Cấm thuốc lá thế hệ mới: Yêu cầu cấp thiết trong Luật Đầu tư sửa đổi

Bảo vệ thế hệ trẻ khỏi tác hại của thuốc lá mới

Nhằm bảo đảm hiệu lực triệt để của Nghị quyết 173/2024/QH15 về cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam khẳng định đồng hành cùng Bộ Y tế để lệnh cấm này được thể hiện đầy đủ trong mọi văn bản pháp luật, bao gồm cả các đề xuất sửa đổi Luật Đầu tư.

Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, TS.Angela Pratt cam kết đồng hành cùng Bộ Y tế trong việc xây dựng một cách tiếp cận pháp lý toàn diện và nhất quán, nhằm bảo vệ sức khỏe và tính mạng người dân Việt Nam.

Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, TS.Angela Pratt nhấn mạnh rằng, kể từ khi Quốc hội thông qua lệnh cấm cách đây một năm, Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận là quốc gia tiên phong trong việc ngăn chặn các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Quyết định này có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sức khỏe cộng đồng và đặc biệt là trong việc bảo vệ thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước.

Bà Pratt cho rằng, để lệnh cấm của Quốc hội có thể phát huy hiệu lực một cách trọn vẹn, việc kinh doanh thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng phải được đưa vào danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư sửa đổi (Điều 6) và không được có bất kỳ ngoại lệ nào. “Đây là điều kiện tiên quyết để bảo vệ những thành tựu về sức khỏe cộng đồng đã đạt được, đồng thời củng cố uy tín quốc tế của Việt Nam như một quốc gia tiên phong trong bảo vệ sức khỏe người dân”, TS. Pratt nhấn mạnh.

Mặc dù việc triển khai lệnh cấm vẫn đang trong giai đoạn đầu, những bằng chứng hiện có đã cho thấy tác động tích cực rõ rệt. Theo số liệu từ Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, số ca cấp cứu liên quan đến việc sử dụng các sản phẩm này, đặc biệt ở giới trẻ, đã giảm gần 70% trong 10 tháng sau khi lệnh cấm được ban hành, so với cùng kỳ trước đó. Bên cạnh đó, nhờ lệnh cấm mạnh mẽ, các hoạt động quảng cáo sản phẩm này bởi những nhân vật nổi tiếng hay những người có ảnh hưởng gần như đã chấm dứt.

WHO khuyến nghị Quốc hội Việt Nam thực hiện các biện pháp sau nhằm bảo đảm hiệu quả lệnh cấm: đưa kinh doanh các sản phẩm thuốc lá mới vào danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư sửa đổi và không chấp nhận bất kỳ ngoại lệ nào, bao gồm việc cho phép sản xuất các sản phẩm này để xuất khẩu.

Việc cho phép xuất khẩu tiềm ẩn nhiều rủi ro, làm suy yếu cơ sở lý luận về bảo vệ sức khỏe và xã hội của lệnh cấm, tạo ra sự thiếu nhất quán trong hệ thống pháp luật, mở ra cơ hội buôn lậu và rò rỉ nguồn hàng ra thị trường nội địa, đồng thời đặt ra gánh nặng lớn cho việc kiểm soát và thực thi pháp luật.

TS.Angela Pratt khẳng định, WHO cam kết đồng hành cùng Bộ Y tế trong việc xây dựng một cách tiếp cận pháp lý toàn diện và nhất quán, nhằm bảo vệ sức khỏe và tính mạng người dân Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ, bằng cách đảm bảo rằng lệnh cấm của Quốc hội đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng được phản ánh đầy đủ trong các sửa đổi của Luật Đầu tư.

Về phía Bộ Y tế, cơ quan này vừa có văn bản gửi Văn phòng Chính phủ, đề nghị bổ sung quy định cấm đầu tư, kinh doanh thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng vào Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi), nhằm bảo đảm thống nhất với Nghị quyết 173/2024/QH15. Bộ Y tế nêu rõ, cần đưa nội dung cấm đầu tư kinh doanh đối với “thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng” vào Điều 6 của dự thảo Luật Đầu tư để phù hợp với nghị quyết của Quốc hội.

Lý do được Bộ Y tế đưa ra là, Nghị quyết 173/2024/QH15 quy định từ năm 2025, cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các chất gây nghiện khác. Quyết định số 1665/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ cũng giao Bộ Tài chính rà soát và xây dựng Luật sửa đổi Luật Đầu tư để đảm bảo thống nhất pháp luật và tình hình chấp hành của doanh nghiệp.

Nhiều ý kiến đại biểu quốc hội đề xuất cấm hoàn toàn

Tại buổi thảo luận tổ về Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) vừa qua, một số đại biểu Quốc hội đã thẳng thắn nêu ý kiến về việc cần bổ sung vào Điều 6 - Quy định ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Đại biểu Lê Hoàng Anh (Đoàn Gia Lai) cảnh báo nguy cơ thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trở thành công cụ của tội phạm ma túy. Thực tế, các thiết bị này đang bị tội phạm sản xuất, cung cấp và sử dụng có hệ thống, xuyên quốc gia để buôn bán ma túy tổng hợp, cần sa dạng lỏng, cùng các chất gây nghiện và ảo giác, mà hiện chưa có phương pháp phòng ngừa hiệu quả.

Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trở thành vỏ bọc hoàn hảo để đưa chất cấm vào trường học, nơi công cộng, và hướng tới giới trẻ, mà không thể kiểm soát. Nếu không cấm, việc kinh doanh những thiết bị này đồng nghĩa với việc gián tiếp tiếp tay cho tội phạm.

Đại biểu cũng cảnh báo tác hại lâu dài của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đối với thế hệ trẻ và giống nòi dân tộc. Bằng chứng khoa học cho thấy cả hai sản phẩm này đều chứa nicotine gây nghiện cực mạnh, tạo ra các chất độc hại mới, gây tổn thương phổi nghiêm trọng và đẩy hệ thống y tế vào tình trạng quá tải. Nhiều quốc gia, đặc biệt các nước ASEAN như Thái Lan, Singapore, và cả Liên bang Nga, đã nhận ra nguy cơ và có động thái cấm triệt để. Nếu Việt Nam không cấm, sẽ trở thành “thị trường dễ dãi nhất”, nơi các sản phẩm bị cấm trên thế giới được tiêu thụ tự do.

Đại biểu khẩn thiết đề nghị Tổ thảo luận thống nhất cao và kiến nghị Quốc hội bổ sung dứt khoát vào Điều 6 - Ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh nội dung cấm đầu tư kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới khác.

Cùng quan điểm, đại biểu Lê Văn Khảm (Đoàn TP.HCM) nhấn mạnh, nếu quy định cấm này không được đưa vào dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), khi triển khai thực hiện, doanh nghiệp sẽ “nhìn” vào Luật, mà trong Luật lại không có quy định cấm. Ông đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ mâu thuẫn này và bổ sung quy định cụ thể để bảo đảm thực hiện đúng tinh thần Nghị quyết 173, tránh chồng chéo pháp lý.

“Việc không quy định rõ ràng trong Luật lần này có thể dẫn đến không đạt mục tiêu kiểm soát sử dụng thuốc lá, đồng thời gây mâu thuẫn trong hệ thống pháp luật”, đại biểu Khảm nêu.

D.Ngân