Cận cảnh con đường thiêng bí ẩn ở Thánh địa Mỹ Sơn

Từ tháng 7 đến cuối tháng 11/2025, Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn (thuộc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch TP Đà Nẵng) và Viện Khảo cổ học đã hợp tác, khai quật nghiên cứu khảo cổ học kiến trúc đường dẫn vào Thánh địa Mỹ Sơn.

Kết quả bước đầu đã làm lộ dấu tích con đường thiêng dẫn từ tháp K vào khu trung tâm Thánh địa Mỹ Sơn có độ dài được xác định trên 150m.

Đây là vết tích của một trong những công trình kiến trúc chưa từng được biết đến ở Mỹ Sơn trong lịch sử tồn tại của di tích từ trước đến nay.

Con đường thiêng được thăm dò vào tháng 6/2023 và khai quật lần đầu vào tháng 3/2024 với diện tích 220 m². Đợt này, tiếp tục thăm dò, khai quật khảo cổ với tổng diện tích 770 m², làm rõ thêm 75m, nâng tổng chiều dài được làm rõ tính từ chân tháp là 132m.

Cấu trúc cắt ngang con đường rộng phủ bì 9m, lòng đường rộng 7,9m, cấu tạo từ cát sỏi và gạch vụn được đầm chặt, có độ dày từ 0,15 - 0,2m.

Bên cạnh sự hiện diện phổ biến của các loại gạch và đá xây dựng kiến trúc đường dẫn, đợt công tác đã phát hiện một số mảnh vỡ của đồ đất nung và gốm men có niên đại từ thế kỷ X đến thế kỷ XII.

Kết quả khai quật năm 2025, đã bổ sung những tư liệu quý xác định về chức năng tôn giáo của phế tích là con đường thiêng - con đường dẫn Thần linh, Vua chúa và Tăng lữ Bà la môn giáo đi vào không gian thiêng Thánh địa Mỹ Sơn ở khoảng thế kỷ XI - XII.

Đồng thời, cũng mở ra một vấn đề khoa học mới rằng Mỹ Sơn vẫn giữ vai trò là hạt nhân tôn giáo của Champa trong suốt tiến trình lịch sử của Vương quốc; và không gian thiêng của Mỹ Sơn có những lúc mở rộng hoặc thu hẹp tùy theo từng triều đại của các vị vua Champa.

Những nghiên cứu so sánh bước đầu cũng ghi nhận con đường thiêng hay con dường hành lễ liên quan đến các nghi lễ Ấn Độ giáo mới được phát hiện ở khu di tích Mỹ Sơn là duy nhất trong hệ thống di tích văn hóa Champa, khác hẳn với các địa điểm khác bởi đây là con đường dẫn vào một khu di tích. Ở những di tích khác, các con đường được thiết kế theo trục đi thẳng từ ngoài vào đền tháp trung tâm.

Trong thời gian tới, Ban quản lý Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn và Viện Khảo cổ học sẽ tiếp tục hợp tác nghiên cứu làm rõ quy mô, cấu trúc và diện mạo của toàn bộ con đường trong bối cảnh tổng thể khu di tích Mỹ Sơn; khẩn trương thực hiện công tác tu bổ, bảo quản nhằm phát huy tốt hơn giá trị lịch sử văn hóa di tích.

Sơn Tùng