Cần cân nhắc việc đánh thuế giá trị gia tăng 10% với lĩnh vực văn hóa

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội, ĐBQH thành phố Hà Nội

Tăng thuế với lĩnh vực văn hóa có thể hạn chế cơ hội tiếp cận của người dân

Phóng viên: Việc quy định tăng thuế GTGT đối với các sản phẩm văn hóa tại dự thảo Luật Thuế GTGT (sửa đổi) trình tại Kỳ họp thứ 8 lần này từ 5% lên 10% đã khiến rất nhiều đại biểu Quốc hội băn khoăn, đề nghị Chính phủ cân nhắc lại quy định này. Quan điểm của đại biểu về vấn đề này như thế nào? Thay đổi này có thể ảnh hưởng như thế nào đến khả năng bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội, ĐBQH thành phố Hà Nội: Tôi cho rằng, việc tăng thuế GTGT trong lĩnh vực văn hóa có thể tạo ra những hệ lụy nghiêm trọng đối với khả năng bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, một nguồn di sản quý báu của dân tộc. Khi gánh nặng tài chính từ thuế tăng lên, các tổ chức, doanh nghiệp và nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực văn hóa sẽ phải đối mặt với những khó khăn lớn hơn trong việc duy trì hoạt động của mình. Những sản phẩm văn hóa, từ sách, nhạc, đến các hoạt động nghệ thuật dân gian sẽ trở nên đắt đỏ hơn, làm giảm khả năng tiếp cận của người dân, đặc biệt là những cộng đồng có thu nhập thấp.

Hệ quả là, khi các sản phẩm văn hóa trở nên xa xỉ hơn, người dân sẽ ít có cơ hội tham gia vào các hoạt động văn hóa, khiến cho các giá trị truyền thống dần bị lãng quên. Điều này không chỉ làm suy giảm sự kết nối giữa các thế hệ mà còn khiến những biểu hiện văn hóa như hội hè, lễ tết và các hoạt động nghệ thuật truyền thống, bị mai một theo thời gian. Văn hóa không chỉ là một tập hợp các hoạt động mà còn là sự sống động của tâm hồn, của lịch sử, và của cộng đồng. Khi không còn được khuyến khích và bảo tồn, những giá trị này sẽ có nguy cơ bị xóa nhòa, đánh mất bản sắc dân tộc.

Hơn nữa, việc tăng thuế GTGT còn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các dự án bảo tồn di sản văn hóa. Nhiều dự án cần sự đầu tư tài chính lớn từ các nguồn lực xã hội và nhà nước, và khi gánh nặng thuế tăng lên, khả năng kêu gọi tài trợ, tài trợ cộng đồng và hợp tác quốc tế sẽ gặp khó khăn hơn. Điều này có thể dẫn đến việc một số di sản văn hóa không còn được gìn giữ, phục hồi hoặc phát huy giá trị, làm tổn hại đến kho tàng văn hóa phong phú mà ông cha ta đã gìn giữ qua bao thế hệ.

Như vậy, việc tăng thuế GTGT không chỉ đơn thuần là vấn đề kinh tế mà còn là một cuộc chiến chống lại sự mai một của văn hóa truyền thống. Để bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, chúng ta cần những chính sách thuế linh hoạt, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển văn hóa, chứ không phải tạo ra rào cản. Chỉ khi đó, văn hóa truyền thống mới có thể tiếp tục tỏa sáng, sống động và thấm nhuần vào đời sống của mỗi người dân, trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của xã hội.

Dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) dự kiến sẽ được Quốc hội biểu quyết thông qua vào ngày 26/11 tới đây

Để chính sách thuế thực sự trở thành động lực cho văn hóa phát triển, thay vì tạo ra rào cản tài chính cho các doanh nghiệp và nghệ sĩ, chúng ta cần những chính sách giàu lòng nhân văn, sâu sắc và thấu hiểu. Tưởng tượng một thế giới nơi nghệ thuật và văn hóa không phải chịu áp lực từ những con số khô khan mà được nuôi dưỡng bởi chính sách thuế ưu đãi, mang lại sự nhẹ nhàng, mở ra con đường sáng tạo cho những người làm văn hóa. Áp dụng thuế suất ưu đãi, miễn hoặc giảm thuế GTGT cho các sản phẩm văn hóa sẽ giúp hạ giá thành, làm cho văn hóa trở nên gần gũi và dễ tiếp cận hơn với mọi tầng lớp. Những cuốn sách, bộ phim, buổi triển lãm sẽ không còn là điều xa xỉ, mà trở thành nguồn cảm hứng, là món ăn tinh thần quý giá, có thể chạm đến trái tim của từng người dân.

Chính sách thuế linh hoạt cũng có thể là ngọn gió mới giúp các dự án bảo tồn di sản văn hóa và phát triển nghệ thuật cộng đồng có điều kiện phát triển bền vững. Sự ưu đãi này chính là lời động viên thiết thực nhất dành cho những ai đang miệt mài giữ gìn và lan tỏa những giá trị tinh túy của dân tộc. Khi Nhà nước đưa ra các ưu đãi thuế cho các dự án sáng tạo, quỹ hỗ trợ tài chính hay giảm thuế thu nhập cho các nhà sáng tạo, chúng ta không chỉ giảm bớt gánh nặng mà còn gửi gắm niềm tin vào sự phát triển lâu dài, vào những giá trị văn hóa có thể tồn tại qua bao thế hệ.

Hơn thế nữa, việc thúc đẩy hợp tác công - tư qua các chính sách thuế linh hoạt sẽ tạo động lực cho các doanh nghiệp tư nhân cảm thấy an tâm hơn khi đầu tư vào văn hóa. Một môi trường văn hóa mà Nhà nước và doanh nghiệp cùng chung tay xây dựng sẽ tạo ra những sản phẩm phong phú, những tác phẩm nghệ thuật ý nghĩa, là bức tranh muôn màu của đời sống văn hóa xã hội. Đó là cách để chúng ta không chỉ xây dựng một nền văn hóa rực rỡ hôm nay mà còn truyền cảm hứng và niềm tự hào đến thế hệ mai sau, để văn hóa trở thành điểm tựa tinh thần cho cả dân tộc, lan tỏa giá trị và sức mạnh đến mọi người dân.

Nên khuyến khích đầu tư tư nhân thay vì tăng thuế

Phóng viên: Theo đại biểu, những giải pháp nào có thể thay thế việc tăng thuế mà vẫn đảm bảo nguồn lực cho ngân sách, từ đó thúc đẩy phát triển văn hóa bền vững?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội, ĐBQH thành phố Hà Nội: Để thúc đẩy sự phát triển văn hóa bền vững mà không phải tăng thuế, chúng ta cần đến những giải pháp sáng tạo và linh hoạt, giúp đảm bảo nguồn lực cho ngân sách mà vẫn không gây áp lực lên các doanh nghiệp và cá nhân trong lĩnh vực văn hóa. Một trong những giải pháp quan trọng nhất là khuyến khích đầu tư tư nhân vào lĩnh vực văn hóa. Chính phủ có thể triển khai các chương trình khuyến khích các doanh nghiệp và cá nhân tham gia tài trợ cho các dự án văn hóa thông qua việc giảm thuế cho các khoản đóng góp hoặc tài trợ. Điều này không chỉ giúp tăng cường nguồn lực tài chính mà còn tạo ra sự gắn kết giữa doanh nghiệp và cộng đồng, từ đó thúc đẩy văn hóa phát triển mạnh mẽ hơn.

Thêm vào đó, việc xây dựng các quỹ văn hóa có thể là một giải pháp sáng tạo khác. Chính phủ và các tổ chức phi chính phủ có thể cùng nhau thành lập các quỹ văn hóa, nơi mà các nhà tài trợ có thể gửi đóng góp. Những quỹ này có thể được sử dụng để hỗ trợ các dự án bảo tồn di sản, tổ chức sự kiện văn hóa, và phát triển nghệ thuật. Bằng cách này, không chỉ tạo ra một nguồn lực ổn định cho ngân sách mà còn khuyến khích sự tham gia tích cực từ cộng đồng trong việc bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa.

Cùng với đó, việc khai thác các nguồn tài nguyên văn hóa một cách bền vững cũng có thể mang lại lợi ích lớn. Du lịch văn hóa là một lĩnh vực tiềm năng mà Việt Nam có thể phát triển. Chính phủ có thể tạo ra các chương trình du lịch văn hóa hấp dẫn, thu hút du khách trong và ngoài nước, từ đó tạo ra doanh thu cho ngân sách. Khi kết hợp giữa du lịch và bảo tồn văn hóa, chúng ta không chỉ có thể bảo vệ di sản mà còn phát triển kinh tế một cách bền vững.

Các đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV

Hơn nữa, tạo ra các mô hình hợp tác công-tư sẽ giúp kết nối giữa nhà nước và khu vực tư nhân, tạo ra những chương trình hợp tác nhằm phát triển văn hóa. Điều này có thể bao gồm việc tổ chức các lễ hội, sự kiện văn hóa lớn mà chính quyền có thể phối hợp với các doanh nghiệp để tài trợ và thực hiện. Mô hình này không chỉ giúp giảm thiểu gánh nặng tài chính cho ngân sách nhà nước mà còn tạo cơ hội cho các doanh nghiệp phát triển thương hiệu thông qua việc gắn bó với các hoạt động văn hóa.

Cuối cùng, nâng cao nhận thức và giáo dục về văn hóa cũng là một giải pháp quan trọng. Thông qua các chương trình giáo dục và truyền thông, người dân sẽ hiểu rõ hơn về giá trị của văn hóa và nghệ thuật, từ đó tăng cường sự tham gia của họ vào các hoạt động văn hóa. Khi cộng đồng nhận thức rõ về tầm quan trọng của văn hóa, họ sẽ sẵn lòng đóng góp và tham gia hơn, tạo ra một nguồn lực xã hội vững mạnh cho sự phát triển văn hóa bền vững.

Phóng viên: Những biện pháp giảm thuế hoặc miễn thuế nào có thể giúp các sản phẩm và hoạt động văn hóa tiếp cận được nhiều người dân hơn, thưa đại biểu? Đại biểu có thể chia sẻ thêm về kinh nghiệm thế giới trong vấn đề này?

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội, ĐBQH thành phố Hà Nội:

Giảm thuế GTGT hoặc thậm chí miễn thuế cho các hoạt động tổ chức sự kiện văn hóa cũng là một trong những bước đi thiết thực. Những chương trình, lễ hội, triển lãm nghệ thuật có ý nghĩa kết nối cộng đồng, là nơi người dân có thể tham gia, trải nghiệm và thêm yêu văn hóa của chính họ. Hãy tưởng tượng một đất nước nơi những buổi hòa nhạc, vở kịch, triển lãm không còn xa vời với người dân nông thôn hay người có thu nhập thấp – đó sẽ là một xã hội giàu tính nhân văn và đầy niềm tự hào.

Việc miễn thuế nhập khẩu cho các trang thiết bị kỹ thuật phục vụ cho nghệ thuật cũng có thể là chìa khóa để nâng cao chất lượng của những chương trình văn hóa, từ đó thu hút thêm công chúng. Những thiết bị tốt sẽ mang lại những tác phẩm chất lượng, mở ra những trải nghiệm văn hóa sâu sắc và sinh động hơn, tạo nên những ký ức đẹp đẽ và bền lâu trong lòng người thưởng thức.

Chính sách thuế ưu đãi đặc biệt cho các dự án nghệ thuật cộng đồng hoặc các tổ chức phi lợi nhuận hoạt động vì văn hóa cũng cần được chú trọng. Điều này không chỉ là lời khuyến khích các cá nhân, tổ chức nhiệt huyết, mà còn là sự đầu tư khôn ngoan vào những giá trị văn hóa lâu dài. Khi các dự án cộng đồng được hỗ trợ tối đa, nghệ thuật và văn hóa sẽ trở thành nhịp cầu kết nối, tạo nên một xã hội gắn kết, giàu bản sắc và chan chứa tình người.

Giảm thuế hoặc miễn thuế GTGT cho các hoạt động, tổ chức sự kiện văn hóa là một trong những bước đi thiết thực để thúc đẩy sự phát triển văn hóa bền vững

Khi các sản phẩm và hoạt động văn hóa không còn bị cản trở bởi rào cản tài chính, văn hóa sẽ trở thành dòng chảy ngọt ngào len lỏi vào cuộc sống, nuôi dưỡng tâm hồn, mở rộng trí tuệ và truyền tải niềm tự hào dân tộc đến từng người dân.

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã khéo léo áp dụng các chính sách thuế ưu đãi để phát triển văn hóa và nghệ thuật, tạo ra những bài học quý giá mà Việt Nam có thể tham khảo. Chẳng hạn, Canada nổi bật với chính sách miễn thuế cho nhiều sản phẩm văn hóa, từ sách cho đến các sản phẩm âm nhạc. Chính sách này không chỉ giúp người dân tiếp cận dễ dàng hơn với văn hóa mà còn khuyến khích sự sáng tạo và sản xuất nội địa. Kết quả là Canada đã xây dựng được một nền văn hóa phong phú, đa dạng và được quốc tế công nhận.

Tương tự, Thụy Điển cũng thành công trong việc phát triển văn hóa thông qua chính sách ưu đãi thuế. Quốc gia này đã tạo ra các quỹ văn hóa, khuyến khích sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân thông qua việc giảm thuế cho các khoản đầu tư vào nghệ thuật và văn hóa. Nhờ vậy, Thụy Điển đã thu hút được nhiều tài năng nghệ thuật và phát triển một nền văn hóa hiện đại, năng động, từ đó tăng cường bản sắc dân tộc và niềm tự hào của người dân.

Một ví dụ nữa là New Zealand, nơi Chính phủ đã xây dựng một hệ thống thuế linh hoạt giúp các nghệ sĩ và nhà sáng tạo có thể tận dụng tối đa nguồn lực tài chính. Nhờ những chính sách này, văn hóa Maori được bảo tồn và phát triển mạnh mẽ, góp phần vào sự đa dạng văn hóa và bản sắc quốc gia.

Từ những thành công của các quốc gia này, Việt Nam có thể rút ra nhiều bài học quý giá. Đầu tiên, việc xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và minh bạch cho các chính sách thuế ưu đãi là rất cần thiết. Chỉ khi các nghệ sĩ và doanh nghiệp hiểu rõ về những lợi ích mà họ có thể nhận được, họ mới có động lực để đầu tư vào văn hóa.

Thứ hai, cần phải có sự hợp tác chặt chẽ giữa Nhà nước và khu vực tư nhân. Bằng cách tạo ra các chương trình hợp tác công - tư, chúng ta có thể huy động nguồn lực và tài năng từ nhiều nguồn khác nhau để phát triển văn hóa một cách bền vững.

Thêm vào đó, việc lắng nghe tiếng nói từ cộng đồng văn hóa và nghệ thuật là điều không thể thiếu. Hãy tạo ra các diễn đàn, hội thảo để nghệ sĩ, doanh nghiệp và chính quyền cùng nhau thảo luận, chia sẻ ý tưởng, từ đó điều chỉnh chính sách thuế cho phù hợp với nhu cầu thực tế của từng đối tượng. Khi tất cả cùng chung tay xây dựng, văn hóa Việt Nam sẽ không chỉ được bảo tồn mà còn phát triển rực rỡ, trở thành niềm tự hào vững bền của dân tộc.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn đại biểu!

Thu Phương - Nghĩa Đức