Cần cơ chế khuyến khích, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí

Làm rõ nội hàm thực hành tiết kiệm

Góp ý vào dự thảo Luật, ĐBQH Nguyễn Vân Chi (Nghệ An) cho rằng: Dự thảo Luật lần này thể hiện sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận so với Luật hiện hành khi chuyển từ quy định chi tiết sang mô hình luật khung. Tuy nhiên, việc “khung hóa” được thể hiện ở mức độ rất khái quát khiến nhiều nội hàm quan trọng của công tác tiết kiệm, chống lãng phí trong luật hiện hành không còn được quy định.

ĐBQH Nguyễn Vân Chi (Nghệ An) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Luật hiện hành quy định chi tiết nội dung tiết kiệm, chống lãng phí tại các Điều từ 11 đến 62, bao quát 7 lĩnh vực trọng yếu, như: định mức, tiêu chuẩn, chế độ; quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước; mua sắm, sử dụng phương tiện làm việc; đầu tư xây dựng, quản lý trụ sở, nhà ở công vụ; quản lý tài nguyên; tổ chức bộ máy và sử dụng lao động; quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp... Trong dự thảo mới, các nội dung này đã lược bỏ, chỉ còn mục liên quan đến thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của người dân được giữ lại.

Theo đại biểu, toàn bộ các quy định chi tiết trước đây đã được thu gọn vào Điều 3 của dự thảo, quy định về hành vi gây lãng phí. Điều này giao Chính phủ quy định cụ thể các nhóm hành vi vi phạm trong nhiều lĩnh vực, song lại không quy định rõ các hoạt động thực hành tiết kiệm. Đại biểu cho rằng việc thiếu nội dung này khiến Luật chưa phản ánh đầy đủ cả hai mặt “tiết kiệm” và “chống lãng phí”.

Đại biểu Nguyễn Vân Chi phân tích thêm: Dự thảo hiện chưa có nghị định hướng dẫn kèm theo do được xây dựng theo thể thức rút gọn, nên không thể xem xét cụ thể cách thức Chính phủ sẽ hướng dẫn việc tiết kiệm. Nếu chỉ quy định chi tiết hành vi gây lãng phí mà không quy định nội dung tiết kiệm, Luật sẽ thiếu tính khả thi và gây khó khăn cho việc giám sát thực hiện sau này…

Các ĐBQH tỉnh Nghệ An tham dự phiên thảo luận. Ảnh: HP

Trên cơ sở đó, đại biểu Nguyễn Vân Chi đề nghị cơ quan soạn thảo cung cấp thêm thông tin, đồng thời xem xét lùi việc thông qua sang kỳ họp sau để có thời gian hoàn thiện, làm rõ các quy định dưới luật, bảo đảm Luật khi ban hành có tính đầy đủ, khả thi.

Góp phần xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội

Đại biểu Trần Thị Thu Hằng (Lâm Đồng) nhấn mạnh: Tiết kiệm, chống lãng phí là trách nhiệm của toàn xã hội, từ cơ quan nhà nước đến từng gia đình và cá nhân. Việc không tiết kiệm và để xảy ra lãng phí sẽ làm giảm tốc độ phát triển kinh tế, thậm chí ảnh hưởng đến sự bền vững của quốc gia. Vì vậy, Luật cần thiết lập cơ chế để khuyến khích và bảo vệ những người tham gia phát hiện, đấu tranh chống lãng phí, nhất là theo quy định tại Điều 7 của Dự thảo.

Từ thực tiễn giám sát, đại biểu chỉ rõ: lãng phí đang diễn ra phổ biến ở nhiều lĩnh vực. Trong cơ sở vật chất và nguồn lực, có tình trạng nhiều công trình, dự án được đề xuất sửa chữa khi chưa hư hỏng; nhiều trường học được xây dựng ở vị trí xa dân cư nên không có người học, gây lãng phí lớn về đầu tư.

ĐBQH Trần Thị Thu Hằng (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Trong lĩnh vực giáo dục, việc tồn tại nhiều bộ sách giáo khoa khác nhau khiến học sinh không thể sử dụng lại sách của các năm trước, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, gây tốn kém và khó khăn trong tiếp cận tri thức. Lãng phí cũng xuất hiện trong các lĩnh vực y tế, văn hóa khi cơ sở vật chất được đầu tư nhưng chưa được khai thác hiệu quả.

Về đất đai và đầu tư công, đại biểu nêu thực tế nhiều dự án treo kéo dài hàng chục năm khiến đất đai bị bỏ hoang, trong khi người dân lại thiếu đất để ở hoặc sản xuất. Có những khu nhà ở được xây dựng nhưng không bán được, dẫn đến hư hỏng, lãng phí nguồn lực xã hội và tài chính của doanh nghiệp đầu tư.

Để nâng cao hiệu quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, đại biểu Trần Thị Thu Hằng đề xuất hai nội dung trọng tâm. Trước hết, về đối tượng áp dụng, dự thảo hiện mới tập trung vào khu vực nhà nước, trong khi lãng phí cũng diễn ra phổ biến ở khu vực tư nhân. Vì vậy, cần mở rộng phạm vi điều chỉnh để bảo đảm tính bao quát và phù hợp với thực tiễn.

Toàn cảnh phiên thảo luận tổ. Ảnh: HP

Về bảo vệ người chống lãng phí, đại biểu cho rằng cần mở rộng đối tượng được hưởng cơ chế bảo vệ, không chỉ giới hạn trong những người có nhiệm vụ, quyền hạn theo phân công. Bất kỳ cá nhân nào phát hiện hành vi lãng phí, tiêu cực đều cần được pháp luật bảo vệ khi tố giác. Đồng thời, cần có cơ chế thông báo kết quả xử lý cho người phản ánh sau khi cơ quan chức năng giải quyết, nhằm bảo đảm tính minh bạch và củng cố niềm tin của công dân.

Bên cạnh đó, đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết của chính sách khuyến khích và đãi ngộ đối với những người tích cực đấu tranh chống lãng phí. Ngoài hình thức khen thưởng thông thường, có thể xem xét các biện pháp động viên cụ thể như tăng lương, thưởng đột xuất hoặc các chế độ ưu tiên khác để khuyến khích tinh thần dám nghĩ, dám làm, góp phần xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội.

Diệp Anh