Cần giải pháp 'cấp cứu' các nhà máy lọc dầu

Ngành lọc hóa dầu Việt Nam cũng không là ngoại lệ trước thực tế các kho chứa quá tải, dòng tiền giảm mạnh, nhà máy có nguy cơ buộc phải dừng hoạt động. Giải pháp để tháo gỡ lúc này thực sự đang cấp bách.

Kịch bản xấu toàn cầu

Trên thực tế, các nhà máy lọc dầu trên khắp thế giới đang đối mặt với tình trạng khó khăn về dòng tiền; bể chứa đầy ắp, càng chế biến, xuất bán càng lỗ. Tại Việt Nam, các nhà máy lọc dầu và các đơn vị kinh doanh xăng dầu cũng ngập trong khó khăn, kinh doanh sa sút, lỗ nặng. Trong khi đó giá dầu thô, giá sản phẩm giảm liên tục do ảnh hưởng dịch bệnh Covid-19 và cuộc chiến giá giữa Nga và Saudi Arabia đe dọa nhấn chìm thị trường bằng cách tăng cung ứng dầu thô.

PVN kiến nghị Chính phủ tạm dừng nhập khẩu xăng dầu trong giai đoạn này để ưu tiên sử dụng hàng trong nước, tránh tồn kho cho các doanh nghiệp.

Trong thư gửi các nhà cung cấp dầu thô mới đây, tập đoàn lọc dầu lớn nhất Ấn Độ IOC thông báo, giảm hoạt động 40% và đang trong quá trình đóng cửa toàn bộ nhà máy lọc hóa dầu Mangalore và IOC tuyên bố đây là tình trạng bất khả kháng. Tương tự, các nhà máy lọc dầu tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Thái Lan cũng đang tìm cách cắt giảm hoạt động, thậm chí đóng cửa các nhà máy để bảo dưỡng. Tại Mỹ, các nhà máy khu vực Los Angeles và cơ sở Baytown của Exxon tại Texas đã công bố giảm sản lượng. Nhà máy Baytown lớn nhất của Exxon tại Mỹ, đã đóng cửa bộ phận sản xuất xăng do nhu cầu nhiên liệu của Mỹ sụt giảm.

Còn tại châu Âu, API (Italy) thông báo sẽ đóng cửa hoạt động nhà máy lọc dầu Ancona công suất 85.000 thùng/ngày, tập đoàn Repsol của Tây Ban Nha công bố cắt giảm 10% hoạt động các nhà máy lọc dầu phức hợp. Phillips thống kê công suất lọc dầu trong quý 1/2020 ở mức thấp nhất kể từ thập niên 80 tới nay, chỉ duy trì hoạt động ở mức tối thiểu để hạn chế thấp nhất về thiệt hại.

Hoạt động sản xuất và kinh doanh xăng dầu là một trong các lĩnh vực hoạt động quan trọng của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt nam (PVN). Đối với hoạt động sản xuất, hàng năm, hai nhà máy lọc dầu (NMLD) Dung Quất và Nghi Sơn sẽ cung cấp khoảng 70-80% nhu cầu tiêu thụ xăng dầu nội địa, góp phần không nhỏ trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Bên cạnh đó, với hệ thống phân phối bán lẻ đứng thứ hai cả nước, Công ty CP Dầu Việt Nam (PV OIL) cũng đã có những đóng góp quan trọng trong việc đưa xăng dầu đảm bảo chất lượng đến tận tay người tiêu dùng.

Trong giai đoạn hiện nay, hoạt động sản xuất kinh doanh xăng dầu của PVN đang gặp rất nhiều khó khăn. Trong Quý I/2020, giá dầu thô và xăng dầu biến động giảm liên tiếp, gây áp lực rất lớn cho cả đơn vị sản xuất và đơn vị phân phối. Thêm vào đó, sự bùng phát của dịch viêm đường hô hấp cấp do virus Corona mới đã ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu.

Đối với Việt Nam nói riêng, việc giảm thiểu các hoạt động du lịch, vận tải, tiêu dùng… đã tác động mạnh mẽ đến nhu cầu tiêu thụ xăng dầu. Theo tính toán, tổng nhu cầu tiêu thụ xăng dầu trong cả nước Quý I/2020 ước giảm khoảng 30% và dự kiến còn tiếp tục giảm trong thời gian tới.

Thông tin từ Công ty cổ phần Lọc hóa dầu Bình Sơn ( BSR) cho biết, do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 dẫn đến tiêu thụ sản phẩm gặp nhiều khó khăn khiến tồn kho của nhà máy luôn cao (có thời điểm trên 90%) lại gặp thêm tình trạng giá dầu giảm mạnh đã làm cho BSR chịu tổn thất giảm giá hàng tồn kho lên đến hàng nghìn tỷ đồng. Các khách hàng liên tục thông báo giãn, hoãn thời gian nhận hàng, đề nghị chậm thanh toán; thậm chí khách hàng Skypec đã thông báo không nhận sản phẩm Jet A1 từ 13/3 cho đến hết tháng 4/2020 do các chuyến bay trong nước và quốc tế giảm mạnh.

Trong khi đó, BSR phải tiếp nhận sản lượng dầu thô Bạch Hổ tăng so với kế hoạch khoảng 2 triệu thùng trong 5 tháng đầu năm 2020 làm cho mức tồn kho của Nhà máy càng tăng cao. Tổng sản lượng sản phẩm tiêu thụ của BSR trong Quý I/2020 giảm mạnh so với kế hoạch và cùng kỳ năm ngoái; lợi nhuận âm, tuy vậy vẫn đóng góp gần 1.500 tỷ đồng cho ngân sách nhà nước.

Kiến nghị ngừng nhập khẩu xăng dầu

Trước nhiều khó khăn, Tập đoàn dầu khí Quốc gia Việt nam (PVN) đã chủ động, nỗ lực điều phối sản xuất, công tác bao tiêu, giảm công suất các NMLD, xây dựng và triển khai gói giải pháp tổng thể để giảm thiểu thiệt hại do dịch bệnh Covid 19 và giá dầu giảm sâu. Tuy nhiên, các giải pháp này cũng không thể phát huy hiệu quả nếu sản phẩm xăng dầu sản xuất ra không tiêu thụ được do nhu cầu suy giảm và do một lượng lớn xăng dầu vẫn được nhập khẩu.

Mới đây, lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) đã bàn thảo các giải pháp phối hợp giữa hai Tập đoàn về hoạt động sản xuất kinh doanh tại Nhà máy Lọc dầu Dung Quất và Nghi Sơn.

Cụ thể là giải pháp ứng phó với tình trạng tồn kho tại 2 nhà máy trong bối cảnh nguồn cung đang dư thừa, tiêu thụ giảm sút. PVN cũng đã chính thức kiến nghị Chính phủ tạm dừng nhập khẩu xăng dầu trong giai đoạn này để ưu tiên sử dụng hàng trong nước, tránh tồn kho các doanh nghiệp.

Đồng thời kiến nghị Bộ Tài chính và Bộ Công thương sớm xem xét loại bỏ các sản phẩm được chế biến từ tài nguyên dầu thô ra khỏi danh sách các sản phẩm không chịu thuế GTGT khi xuất khẩu trong bối cảnh nhu cầu trong nước đang giảm mạnh để thúc đẩy doanh nghiệp xuất khẩu. Để duy trì dòng tiền hoạt động, các nhà máy lọc dầu cũng mong sớm được giãn thời gian nộp thuế và được vay ngân hàng với lãi suất ưu đãi để bổ sung nguồn vốn lưu động đang bị thiếu hụt.

Nhà máy Lọc Dầu Nghi Sơn.

Việc khẩn thiết lúc này là, các Bộ, ngành cần nhanh chóng ban hành các cơ chế chính sách hạn chế tối đa/tạm cấm nhập khẩu các sản phẩm xăng dầu trong nước sản xuất được trong giai đoạn hiện nay.

Lý do của kiến nghị này chính là xuất phát từ thực tế hiện nay. Dù nhu cầu xăng dầu giảm, tiêu thụ xăng dầu trong nước rất khó khăn nhưng theo số liệu công bố của Tổng cục Hải quan thì tổng lượng nhập khẩu xăng dầu các loại trong 3 tháng đầu năm 2020 là khoảng 1,85 triệu tấn. Nếu so sánh với tổng khối lượng xăng dầu sản xuất trong nước là vào khoảng 3 triệu tấn của 2 NMLD Nghi Sơn và NMLD Dung Quất, đáp ứng gần 100% nhu cầu xăng dầu nội địa, thì lượng nhập khẩu đã chiếm 61,67% tổng nhu cầu tiêu thụ trong nước. Lượng nhập khẩu quá lớn thực sự đã gây khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm xăng dầu sản xuất trong nước.

Câu chuyện ngừng nhập khẩu xăng dầu cũng là giải pháp được áp dụng tại một số quốc gia. Cụ thể là, Chính phủ Nga đã ban hành lệnh cấm nhập khẩu xăng trong 6 tháng kể từ tháng 4 để bảo vệ sản xuất trong nước. Còn Chính phủ Trung Quốc đã ban hành những chính sách hỗ trợ các nhà máy lọc dầu gia tăng công suất hoạt động, bổ sung xăng dầu dự trữ quốc gia, tận dụng thời điểm giá dầu giảm sốc.

Như vậy, để các nhà máy lọc dầu có thể tiếp tục duy trì được hoạt động sản xuất kinh doanh, đóng góp cho ngân sách hàng nghìn tỷ đồng, các doanh nghiệp đang rất cần những chính sách hỗ trợ kịp thời, quyết liệt từ Chính phủ và các bộ ngành. Có thể nói, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn mà các nhà máy lọc dầu nói riêng và ngành Dầu khí nói chung đang phải đối diện trong tình hình hiện nay là vấn đề cấp bách và cũng là sự đảm bảo cho mục tiêu công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước cũng như đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

PV