Campuchia và Thái Lan 'hạ nhiệt' căng thẳng tranh chấp biên giới

Vụ đụng độ gây căng thẳng

Trong động thái mới nhất nhằm giảm căng thẳng ở khu vực biên giới với Campuchia, Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra tối 8-6 cho biết, Thái Lan và Campuchia đã đồng ý “điều chỉnh quân đội” của hai nước “tại thời điểm xung đột” để giảm căng thẳng. Đồng thời, hai bên sẽ sử dụng cơ chế Ủy ban chung về phân định ranh giới đất liền (JBC) - một cơ chế kỹ thuật được tạo ra theo Bản ghi nhớ năm 2000 để giám sát các cuộc khảo sát và phân định biên giới giữa Thái Lan và Campuchia) để giải quyết các tranh chấp đất đai đang diễn ra và hướng tới hòa bình lâu dài.

Quan chức quân sự cấp cao của Campuchia và Thái Lan gặp nhau để đối thoại giảm căng thẳng

Thủ tướng Thái Lan cho biết thêm, cả hai bên Thái Lan và Campuchia sẽ tăng cường hợp tác thông qua JBC, dự kiến sẽ họp vào ngày 14-6 tới, khẳng định các nỗ lực bảo tồn sẽ được thực hiện ở mọi cấp độ để “đưa mối quan hệ giữa hai nước trở lại bình thường sớm nhất có thể”.

Việc Thái Lan và Campuchia “điều chỉnh quân đội” - nói cách khác là đồng ý rút quân khỏi khu vực biên giới tranh chấp - được cho sẽ “rút lửa đáy nồi” căng thẳng biên giới vừa bùng phát giữa hai nước. Trước đó, ngày 28-5 giữa binh sĩ quân đội hai nước đã xảy ra vụ đụng độ tại vùng đất tranh chấp nằm trong khu vực biên giới ba nước Thái Lan, Lào và Campuchia, thường được gọi là “Tam giác Ngọc lục bảo” hoặc “Mom Bei” trong tiếng Khmer. Vụ đụng độ này đã khiến một binh sĩ Campuchia thiệt mạng.

Phía Thái Lan cho rằng binh sĩ Campuchia tiến vào khu vực tranh chấp và hiểu lầm ý định tiếp cận của đội tuần tra Thái, dẫn đến nổ súng. Trong khi đó, Campuchia khẳng định binh sĩ của mình đang hoạt động trong phạm vi lãnh thổ Campuchia và cáo buộc Thái Lan có hành vi gây hấn.

Dù cả hai bên đều nhấn mạnh không mong muốn xung đột, song lại đều đồng thời tăng cường hiện diện quân sự tại khu vực sau vụ việc. Campuchia đã điều hàng nghìn binh sĩ tới khu vực biên giới, trong khi Thái Lan cũng tuyên bố củng cố lực lượng. Những động thái này có nguy cơ leo thang căng thẳng, đẩy hai nước vào một vòng xoáy căng thẳng từng xảy ra trong quá khứ.

Vụ đụng độ tại "Tam giác Ngọc lục bảo" không phải là lần đầu Campuchia và Thái Lan đối đầu quân sự liên quan đến biên giới. Tranh chấp quanh khu vực đền cổ Preah Vihear từng khiến hai nước rơi vào giao tranh kéo dài từ năm 2008 đến 2011, khiến hàng chục người thiệt mạng và hàng trăm nghìn người phải di dời. Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) đã ra phán quyết năm 2013 công nhận khu vực quanh đền thuộc về Campuchia, nhưng những bất đồng về ranh giới chưa vẫn tồn tại giữa hai bên.

Vì thế, vụ đụng độ ngày 28-5 dù là một sự cố biên giới đơn lẻ, nhưng tiềm ẩn những hệ lụy cũ nếu không được xử lý thận trọng. Dư luận quốc tế, đặc biệt là trong ASEAN, đã nhanh chóng phản ứng, kêu gọi hai bên kiềm chế và ưu tiên giải pháp hòa bình. Ngay sau khi vụ việc xảy ra, Chủ tịch ASEAN - Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đã tổ chức cuộc họp trực tuyến khẩn với lãnh đạo hai nước Thái Lan và Campuchia. Việc Malaysia, với tư cách là Chủ tịch luân phiên ASEAN, chủ động can dự thể hiện vai trò trung gian tích cực và tinh thần đoàn kết của khối trong việc gìn giữ hòa bình khu vực. Trong khi đó, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam cũng nhanh chóng lên tiếng kêu gọi các bên giải quyết bất đồng thông qua đối thoại và các biện pháp hòa bình.

Đối thoại tìm giải pháp hòa bình

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng sau vụ đụng độ, điều đáng ghi nhận là cả Campuchia và Thái Lan đều nhanh chóng kích hoạt các kênh liên lạc song phương nhằm thúc đẩy đổi thoại, giảm căng thẳng. Ngày 8-6, một cuộc họp cấp tướng giữa hai bên đã diễn ra, đạt được một số thỏa thuận quan trọng. Campuchia đồng ý rút quân về vị trí đã thỏa thuận năm 2024 và lấp các chiến hào mà Thái Lan cho rằng đã lấn sâu vào lãnh thổ nước này. Đồng thời, hai bên thống nhất sử dụng cơ chế Ủy ban Biên giới địa phương để quản lý khu vực tranh chấp, tổ chức họp hằng tuần để duy trì đối thoại và ngăn chặn hiểu lầm.

Đặc biệt, hai nước Campuchia và Thái Lan cũng khẳng định sẽ tái khởi động cơ chế Ủy ban chung phân định ranh giới đất liền (JBC) - một cơ chế được thiết lập từ năm 2000 nhưng từng nhiều lần đình trệ vì bất đồng. Cuộc họp JBC dự kiến vào ngày 14-6 tới được kỳ vọng sẽ là bước khởi đầu cho một tiến trình phân định ranh giới lâu dài và bền vững.

Diễn biến mới nhất cho thấy, Campuchia và Thái Lan đều nhận thức rõ điều gì xảy ra nếu để tình hình vượt tầm kiểm soát. Trong thời đại mà hợp tác khu vực và ổn định biên giới là điều kiện tiên quyết để phát triển kinh tế và thu hút đầu tư, cả hai quốc gia đều không có lợi nếu để căng thẳng kéo dài.

Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra và Thủ tướng Campuchia Hun Manet cùng đã thể hiện thái độ trách nhiệm và linh hoạt trong xử lý khủng hoảng. Cả hai đều tuyên bố sẵn sàng bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, song khẳng định ưu tiên đối thoại, duy trì quan hệ song phương và gìn giữ hòa bình khu vực. Đây là cơ hội để hai nước củng cố lòng tin chiến lược, từng bước giải quyết những mâu thuẫn lịch sử thông qua các cơ chế hợp tác đa tầng - từ cấp địa phương đến cấp chính phủ, từ hợp tác song phương đến đối thoại trong khuôn khổ ASEAN.

Vụ đụng độ biên giới giữa Thái Lan và Campuchia một lần nữa nhấn mạnh vai trò quan trọng của ASEAN trong gìn giữ hòa bình và an ninh khu vực. Dù chưa có một cơ chế giải quyết tranh chấp mạnh như các tổ chức khu vực khác, song ASEAN vẫn là diễn đàn duy nhất mà các nước thành viên có thể đối thoại trên tinh thần xây dựng và đoàn kết.

Cuộc họp trực tuyến ba bên do Malaysia tổ chức là một ví dụ điển hình cho cách ASEAN "không can thiệp nhưng đồng hành", giúp các bên hạ nhiệt mà không làm mất thể diện hay chủ quyền. Trong tương lai, nếu được củng cố về cơ chế cảnh báo sớm và phản ứng khủng hoảng, ASEAN hoàn toàn có thể đóng vai trò trung gian hiệu quả hơn nữa.

Vụ đụng độ giữa các binh sĩ quân đội Campuchia và Thái Lan ngày 28-5 là một lời nhắc nhở rằng tranh chấp biên giới vẫn có thể được kiểm soát nếu các bên đặt ưu tiên vào đối thoại, hợp tác và lợi ích dài hạn. Việc hai nước láng giềng này nhanh chóng giảm sự kiện diện của binh sĩ tại khu vực tranh chấp, tái khởi động JBC và thiết lập lại liên lạc cấp quân sự là minh chứng cho tinh thần trách nhiệm và tầm nhìn chiến lược của lãnh đạo hai nước.

Bài học từ Preah Vihear cho thấy tranh chấp nếu không được giải quyết có thể kéo theo vòng xoáy đụng độ căng thẳng. Nhưng bài học từ vụ việc ngày 28-5 cũng cho thấy rằng, mọi bất đồng, tranh chấp dù ở mức độ nào cũng phải ngồi lại đối thoại để tìm tiếng nói chung, tìm cách giải quyết vì hòa bình, vì ổn định, vì sự phát triển của mỗi bên cũng như của cả khu vực.

Nếu tiếp tục duy trì đối thoại chân thành và cơ chế hợp tác hiệu quả, Campuchia và Thái Lan hoàn toàn có thể biến những căng thẳng hiện tại thành động lực thúc đẩy phân định biên giới thành công, mở ra một chương mới trong quan hệ láng giềng hữu nghị, điều mà cả khu vực ASEAN cùng hy vọng, trông đợi.

HOÀNG HÀ