Cần cơ chế mạnh bảo vệ doanh nghiệp trước xâm phạm sở hữu trí tuệ

Toàn cảnh Diễn đàn “Thể chế hóa đổi mới sáng tạo-Bảo vệ tài sản vô hình theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW”.

Trao đổi về hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ, các chuyên gia cho rằng đã tương đối đầy đủ, nhất là trong bối cảnh Việt Nam tham gia nhiều điều ước quốc tế quan trọng như Hiệp định TRIPS hay CPTPP, tuy nhiên, một nghịch lý rõ ràng là doanh nghiệp vẫn liên tục bị mất thương hiệu. Gần đây, nhận thức tài sản trí tuệ của doanh nghiệp đã tốt hơn, nhưng vẫn còn nhiều doanh nghiệp chưa biết đến, chưa quan tâm và chưa có giải pháp bảo hộ tài sản trí tuệ tại doanh nghiệp mình.

Một bất cập khác là tốc độ sáng tạo nhanh hơn nhiều so với tốc độ của luật pháp. Mỗi ngày có hàng trăm ý tưởng, mô hình kinh doanh, ứng dụng công nghệ và nhãn hiệu mới ra đời, nhưng thủ tục bảo hộ, giám định, xử lý vi phạm lại chậm chạp, rườm rà, thiếu sự phối hợp liên thông giữa các cơ quan. Thị trường tính bằng giờ, nhưng pháp luật tính bằng năm, khiến doanh nghiệp đánh mất “thời gian vàng” trong kinh doanh.

Không chỉ chậm trễ, chế tài hiện nay cũng chưa đủ sức răn đe. Có những vụ vi phạm đem lại lợi nhuận hàng chục tỷ đồng, nhưng mức xử phạt hành chính chỉ vài chục triệu. Khi chi phí vi phạm thấp hơn lợi nhuận, hành vi xâm phạm thương hiệu lại trở thành một “mô hình kinh doanh có lời”. Theo luật sư Thảo, các Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 68-NQ/TW đã xác lập định hướng chiến lược cho việc hoàn thiện pháp luật nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Muốn vậy, pháp luật phải đi trước thì doanh nghiệp Việt mới có thể phát triển bằng chính thương hiệu của mình.

Thực tế, nhiều doanh nghiệp đang trực tiếp gánh chịu thiệt hại. Đại diện Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh cho biết, thương hiệu gần 50 năm tuổi của họ liên tục bị xâm phạm bởi các nhãn hiệu tương đồng, gây nhầm lẫn cho khách hàng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín và kinh doanh mà còn khiến nhà đầu tư chiến lược do dự. Doanh nghiệp cho rằng cơ chế thực thi hiện còn bất cập: xử lý chậm, thiếu răn đe, chưa bảo vệ kịp thời quyền sở hữu trí tuệ.

Đại diện Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh chia sẻ tại Diễn đàn.

Tương tự, đại diện Công ty Cổ phần EUROHOUSE phản ánh tình trạng sản phẩm bị xâm phạm kiểu dáng công nghiệp từ năm 2022. Doanh nghiệp đã mất nhiều thời gian tự bảo vệ, từ giám định mẫu vi phạm đến thuê luật sư. Đại diện công ty đề nghị cần có cơ chế tạm đình chỉ sản xuất, kinh doanh ngay khi có kết luận giám định; đồng thời tăng mức xử phạt để bảo vệ quyền lợi chính đáng, giảm thiểu thiệt hại cho bên bị xâm phạm.

Các chuyên gia tại Diễn đàn nhấn mạnh, tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW là Nhà nước phải tạo ra một hệ sinh thái pháp lý để khuyến khích, bảo vệ và đầu tư cho đổi mới sáng tạo. Cùng với đó, Nghị quyết 68-NQ/TW coi kinh tế tư nhân là động lực quan trọng của nền kinh tế. Một trong những nhiệm vụ của Nhà nước là hoàn thiện, thực thi hiệu quả pháp luật về bảo vệ quyền sở hữu tài sản, trong đó có tài sản vô hình và quyền sở hữu trí tuệ. Đây là nền tảng để xây dựng cơ chế bảo vệ doanh nghiệp trước xâm phạm ngày càng tinh vi.

Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm chia sẻ tại Diễn đàn.

Từ thực tiễn tham gia nhiều vụ án, luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm) cho rằng cần áp dụng cơ chế bồi thường mang tính trừng phạt đối với hành vi xâm phạm nghiêm trọng, thay vì chỉ “trả lại hiện trạng”. Bên cạnh đó, việc thành lập tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ với thẩm phán am hiểu chuyên môn, xét xử nhanh, cùng sự công nhận các tổ chức giám định độc lập sẽ góp phần rút ngắn tiến trình giải quyết tranh chấp.

Ông Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam, nhận định xâm phạm sở hữu trí tuệ ở Việt Nam diễn biến phức tạp, từ hàng giả, hàng nhái đến cạnh tranh không lành mạnh. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa lại thiếu nguồn lực để tự bảo vệ thương hiệu. Do đó, cần tiếp tục hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả thực thi và xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, giới luật sư, hiệp hội và truyền thông. Dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi) có điểm mới quan trọng là đề xuất thành lập tòa chuyên trách sở hữu trí tuệ. Đây được xem là bước đi đúng hướng, không chỉ để giải quyết số lượng tranh chấp ngày càng tăng, mà quan trọng hơn là thiết lập nền tư pháp hiểu đúng, hiểu sâu. Chính Nghị quyết 68-NQ/TW cũng đã khẳng định nhiệm vụ hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, bảo đảm thực thi hợp đồng, giảm rủi ro pháp lý.

Ở góc độ quản lý, ông Lê Huy Anh, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ ( Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh, Công điện 65 và Chỉ thị 13/2025 của Thủ tướng Chính phủ đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong cuộc chiến chống hàng giả, gian lận thương mại và vi phạm sở hữu trí tuệ. Đây là nền tảng quan trọng để củng cố hệ thống bảo vệ quyền, tạo dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng. Cục Sở hữu trí tuệ cam kết tiếp tục đồng hành, nâng cao chất lượng quản lý, hỗ trợ tối đa doanh nghiệp và các tổ chức trung gian, góp phần xây dựng hệ sinh thái sở hữu trí tuệ mạnh mẽ, phục vụ mục tiêu phát triển quốc gia.

Hà Linh