'Căn bệnh' của thời đại mới

Kiệt sức hay vẫn đang đốt sức?

HỘI CHỨNG KIỆT SỨC là dịch bệnh của thế hệ này. Vào năm 2020, Hiệp hội Tâm lý học Mỹ đã tiến hành một cuộc khảo sát và ghi nhận được rằng khoảng 79% số nhân viên của họ từng trải qua một dạng hội chứng kiệt sức nào đó và hầu hết đều đã báo cáo những tác động tiêu cực do chính nó gây ra.

Có vẻ như nhóm dễ gặp nguy cơ nhất là phụ nữ, nhưng đồng thời cũng có cả người lao động dưới độ tuổi 30. Kết quả này chẳng có gì đáng ngạc nhiên. Chúng ta vừa mới bước chân vào môi trường công sở và đang cố gắng tìm kiếm cho mình một chỗ đứng, khao khát chạm tới các giới hạn cũng như ranh giới của bản thân, dù vẫn chưa thể nào nhận thức (hay diễn đạt) được chúng.

Bất kỳ ai tuyên bố rằng thế hệ chúng ta đang có một cuộc sống dễ dàng chắc chắn đều chưa từng sống trọn một ngày nào trong hoàn cảnh chúng ta, cố gắng để tồn tại trong một thế giới kỳ vọng ở ta nhiều hơn bao giờ hết, với một tương lai không chắc chắn cùng những sự nghiệp đòi hỏi ở ta nhiều sự hy sinh hơn.

Bận rộn giờ đây đã trở thành một biểu tượng địa vị - càng có thể thúc đẩy chính mình, lịch trình của bạn càng dày đặc, giờ giấc ngủ nghê càng ít, bạn càng dễ dàng tự tô vẽ bản thân là một người chăm chỉ, thành công và đáng được khen ngợi, ngay cả khi cuộc sống của bản thân đang dần sụp đổ đi chăng nữa.

Điều này đã khiến nhiều người ở lứa tuổi 20 phải đối mặt với một loại căng thẳng mãn tính không mong đợi ở ngay lứa tuổi này. Thật khó để nói lời từ chối và hiểu được giới hạn của bản thân khi bạn vẫn đang còn non nớt, vừa mới chập chững bước chân vào thế giới của người trưởng thành.

Nhưng điều quan trọng là chúng ta cần phải tìm ra cách để tự bảo vệ mình khỏi hội chứng kiệt sức, cũng như tránh trở thành một người chỉ biết nói “có”, trước khi những điều đó ăn sâu và trở thành một phần trong bản dạng cá nhân, cả ở môi trường làm việc lẫn bên ngoài. Chúng ta buộc phải chống lại việc trở thành người “bận rộn” toàn thời gian, làm việc quá sức, cứ mãi cho đi tất cả mà không để lại một chút gì cho chính mình.

Kiệt sức vì lao động không ngừng nghỉ. Ảnh: Timesheet Mobile.

Tại sao lại kiệt sức, tại sao là bây giờ?

Trong những năm gần đây, văn hóa làm việc không ngừng nghỉ đã trở thành chuẩn mực: quan niệm rằng chúng ta lúc nào cũng phải “chủ động tạo ra bước tiến mới” hoặc nỗ lực hướng tới một thành tựu lớn lao, danh hiệu, sự thăng tiến hay thành công kế tiếp. Những giờ giấc, lịch trình của chúng ta đều cần phải kín đặc; việc bạn thức dậy vào lúc 5 giờ sáng, luyện tập thể lực và tăng ca đã chẳng còn xa lạ. Điều đó khiến chúng ta chỉ còn lại rất ít thời gian cho một cuộc sống riêng tư trọn vẹn.

Văn hóa làm việc không ngừng nghỉ đề cao chuyện làm việc quá sức như là một huân chương danh dự. Hồi còn làm ở công ty cũ, tôi đã từng chứng kiến những người ở lại làm việc tới khuya trong văn phòng, ngay cả khi họ không còn gì để làm, chỉ để chứng minh với sếp và đồng nghiệp rằng họ sẵn sàng nỗ lực, và cả những người bỏ lỡ các cột mốc quan trọng của bản thân chỉ để đổi lấy một lời khen ngợi nơi công sở.

Thứ mà quan niệm này vẫn thường tạo ra chính là môi trường của những nỗi sợ, cảm giác tội lỗi và xấu hổ, như thể bạn lúc nào cũng bị chậm chân hơn một bước so với người phía trước. Và khi càng ngày càng có nhiều người trong chúng ta cảm thấy bị ép buộc phải tham gia vào nó, hệ quả sẽ là tình trạng kiệt sức tập thể ở những người trong lứa tuổi 20.

Một điều tệ hơn nữa là, ngay cả khi không chạy theo văn hóa “dậy là cày”, bạn vẫn có nguy cơ rơi vào hội chứng kiệt sức. Áp lực vô hình còn đến từ việc bạn kỳ vọng phải sở hữu được tất cả mọi thứ ngoài môi trường công việc: một nhóm bạn đông đảo, những sở thích, thời gian cho bản thân, thói quen tập thể dục thường xuyên, một người đồng hành yêu thương và mối quan hệ khăng khít, sức khỏe tâm thần tốt cùng một nghề tay trái, tất cả những điều này trong khi vẫn không ngừng phát triển và thử thách bản thân, cũng như duy trì mọi khía cạnh khác trong cuộc sống một cách gọn gàng ngăn nắp. Nếu như điều đó nghe có vẻ bất khả thi với bạn, bạn không phải người duy nhất đâu.

Kiệt sức là một mối nguy cơ cả trong khía cạnh công việc lẫn đời sống cá nhân của thế hệ chúng ta, nó được sinh ra từ một áp lực ngày càng lớn là phải trở nên thật xuất chúng, cũng như có được sự nghiệp và lối sống khắt khe kỷ luật hơn. Trên thực tế, Tổ chức Y tế Thế giới đã liệt kê kiệt sức như là một nguy cơ nghề nghiệp trong bảng Phân loại Quốc tế về Bệnh tật.

Chuyện gì đã xảy ra với cái mong muốn đơn thuần là được sống một cuộc đời chậm rãi hay có được một công việc vừa đủ để trang trải chi tiêu mà không cần bạn phải bán cả linh hồn? Bởi trong những ngày này và ngay thời đại này, việc chỉ hài lòng với những gì bạn đang có, dường như đã trở thành một điều khá cực đoan.

Chính chúng ta đề cao việc “có tất cả”, để rồi khiến rất nhiều người đồng trang lứa phải chật vật để có được cuộc sống lý tưởng này mà không rơi vào trạng thái kiệt sức hoàn toàn về thể chất, cảm xúc, tinh thần và xã hội. Mặc dù biết mình đang quẩn quanh trong vòng xoáy tiêu cực của cảm giác tội lỗi vì không làm việc đủ chăm chỉ hoặc chưa có tất cả, nhưng nếu làm được điều đó, chúng ta lại rơi vào trạng thái kiệt sức cực độ.

Jemma Sbeg/NXB Trẻ