Cần nhìn thẳng vào sự bất cập của đề thi tốt nghiệp năm 2025

Học sinh lứa này đã trải qua một giai đoạn học tập đầy thử thách và biến động, từ đại dịch COVID-19 đến việc tiếp cận Chương trình giáo dục phổ thông 2018 (còn không ít bất cập). Trong khi đó, đề thi tốt nghiệp năm nay được đánh giá là một trong những đề "khó nhất lịch sử", khiến những người nặng lòng về giáo dục không khỏi trăn trở.

Một thế hệ đầy thử thách và hành trình gian nan

Lứa học sinh sinh năm 2007 đã có ba năm (lớp 7, 8, 9) bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch COVID-19. Việc học online (trực tuyến) chập chờn, gián đoạn khiến nhiều em thiếu hụt kiến thức nền tảng.

Khi bước vào trung học phổ thông, các em lại là lứa đầu tiên theo học trọn bộ sách giáo khoa Chương trình mới. Nội dung cải cách còn chưa thực sự "chín", cả thầy và trò đều phải tự xoay xở để thích nghi. Và giờ đây, đề thi tốt nghiệp lại được đánh giá là quá khó, cụ thể là môn Toán và môn Tiếng Anh, lại đặt thêm gánh nặng lên vai những học sinh vốn đã phải đối mặt với nhiều khó khăn.

Chúng ta thường nói "học thật thì thi tốt thôi", nhưng thực tế, với đề thi như năm nay, nếu chỉ dựa vào nội dung trong sách giáo khoa thì dù có chăm chỉ đến mấy, học sinh cũng khó có thể đạt được điểm cao như mong muốn, buộc các em chỉ còn cách chạy đua học thêm.

Ban ra đề thi có làm khó thí sinh hay vì một lí do nào khác?

Có người đặt câu hỏi, liệu những người ra đề thi tốt nghiệp năm nay có làm khó thí sinh hay không? Thực tế trong việc ra đề thi, có những "điểm mù" do sự thờ ơ, cố ý, kể cả sự quan liêu mà bất cứ ai cũng có thể cảm nhận được.

Đó là, người ra đề thi nhiều khi xa rời thực tiễn dạy học ở các nhà trường trung học phổ thông nên họ máy móc tham chiếu theo chuẩn quốc tế (như IELTS, CEFR B1 cho môn tiếng Anh). Hoặc họ được cho là sao chép máy móc (ý tưởng) các bài tập trong đề thi nước ngoài cho môn Toán, mà quên rằng sách giáo khoa hiện hành không đề cập đến những phạm vi kiến thức đó.

Từ đó, có luồng dư luận bán tín bán nghi rằng, việc ra đề thi quá khó liệu có lợi ích ngầm, lợi ích nhóm để "tạo điều kiện" cho các trung tâm, các khóa ôn tập online của những giáo viên "siêu hot" hay không? Hay chỉ đơn giản là bảo vệ cho quan điểm (cố hữu) rằng đã là thi thì phải khó?

Vì một nền giáo dục công bằng, Bộ Giáo dục và Đào tạo hãy cầu thị

Đây chính là thời điểm Bộ Giáo dục và Đào tạo cần nhìn thẳng vào cấu trúc, nội dung đề thi tốt nghiệp một cách cầu thị. Nếu mục tiêu là phân hóa sâu thí sinh để chọn lọc nhân tài thì nội dung đề thi buộc phải nằm trong phạm vi Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Nếu đề thi có những nội dung nằm ngoài Chương trình học chính khóa, mà chỉ những em đi học thêm mới biết, thì điều này sẽ tạo ra sự bất công lớn. Những học sinh không có điều kiện đi học thêm sẽ gặp phải rào cản lớn và khó lòng làm bài tốt, dù các em có chăm chỉ đến mấy.

Việc ra đề thi quá xa rời sách giáo khoa sẽ vô hình trung "ép" học sinh phải tìm đến các trung tâm luyện thi, lò ôn, tạo ra một cuộc đua tốn kém và không công bằng. Một nền giáo dục công bằng phải là nơi mọi học sinh, dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào, đều có cơ hội phát triển và thể hiện năng lực của mình dựa trên những gì được học trong nhà trường.

Phan Anh