Cấm trẻ em dùng mạng xã hội, Úc bước vào cuộc chiến mới

Sáng tạo nội dung trong “cơn bão” mất... khán giả

Với hàng triệu thanh thiếu niên bị buộc rời khỏi TikTok, Instagram và YouTube, những nhà sáng tạo nội dung Úc - vốn dựa phần lớn vào tương tác của nhóm khán giả trẻ - đang cảm nhận rõ ràng sự sụt giảm ngay lập tức.

Josh Partington, 29 tuổi, người thường xuyên đạt 100.000 lượt xem cho mỗi video TikTok hài về đời sống Úc, nói rằng video đầu tiên sau khi lệnh cấm có hiệu lực chỉ đạt 1/10 con số quen thuộc.

"TikTok và Instagram của tôi đều tụt tương tác trông thấy", anh nói với Reuters. “Lượt xem dưới 10.000 - điều hiếm khi xảy ra".

Chính phủ Úc yêu cầu 10 nền tảng lớn - gồm TikTok, Instagram, YouTube… - chặn khoảng một triệu người dùng dưới 16 tuổi, nếu không sẽ đối mặt mức phạt lên đến 49,5 triệu AUD (32,9 triệu USD). Điều này đồng nghĩa hàng loạt khán giả tiềm năng biến mất chỉ sau một đêm.

Nhiều nhà sáng tạo mô tả đây là cú sốc lớn: lượt theo dõi giảm, tương tác mất ổn định, làm lung lay doanh thu từ quảng cáo và hợp tác thương hiệu.

Partington cho biết anh đã mất 1.500 người theo dõi trên Instagram chỉ trong vài giờ. "Nếu TikTok cũng như vậy, thì khá đáng lo", anh thổ lộ. "Nhóm khán giả dưới 16 tuổi cực kỳ nhiệt tình, họ khiến video của tôi lan tỏa nhanh". Dẫu vậy, anh vẫn đang cố giữ bình tĩnh và nói rằng "mình sẽ thích nghi".

Mitch Dale, cây hài 30 tuổi có 200.000 người theo dõi, cũng cho biết thói quen đăng bài của anh có thể phải thay đổi.

"Tôi thường đăng video lúc 3h30 chiều, thời điểm học sinh tan học và lên mạng. Giờ thì có lẽ phải tính lại", anh nói.

Với các nghệ sĩ trẻ như Harry Kirby (18 tuổi), người có hơn 180.000 người theo dõi, cú sốc còn rõ hơn: 1.000 follower biến mất chỉ trong một ngày.

"Chúng bốc hơi luôn", Kirby nói: "Thật tệ khi mất đi sự kết nối trực tiếp với những fan trẻ".

Chính phủ Úc xác nhận khoảng 200.000 tài khoản TikTok đã bị vô hiệu hóa kể từ khi luật có hiệu lực.

Thế giới đang theo dõi sát sao nước Úc khi lệnh cấm trẻ em dưới 16 tuổi tham gia mạng xã hội - Ảnh mang tính minh họa, nguồn: Vocal.media

Giới trẻ tìm cách lách luật và chính quyền phản ứng mạnh

Một ngày sau khi luật bắt đầu được thi hành, mạng xã hội Úc tràn ngập bình luận từ những tài khoản tự nhận dưới 16 tuổi nhưng vẫn đang hoạt động. Có người còn để lại lời nhắn thẳng trên TikTok của Thủ tướng Anthony Albanese: "Tôi vẫn ở đây. Chờ đấy, để xem khi tôi đủ tuổi đi bầu".

Thủ tướng đáp lại: "Đây là luật. Nó không phải thứ có thể phớt lờ".

Theo ông, những lời khoe khoang đó chỉ khiến nền tảng dễ dàng quét và gỡ tài khoản nhanh hơn.

Điều đặc biệt là chính quyền Úc không chỉ nhắm vào người dùng vi phạm, mà còn thận trọng với việc truyền thông đưa tin về các mẹo “lách luật”. Mọi bài đăng gợi ý cách vượt qua hàng rào tuổi, như dùng VPN, lập tài khoản ẩn danh hay chuyển sang nền tảng chưa bị cấm, đều bị xem xét kỹ lưỡng.

Trước ngày luật ra mắt, lượng tìm kiếm Google liên quan đến VPN tại Úc tăng vọt lên mức cao nhất trong 10 năm - dấu hiệu rõ ràng cho thấy thanh thiếu niên đang tìm cách “biến mất” khỏi hệ thống nhận diện độ tuổi.

Chính phủ đang yêu cầu các nền tảng báo cáo số lượng tài khoản dưới 16 tuổi trước và sau thời điểm luật có hiệu lực để đánh giá mức độ tuân thủ.

Nhiều nước khác, như Mỹ, Pháp, Đan Mạch, Malaysia… tuyên bố đang theo dõi sát sao mô hình của Úc nhằm cân nhắc áp dụng luật tương tự.

Nhân vật có ảnh hưởng trong lĩnh vực văn hóa - giáo dục như Oprah Winfrey, Tiến sĩ Phil McGraw hay nhà tâm lý nổi tiếng Jonathan Haidt đều công khai ủng hộ lệnh cấm, xem đây là “biện pháp đáng kể nhất để bảo vệ trẻ em khỏi tác hại mạng xã hội”.

Một xã hội chia đôi: Bảo vệ hay đẩy trẻ đến vùng internet nguy hiểm hơn?

Dù được sự đồng thuận cao từ phụ huynh, lệnh cấm vẫn tạo ra cuộc tranh luận lớn.

Chính phủ khẳng định mục tiêu là ngăn tác hại sức khỏe tinh thần từ mạng xã hội: bắt nạt, rối loạn hình ảnh cơ thể, nghiện thuật toán, giấc ngủ kém… Thủ tướng Albanese cho rằng trẻ sẽ “tương tác xã hội tốt hơn, tập trung học tập hơn” khi không còn bị điện thoại chi phối.

Nhưng Meta và một số tổ chức lại phản đối, cảnh báo luật có thể phản tác dụng. Họ đưa ra các lý do: Trẻ tự tìm đến các nền tảng ít kiểm soát hơn, nguy hiểm hơn; nền tảng sẽ áp dụng luật một cách không đồng đều, dẫn đến lỗ hổng bảo vệ. Việc cấm tuyệt đối không thể thay thế việc doanh nghiệp thiết kế nền tảng an toàn hơn.

UNICEF cũng lưu ý: hạn chế tuổi chỉ là một phần của giải pháp, còn việc thiết kế công cụ bảo vệ và nâng cao kỹ năng số cho trẻ mới là cốt lõi.

Trong khi đó, khi TikTok, Instagram hay YouTube đang nỗ lực tuân thủ, các nền tảng không nằm trong danh sách cấm như Yope, Lemon8, Kick… lại chứng kiến lượng tải tăng mạnh.

Yope - một ứng dụng chia sẻ ảnh mới - tiết lộ rằng số người dùng Úc tăng rất nhanh, đạt 100.000, trong đó một nửa trên 16 tuổi. Công ty giải thích họ xem mình là ứng dụng nhắn tin riêng tư chứ không phải mạng xã hội, do đó không chịu ràng buộc của luật mới.

Điều này đặt chính phủ vào thế phải liên tục cập nhật danh sách nền tảng bị giám sát - một cuộc đua không hồi kết.

Việc cấm trẻ cùng MXH liệu có giải quyết được gốc rễ vấn đề - Ảnh: Pexels

Phản ứng của những người trong nghề sáng tạo

Với nhiều nhà sáng tạo nội dung, trẻ em và thanh thiếu niên không chỉ là người xem, mà còn là động lực lan truyền, nhóm tạo ra “viral velocity” (tốc độ lan tỏa). Khi nhóm này bị loại khỏi nền tảng, toàn bộ hệ sinh thái sáng tạo bị ảnh hưởng như: lượt xem giảm thuật toán không ưu tiên video tiếp tục giảm reach; thương hiệu đánh giá chiến dịch qua tương tác hợp đồng có nguy cơ bị cắt; người sáng tạo mất động lực, buộc phải thay đổi lịch đăng, chiến lược nội dung.

Nhiều người bắt đầu chuyển sang nền tảng thay thế, lập newsletter hoặc tạo nhóm kín để giữ lượng fan trẻ.

Câu hỏi về tương lai đời sống số

Lệnh cấm trẻ dưới 16 tuổi lên mạng xã hội tại Úc là cuộc thử nghiệm táo bạo nhất thế giới. Chỉ trong vài ngày, nó làm chao đảo giới sáng tạo, khiến các nền tảng công nghệ phải xoay xở và mở ra cuộc tranh luận toàn cầu về ranh giới giữa bảo vệ trẻ em và quyền tự do tiếp cận thông tin.

Tuy nhiên, lệnh cấm có thật sự giúp thanh thiếu niên an toàn hơn, hay chỉ đẩy họ vào những góc tối hơn của internet? Và khi thế hệ chạm màn hình từ bé bị buộc “ngắt kết nối”, đời sống văn hóa - giải trí online sẽ thay đổi như thế nào?

Câu trả lời sẽ rõ ràng hơn trong thời gian tới, nhưng một điều chắc chắn: từ cha mẹ, nhà sáng tạo đến các nền tảng công nghệ - tất cả đều đang bước vào một cuộc thích nghi lớn chưa từng có.

Nhật Hạ