Cần một cuộc cải cách về thuế

Chính sách thuế hướng tới công bằng và hiệu quả

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu biến động, Việt Nam đang đối mặt với thách thức nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Một hệ thống thuế lạc hậu, rườm rà không chỉ là rào cản cho DN mà còn kìm hãm sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

GS.TS Hoàng Văn Cường đánh giá, hệ thống thuế của Việt Nam những năm qua đã đạt nhiều kết quả rất quan trọng, cơ bản, phát huy vai trò tích cực của chính sách tài khóa, nuôi dưỡng nguồn thu, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế, DN, người dân, thúc đẩy phục hồi phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, theo GS.TS Hoàng Văn Cường, sau nhiều năm vận hành, hệ thống thuế của Việt Nam đã trở nên lạc hậu, hạn chế, không theo kịp thực tế. Một trong những bất cập lớn nhất chính là tình trạng thuế chồng thuế - khi một mặt hàng hoặc hành vi tiêu dùng bị điều tiết đồng thời bởi nhiều sắc thuế có chức năng tương tự.

Cải cách chính sách thuế, giảm thủ tục hành chính sẽ tạo động lực cho doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh hiệu quả hơn. Trong ảnh: hoạt động sản xuất tại Khu công nghiệp Quang Minh, Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Hay như chính sách thuế VAT, rất ưu việt trên lý thuyết nhưng lại bất cập khi vận hành. Hậu quả, chính sách thuế không bám sát được sự vận động của nền kinh tế thị trường dẫn đến không ít vụ gian lận hoàn thuế VAT, nhiều DN bị giam hàng chục tỷ đồng tiền thuế… “Đã đến lúc chúng ta cần đánh giá lại các quy định về thuế và có một cuộc cải cách về thuế là điều tất yếu” - GS.TS Hoàng Văn Cường khẳng định.

Nhận thức được điều này, Bộ Tài chính đang triển khai đồng bộ hóa hệ thống chính sách thuế, phí theo hướng công bằng, hiệu quả, nhằm thực hiện hiệu quả Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân. Ngày 4/5/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68-NQ/TW, xác định kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nghị quyết đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam có 2 triệu DN, ít nhất 20 DN lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, đóng góp khoảng 55 - 58% GDP và giải quyết việc làm cho khoảng 84 - 85% tổng số lao động.

Để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 68-NQ/TW, Bộ Tài chính đã chủ động rà soát, đánh giá tổng thể các luật thuế hiện hành, nhằm sửa đổi, bổ sung toàn diện, đồng bộ. Đến nay, Bộ Tài chính đã trình hoặc đã được Quốc hội thông qua một loạt luật thuế quan trọng. Đó là: Luật Thuế giá trị gia tăng (đã được thông qua tháng 11/2024); Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Thuế thu nhập DN (đã trình và dự kiến được thông qua tháng 5/2025); sửa đổi, bổ sung Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu trong khuôn khổ luật đa ngành (dự kiến thông qua tháng 5/2025); Luật Thuế thu nhập cá nhân thay thế (đã trình vào chương trình xây dựng Luật năm 2025 của Quốc hội).

Đáng chú ý, việc cải cách chính sách thuế được triển khai đồng bộ trên nhiều khía cạnh. Trước hết, cơ sở thuế được mở rộng một cách hợp lý. Bộ Tài chính tiến hành rà soát các khoản thu nhập, hàng hóa, dịch vụ chịu và không chịu thuế. Đồng thời, mở rộng đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt như nước giải khát có đường vượt ngưỡng, cũng như thu hẹp nhóm hàng hóa được áp thuế suất GTGT ưu đãi 5%.

Cải cách thủ tục hành chính tạo thuận lợi cho người nộp thuế

Một trong những nguyên tắc cốt lõi của cải cách thuế là bảo đảm đối xử công bằng, không phân biệt giữa các thành phần kinh tế. Chính sách thuế mới sẽ giảm thuế suất thuế thu nhập DN đối với DN nhỏ và vừa xuống còn 15% và 17%, thay vì mức phổ thông 20%. Đồng thời, bổ sung chính sách miễn thuế đối với một số khoản thu nhập như chuyển nhượng trái phiếu xanh, tín chỉ phát thải lần đầu sau khi phát hành... Đây là các chính sách giúp thúc đẩy đầu tư xanh, kinh tế tuần hoàn, hướng tới phát triển bền vững.

Một trong những cải cách đột phá của ngành thuế được dư luận và chuyên gia đánh giá cao đó là quyết định xóa bỏ thuế khoán. Đồng thời, mở rộng cơ sở tính thuế, nhất là thu thuế điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn khẳng định, việc xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh mang nhiều ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế tư nhân cũng như trong quản lý Nhà nước. Trước hết, việc này sẽ tăng tính minh bạch và công bằng trong quản lý thuế. Việc bỏ thuế khoán chuyển sang hình thức tự kê khai và nộp thuế theo doanh thu thực tế, giúp phản ánh đúng năng lực kinh doanh và bảo đảm nguyên tắc “Người nộp thuế tự khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm”. Đồng thời, cơ quan thuế cũng có thông tin chính xác hơn về hoạt động kinh tế để quản lý hiệu quả.

Đây cũng là giải pháp giúp quản lý thuế hiệu quả, thúc đẩy hộ kinh doanh chuyển đổi thành DN và phù hợp với xu thế cải cách thể chế và hội nhập. “Chủ trương này minh chứng cho sự chỉ đạo quyết liệt, quyết tâm của Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ trong việc đưa đất nước hội nhập và mục tiêu của Bộ Tài chính trong việc cải cách, xây dựng hệ thống quản lý thuế đáp ứng các thông lệ quốc tế tốt nhất” - Phó Cục trưởng Mai Sơn khẳng định.

Ngoài ra, cải cách thuế không chỉ nhằm tăng thu ngân sách mà còn hướng tới thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển bền vững. Chính sách ưu đãi thuế sẽ được thiết kế để khuyến khích đầu tư vào các lĩnh vực ưu tiên chiến lược của đất nước, đồng thời hạn chế tiêu dùng các mặt hàng có hại cho sức khỏe, gây ô nhiễm môi trường. Những định hướng này được kỳ vọng tạo ra hệ sinh thái hỗ trợ mạnh mẽ cho kinh tế tư nhân đổi mới và phát triển.

Bên cạnh việc sửa đổi chính sách thuế, Bộ Tài chính cũng tập trung cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường thuận lợi cho người nộp thuế tuân thủ pháp luật. Điều này nhằm bảo đảm thu đúng, thu đủ vào ngân sách Nhà nước, đồng thời khắc phục các bất cập, vướng mắc trong quá trình thực hiện các chính sách thuế giai đoạn vừa qua. Cổng thông tin điện tử ngành thuế và các dịch vụ công trực tuyến đang được tích hợp, liên thông với các cơ quan đăng ký kinh doanh, bảo hiểm xã hội và ngân hàng để tạo sự thông suốt.

Cải cách hệ thống thuế là một trong những nhiệm vụ trọng tâm để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 68-NQ/TW. Việc đồng bộ hóa chính sách thuế, phí theo hướng công bằng, hiệu quả và phát triển bền vững sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho DN, thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Phương Nga