm chức vụ Bí thư Tỉnh ủy.

Trên cương vị Bí thư Tỉnh ủy, đồng chí Trần Chí Nam đã cùng Tỉnh ủy chủ trương sử dụng nhiều hình thức tổ chức mới một cách khôn khéo, linh hoạt, tận dụng khả năng hợp pháp và nửa hợp pháp để tập hợp lực lượng rộng rãi hơn, mở rộng phong trào đấu tranh của quần chúng.

Tháng 4/1939, đồng chí Trần Chí Nam được điều động về Xứ ủy. Giữa tháng 12/1940, trên đường đi công tác cùng đồng chí Nguyễn Thị Bảy, Tỉnh ủy viên, Bí thư Quận ủy quận Cần Giuộc thì bị địch phát hiện, đồng chí Trần Chí Nam đã chống trả quyết liệt với địch và bị chúng bắn chết khi đồng chí mới 29 tuổi. Đồng chí Nguyễn Thị Bảy bị giặc bắt, sau đó bị xử bắn tại Hóc Môn (Bà Điểm).

4. Đồng chí Võ Hoàng, còn có tên Võ Sanh Quan, sinh năm 1914, tỉnh Quảng Nam.

Tham gia hoạt động cách mạng năm 1932, đến năm 1934 là đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương. Khi ra Hà Nội học, đồng chí Võ Hoàng là nhân tố tích cực trong phong trào đấu tranh của sinh viên trường thuốc và sinh viên, học sinh Hà Nội. Do đó, mật thám Pháp ngày đêm theo dõi. Để tránh sự khủng bố của địch, đầu năm 1936, đồng chí Võ Hoàng được Đảng phân công vào Nam, được Xứ ủy Nam Kỳ phân công về Liên Tỉnh ủy miền Tây. Liên Tỉnh ủy miền Tây cử đồng chí đến các tỉnh gặp nhiều khó khăn như Rạch Giá, Long Xuyên, Sa Đéc... để củng cố cơ sở Đảng, xây dựng phong trào quần chúng, thành lập Ủy ban Hành động các cấp, vận động quần chúng đấu tranh. Năm 1940, sau khi đồng chí Phạm Thái Bường được điều động sang Bến Tre, đồng chí Võ Hoàng được phân công là Bí thư Tỉnh ủy Trà Vinh khi đồng chí mới 26 tuổi.

Tháng 8/1940, đồng chí Võ Hoàng được điều động về Liên Tỉnh ủy miền Tây và thay mặt Liên Tỉnh ủy, chủ trì hội nghị chuẩn bị mọi mặt, sẵn sàng nổi dậy khởi nghĩa khi có lệnh của Xứ ủy. tại hội nghị này, đồng chí Nguyễn Văn Hai được phân công làm Bí thư Tỉnh ủy, đồng chí Võ Hoàng trực tiếp chỉ đạo địa bàn tỉnh Trà Vinh. Cuối tháng 12/1940, đồng chí Võ Hoàng từ Cầu Ngang về thị xã Trà Vinh thì bị thực dân Pháp bắt, chúng đem giam đồng chí khám lớn Chí Hòa, sau đó đưa ra tòa kết án tử hình.

Tháng 5/1942, thực dân Pháp xử bắn đồng chí Võ Hoàng tại Hóc Môn, quê hương của cuộc Khởi nghĩa Nam Kỳ khi đồng chí mới 28 tuổi.

5. Đồng chí Nguyễn Văn Hai, sinh năm 1912 tại ấp Nhất, làng An Trường, quận Càng Long (nay là Khóm 4, thị trấn Càng Long, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh).

Năm 1929, Nguyễn Văn Hai được kết nạp vào Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên quận Càng Long. Đến cuối năm 1930, trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương và là Phó Bí thư Chi bộ Mỹ Cẩm (quận Càng Long); đầu năm 1934, Quận ủy Càng Long được kiện toàn, đồng chí Nguyễn Văn Hai được cử vào Quận ủy, trực tiếp chỉ đạo quận lỵ và xã Mỹ Cẩm, đến năm 1938 được cử vào Tỉnh ủy tỉnh Trà Vinh

Năm 1940, sau khi đồng chí Võ Hoàng được điều động về Liên Tỉnh ủy miền Tây, tại Hội nghị Tỉnh ủy mở rộng (tại xã Bình Phú, quận Càng Long), Nguyễn Văn Hai được phân công đảm nhiệm nhiệm vụ Bí thư Tỉnh ủy. Dưới sự lãnh đạo của đồng chí Nguyễn Văn Hai, cùng Tỉnh ủy Trà Vinh, phong trào đấu tranh của quần chúng càng phát triển mạnh. Nhiều cuộc mít tinh biểu dương lực lượng thu hút hàng nghìn người lao động tham gia,… Đồng thời, tích cực chuẩn bị lực lượng tiến hành khởi nghĩa khi có lệnh của Xứ ủy.

Ngày 25/11/1940, lệnh khởi nghĩa của Xứ ủy mới đến Trà Vinh. Tuy lệnh đến muộn, nhưng chấp hành lệnh, đồng chí Nguyễn Văn Hai chủ trì cuộc họp triển khai kế hoạch thực hiện khởi nghĩa trên toàn tỉnh. Hội nghị quyết định vào giờ G ngày 27/11/1940, khởi nghĩa bắt đầu. Nhưng khởi nghĩa ở Trà Vinh không nổ ra theo kế hoạch đã định, giờ khởi nghĩa sắp đến thì nhiều nòng cốt, đảng viên, Tỉnh ủy viên bị địch bắt.

Cuối tháng 12/1940, Tỉnh ủy Trà Vinh do đồng chí Nguyễn Văn Hai chủ trì, triệu tập số cán bộ, đảng viên cốt cán còn lại sau khủng bố. Khi cuộc họp đang diễn ra, bọn lính bao vây, một số đồng chí chạy thoát, một số bị bắt, trong đó có đồng chí Nguyễn Văn Hai. Chúng tra tấn đồng chí rất dã man, sau đó đưa ra tòa án kết án 15 năm tù đày đi Côn Đảo. Sự tra tấn dã man, cộng với chế độ khắc nghiệt của nhà tù thực dân ở Côn Đảo đã làm cho đồng chí Nguyễn Văn Hai kiệt sức dần và hy sinh vào ngày 24/8/1942, khi mới vừa tròn 30 tuổi.

Qua chân dung 05 đồng chí, khi nhận nhiệm vụ Bí thư Tỉnh ủy và khi hy sinh tuổi đời còn rất trẻ, có những đồng chí chưa đến 30 tuổi. Nét chung nhất của các đồng chí đó là lòng yêu nước nồng nàn của những đảng viên cộng sản, đã cống hiến cả cuộc đời mình cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của Nhân dân; đó chính là tinh thần lạc quan cách mạng, trước những khó khăn, thử thách, vẫn luôn tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng của sự nghiệp giải phóng dân tộc; đó là tỉnh kỷ luật, kỷ cương, chấp hành tuyệt đối sự phân công của Đảng, dù bất cứ nhiệm vụ gì, dù khó khăn, phức tạp đến đâu; đó là ý chí kiên cường, bất khuất trong đấu tranh, bất chấp sự đàn áp, khủng bố của kẻ thù; đó là phẩm chất, đạo đức cao quý của người chiến sĩ cách mạng, luôn giữ vững khí tiết, hiên ngang trước mọi đòn tra tấn, kìm kẹp, dụ dỗ của kẻ thù, chiến đấu anh dũng đến giọt máu cuối cùng.

TRẦN BÌNH TRỌNG