CẦN CÓ GIẢI PHÁP CĂN CƠ TRONG VIỆC CUNG ỨNG ĐỦ VẮC XIN CHO TIÊM CHỦNG MỞ RỘNG

Thực tế ở địa nhiều phương đã báo cáo là một số vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng đã hết và theo tính toán của Bộ Y tế thì đến tháng 7/2023, tất cả các địa phương có thể không còn vắc xin trong Chương trình tiêm chủng mở rộng. Như vậy, nguy cơ bùng phát một số dịch bệnh mà chúng ta đã kiểm soát và khống chế được là hiện hữu, kết quả to lớn của chương trình tiêm chủng mở rộng của hơn 40 năm qua là có thể bị phá vỡ.

Nguyên nhân thiếu vắc xin thì có nhiều, nhưng cơ bản nhất vẫn là vướng mắc trong mua sắm vắc xin. Đây cũng là nội dung nhận được sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) trong phiên thảo luận về việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng.

Quốc hội thảo luận về việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng.

Đại biểu Lò Thị Luyến – Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên cho biết, giai đoạn từ năm 2020 trở về trước với kinh phí mua vắc xin cho tiêm chủng mở rộng được bố trí từ ngân sách trung ương cho Chương trình mục tiêu quốc gia về y tế đến năm 2020, hết giai đoạn thực hiện nay chuyển thành nhiệm vụ chi thường xuyên và Bộ Y tế đã ban hành Văn bản số 1810 ngày 3/4/2023, trong đó có nêu: "Năm 2021- 2022 thực hiện Nghị quyết 129 ngày 13/11/2020 của Quốc hội khóa XIV về phân bổ ngân sách Trung ương năm 2021, Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính đã bố trí kinh phí để Bộ Y tế thực hiện một số chế độ, chính sách, trong đó có kinh phí để mua sắm vắc xin, thuốc ARV, thuốc lao, cấp cho các địa phương sử dụng cho các đối tượng theo quy định. Từ năm 2023, Bộ Tài chính có Công văn số 10095 ngày 4/10/2022 rà soát các nhiệp vụ thuộc chương trình mục tiêu y tế dân số chuyển thành nhiệm vụ chi thường xuyên, theo đó, Bộ Tài chính đề nghị thực hiện theo quy định của Luật Ngân sách về phân cấp ngân sách".

Sau khi nhận được Văn bản 1810 của Bộ Y tế thì hầu hết tất cả các địa phương ngay lập tức đã có ý kiến phản hồi trở lại Bộ Y tế và đồng thời báo cáo Chính phủ về những vướng mắc về cơ sở pháp lý, cụ thể: về cơ sở pháp lý là vắc xin thuộc danh mục đấu thầu cấp quốc gia và những vấn đề khó khăn từ thực tiễn sẽ phát sinh; sẽ có nhiều loại vắc xin khác nhau giữa các địa phương, người dân khó tiếp cận kịp thời cùng một loại vắc xin đối với những loại vắc xin phải tiêm mũi nhắc lại khi họ có thay đổi địa điểm cư trú.

Tình trạng thừa, thiếu vắc xin cục bộ, Bộ Y tế khó đảm bảo cân đối về điều phối nguồn cung ứng vắc xin khi dịch xảy ra cục bộ hoặc xảy ra trên diện rộng, lúc này các địa phương sẽ phải tự lo và sẽ phải tự đi vay vắc xin của nhau. Các địa phương không có kho lạnh đúng quy chuẩn để bảo quản vắc xin vì chưa được đầu tư mà chỉ có dây chuyền bảo quản lạnh tạm thời khi mang vắc xin từ kho của trung ương về để thực hiện kế hoạch tiêm chủng trên địa bàn hoặc nếu xảy ra sự cố mất điện không khắc phục được nhanh thì chất lượng vắc xin sẽ bị ảnh hưởng. Như vậy, các địa phương cần được bố trí để đầu tư hệ thống kho lạnh, máy nổ công suất lớn để khắc phục sự cố mất điện, trong khi hệ thống kho lạnh đúng quy chuẩn để bảo quản vắc xin đã được đầu tư ở các đơn vị thuộc tuyến trung ương lại không được sử dụng, đây quả là lãng phí rất lớn, chúng ta đã bỏ tiền và tương lai sẽ phải bỏ tiền ra để đầu tư nếu như thực hiện theo Văn bản 1810 của Bộ Y tế.

Đại biểu Lò Thị Luyến – Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên.

Theo đại biểu Lò Thị Luyến, từ trước đến nay, nguồn ngân sách nhà nước đảm bảo việc mua sắm vắc xin trong tiêm chủng mở rộng, Bộ Y tế thực hiện việc tổ chức mua sắm và cung ứng cho địa phương không hề có vướng mắc gì và cũng không có tình trạng thiếu vắc xin tiêm chủng mở rộng như hiện nay. Tuy nhiên, hiện nay chỉ vì cơ chế bố trí kinh phí từ Chương trình mục tiêu Quốc gia đã hết phải chuyển thành nhiệm vụ chi thường xuyên và đều là ngân sách nhà nước đảm bảo nhưng do vướng mắc về cơ chế mà dẫn đến tình trạng này là một điều rất đáng buồn. Trong những ngày gần đây qua theo dõi, chúng ta thấy Bộ Y tế đang tham mưu với Chính phủ. Theo đó, Bộ Y tế sẽ tổ chức đặt hàng đối với vắc xin sản xuất trong nước, khi Bộ Y tế thống nhất giá thì các địa phương ký hợp đồng và thanh toán trực tiếp cho nhà cung cấp.

Đối với vắc xin phải nhập khẩu, Bộ Y tế sẽ đấu thầu tập trung, ký hợp đồng khung với nhà cung ứng, trên cơ sở hợp đồng khung thì các địa phương sẽ căn cứ hợp đồng đó để ký hợp đồng cung ứng và trực tiếp thanh toán với nhà cung cấp. Đây cũng chỉ là giải pháp tình thế để giải quyết vấn đề thiếu vắc xin trong năm 2023 và 6 tháng đầu năm 2024.

Để đảm bảo tính ổn định, lâu dài và hiệu quả, đại biểu Lò Thị Luyến đề nghị Chính phủ tiếp tục cân đối ngân sách trung ương và giao cho Bộ Y tế mua, cung ứng vắc xin cho địa phương như trước đây; đồng thời đề nghị bổ sung nội dung này và khoản 7 Điều 2 dự thảo Nghị quyết, tạo cơ sở pháp lý cụ thể, rõ ràng trong tổ chức thực hiện. Theo đó, tiếp tục thực hiện Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia, hàng năm Chính phủ cân đối nguồn ngân sách Trung ương để phân bổ kinh phí cho Bộ Y tế mua vắc xin, cung ứng vắc xin tiêm chủng mở rộng cho các địa phương.

Nhiều người sau khi tiêm mũi 1 mà không có vắc xin để tiêm mũi 2

Đề cập về nội dung trên, đại biểu Tráng A Dương – Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Giang cho rằng, việc không chủ động nguồn vắc xin dẫn đến các địa phương không chủ động trong thực hiện kế hoạch để tổ chức thực hiện. Do vậy, việc phải thực hiện xây dựng kế hoạch triển khai khi được phân bổ vắc xin trong thời gian rất ngắn, gây khó khăn trong việc huy động nguồn lực để thực hiện. Mặt khác, việc phối hợp giữa các loại vắc xin không cụ thể và nhất quán cũng gây khó khăn trong công tác tuyên truyền và tổ chức thực hiện. Chỉ định mũi tiêm vắc xin còn phụ thuộc vào số lượng vắc xin có chứa theo minh chứng về khoa học.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí- Đoàn ĐBQH Tp.Hà Nội.

Ngoài ra, việc tiếp cận vắc xin còn chậm, muộn nên nhiều người sau khi tiêm mũi 1 mà không có vắc xin để tiêm mũi 2, không có hướng dẫn về hệ số hao phí vắc xin. Ở giai đoạn cao điểm toàn dân đi tiêm vắc xin thì số lượng hao phí không có hoặc rất thấp. Với những bất cập trên, đại biểu Tráng A Dương đề nghị, trong giai đoạn hiện nay, khi số lượng người đi tiêm ít, đồng thời phải đáp ứng tiêu hao bao phủ cho người dân thì cần phải có hướng dẫn về hao phí vắc xin.

Đứng ở quan điểm khác về nguồn cung ứng vắc xin, đại biểu Nguyễn Anh Trí- Đoàn ĐBQH Tp.Hà Nội nhấn mạnh: Việt Nam là một trong những quốc gia đã khống chế thành công nhất đại dịch COVID-19. Điều này đã được khẳng định và xét về nguồn lực, thành công về vắc xin tiêm phòng cho Nhân dân, trong đó chiến lược ngoại giao vắc xin rất tốt, rất nhanh và thành công nên chúng ta đã có đủ, kịp thời và có ngay vắc xin để tiêm phòng cho nhân dân. Nguồn vắc xin qua hoạt động ngoại giao thực sự là một nguồn lực rất lớn vì có khoảng 150 triệu liều. Ngoài ra, chúng ta đã nhanh chóng thành lập Quỹ Vắc xin để kịp thời bổ sung nguồn lực chống dịch và khẳng định rằng, nhờ có vắc xin kịp thời, đầy đủ mà chúng ta đã chặn đứng được đại dịch COVID-19, cứu được sinh mạng của Nhân dân. Đó thực sự là hiệu quả vô giá về nguồn lực trong phòng, chống dịch COVID-19.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí- Đoàn ĐBQH Tp.Hà Nội.

Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Anh Trí, Bộ Y tế cần tiếp tục chú ý đến công tác sản xuất test kit và sản xuất vắc xin để khẳng định Việt Nam không thể kém hơn quốc tế, đặc biệt là các nước trong khu vực. Test kit và vắc xin đang cần và cần nhiều cho việc chẩn đoán và phòng ngừa nhiều bệnh khác nữa, nhất là các bệnh dịch mới nổi. Tuy nhiên, đề nghị ngừng nghiên cứu sản xuất vắc xin phòng COVID-19 ở Việt Nam. Vì bây giờ đã quá muộn để nghiên cứu sản xuất loại vắc xin này mà cần tìm mua loại vắc xin chống COVID-19 tốt, với giá cả hợp lý và đủ để tiêm phòng cho Nhân dân./.

Bích Lan