Cần nghiên cứu quản lý chất thải xây dựng và vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Thẩm tra dự án luật, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) tán thành với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Xây dựng với những lý do như đã được nêu trong Tờ trình số 863/TTr-CP của Chính phủ. Thường trực Ủy ban KH,CN&MT thấy rằng, hồ sơ dự án Luật cơ bản đáp ứng yêu cầu theo quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đối với hồ sơ dự án luật được trình theo trình tự thủ tục rút gọn. Tuy nhiên, để các đại biểu Quốc hội có cơ sở xem xét, thông qua cần tiếp tục hoàn thiện để đồng bộ với các luật đang sửa đổi và bảo đảm tính khả thi khi triển khai.

Về việc thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước, Thường trực Ủy ban KH,CN&MT cho rằng, dự thảo Luật đã được xây dựng theo định hướng mới về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, với tinh thần “luật khung”, giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung thường xuyên biến động. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban KH,CN&MT đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, đánh giá kỹ hơn mức độ thể chế hóa một số định hướng của Đảng, đặc biệt là về phát triển hệ thống đô thị bền vững, nâng cao năng suất lao động trong ngành xây dựng và cơ chế huy động nguồn lực xã hội trong đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật - xã hội.

Đồng thời, bám sát chủ trương, định hướng tại bộ tứ Nghị quyết trụ cột và rà soát bảo đảm dự thảo Luật và các văn bản kèm theo tuân thủ đúng và đầy đủ Quy định 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; rà soát dự thảo Luật để đảm bảo Luật chỉ quy định những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội, không “luật hóa” các quy định của Nghị quyết cơ chế đặc thù hay Nghị định, Thông tư trong lĩnh vực xây dựng, nếu có phải đánh giá kỹ lưỡng tác động, các nội dung thật sự cần thiết, bảo đảm tính khả thi và đúng thẩm quyền của Quốc hội.

Về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của dự thảo Luật với hệ thống pháp luật và tính tương thích với điều ước quốc tế, Thường trực Ủy ban KH,CN&MT cho thấy, các nội dung của dự thảo Luật cơ bản phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013; tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Tuy nhiên, cần tiếp tục rà soát, đối chiếu các quy định của dự thảo Luật với các luật có liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, nhất là các luật đang được xem xét, sửa đổi, bổ sung hoặc thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.

Về tính khả thi của dự thảo Luật, Thường trực Ủy ban KH,CN&MT cho rằng dự thảo Luật được xây dựng theo hướng luật khung, luật nguyên tắc, quy định những vấn đề nền tảng, ổn định lâu dài, đồng thời giao Chính phủ và các bộ, ngành hướng dẫn chi tiết để bảo đảm tính linh hoạt, phù hợp thực tiễn. Nhìn chung, các quy định trong dự thảo có tính khả thi. Tuy nhiên, việc giao nhiều cơ quan quy định chi tiết có thể dẫn đến chồng chéo, mâu thuẫn giữa các văn bản dưới luật (về đất đai, đầu tư, xây dựng, viễn thông, hạ tầng kỹ thuật, thẩm quyền thẩm định, cấp phép, quản lý chất lượng công trình...), nhất là trong bối cảnh hoàn thiện mô hình chính quyền hai cấp hiện nay. Vì vậy, đề nghị tiếp tục rà soát, hoàn thiện dự thảo Luật và văn bản hướng dẫn để bảo đảm tính khả thi.

Phát biểu thảo luận tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, Quốc hội chỉ ban hành “luật khung” dựa trên lập pháp, những vấn đề kỹ thuật, cụ thể thì sẽ thể hiện ở Nghị định, Thông tư; làm sao đảm bảo cơ bản những chính sách lớn của luật phải được thể hiện trong luật; cần quan tâm đến tính linh hoạt, thích ứng thông qua các nghị định; tiêu chuẩn kỹ thuật, phân cấp cụ thể, phân quyền cho chính quyền địa phương...

“Luật Xây dựng sửa đổi ra đời làm sao phải cải thiện được môi trường đầu tư, giảm chồng chéo và đồng bộ với các luật hiện hành như: Luật Đầu tư công, PPP, thu hút đầu tư, tạo cơ hội pháp lý mạnh mẽ để phân cấp, phân quyền mạnh cho địa phương; giảm văn bản dưới luật, tránh mâu thuẫn giữa các bộ ngành. Có cơ chế giám sát chặt chẽ để làm sao Luật Xây dựng được áp dụng đi vào cuộc sống. Kết nối liên thông giữa ngành xây dựng với các ngành khác, giảm thủ tục hành chính cho người dân khi xin phép lĩnh vực xây dựng...”, Chủ tịch Quốc hội phát biểu ý kiến.

Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ ra rằng, việc quản lý trong đầu tư xây dựng chưa đáp ứng được yêu cầu, như công tác phòng cháy chữa cháy, thẩm định thiết kế xây dựng... chưa có việc giám sát, kiểm soát chủ đầu tư xây dựng. Chất lượng thẩm định, kiểm tra, giám sát... thực hiện theo phương án hậu kiểm. Nghiên cứu quy định hậu kiểm rõ ràng, công khai thông tin để đảm bảo quyền lợi của người dân; làm rõ vai trò thẩm quyền cấp phép, giấy phép không phải là rào cản gây phiền hà cho người dân.

Phát biểu tại phiên họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng đồng tình với các ý kiến của Thường vụ Quốc hội nêu, đó là việc sửa đổi Luật Xây dựng phải đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất, liên thông giữa các luật chuyên ngành như Luật Đô thị nông thôn...

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng, việc đơn giản hóa thủ tục hành chính là tối gián các loại giấy tờ xin cấp phép xây dựng, nhưng phải đảm bảo chất lượng công trình, nhất là công tác phòng cháy chữa cháy, phòng chống động đất... Việc thẩm tra, cấp giấy phép những công trình trọng điểm phải quản lý chặt chẽ để đảm bảo chất lượng công trình trong xây dựng...

Về những vấn đề cụ thể như giấy phép xây dựng (từ Điều 43 đến Điều 46, Chương III) có ý kiến cho rằng, giấy phép không phải “rào cản” mà là công cụ bảo vệ quyền lợi và trật tự xã hội, vấn đề nằm ở chất lượng và quy trình cấp phép. Do đó, cần đơn giản hóa quy trình, quy định rõ trách nhiệm, thời hạn xử lý và công khai thông tin để người dân, doanh nghiệp giám sát. Bên cạnh đó, việc miễn giấy phép xây dựng giúp giảm thủ tục nhưng cần hoàn thiện quy định pháp lý trong Luật Xây dựng hoặc Luật Đất đai để bảo đảm quyền sở hữu tài sản trên đất. Ngoài ra, cần bổ sung cơ chế xử lý vi phạm đối với công trình đã được cấp phép nhưng thi công sai thiết kế, thay đổi công năng hoặc vi phạm quy định, bảo đảm thống nhất và rõ trách nhiệm giữa các bên liên quan.

Về xây dựng công trình (từ Điều 47 đến Điều 71, Chương IV), có ý kiến cho rằng, theo thông lệ quốc tế, Luật Xây dựng chỉ nên quy định ba chủ thể chính: chủ đầu tư, nhà thầu thiết kế, tư vấn tổng thể và nhà thầu thi công. Do đó, cần giảm bớt số lượng loại hình nhà thầu, tổ chức tư vấn trong dự thảo, lược bỏ quy định chi tiết về quyền và nghĩa vụ, chỉ giữ nguyên tắc chung và giao cho hợp đồng quy định cụ thể để bảo đảm linh hoạt, phù hợp thực tiễn.

Về quản lý chất lượng, nghiệm thu, bàn giao công trình xây dựng: Có ý kiến đề nghị bổ sung quy định nguyên tắc trong quản lý chất lượng công trình theo hướng “làm tốt ngay từ đầu”, chuyển trọng tâm từ kiểm tra - phát hiện sang phòng ngừa - kiểm soát chất lượng trong suốt quá trình khảo sát, thiết kế, thi công và bảo trì. Đồng thời, cần quy định rõ “người gây lỗi phải bồi thường”, chỉ xử lý hình sự với hành vi cố ý, gian dối để phân định vi phạm kỹ thuật và hình sự. Cách tiếp cận này giúp nâng cao trách nhiệm nghề nghiệp, bảo đảm chất lượng, an toàn và minh bạch trong đầu tư xây dựng.

Về quy định chuyển tiếp (Điều 95), có ý kiến cho rằng dự thảo Luật chưa quy định rõ về hiệu lực thi hành và xử lý chuyển tiếp đối với các dự án, giấy phép, hợp đồng theo các văn bản hướng dẫn Luật Xây dựng 2014 (sửa đổi 2020). Để tránh khoảng trống pháp lý và bảo đảm tính ổn định, đề nghị bổ sung điều khoản chuyển tiếp, quy định rõ hiệu lực của các văn bản và thủ tục ban hành trước khi Luật mới có hiệu lực.

Cơ quan chủ trì thẩm tra đã thực hiện công tác thẩm tra theo đúng các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Báo cáo thẩm tra đã thể hiện rõ quan điểm của Cơ quan chủ trì thẩm tra về những vấn đề thuộc nội dung thẩm tra quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị; đã phản ánh đầy đủ ý kiến của thành viên Cơ quan chủ trì thẩm tra, ý kiến của Cơ quan tham gia thẩm tra và ý kiến của các cơ quan có liên quan về nội dung dự án luật.

Theo Kết luận số 119-KL/TW ngày 20/1/2025 của Bộ Chính trị về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật thì “Chính phủ và các cơ quan trình dự án Luật chịu trách nhiệm đến cùng đối với dự án Luật do cơ quan mình trình”. Cơ quan chủ trì soạn thảo chịu trách nhiệm toàn diện trong việc nghiên cứu tiếp thu, chỉnh lý đầy đủ, giải trình thấu đáo, thuyết phục, kịp thời các ý kiến tại báo cáo thẩm tra và các Phụ lục kèm theo theo đúng các quy định của pháp luật; hoàn thiện dự án Luật, đảm bảo đủ điều kiện theo đúng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến.

V.Tôn/Báo Tin tức và Dân tộc