Cần sớm ban hành Luật Công nghiệp hỗ trợ

Doanh nghiệp giới thiệu sản phẩm tại Hội chợ triển lãm Công nghiệp hỗ trợ Hà Nội năm 2025. Ảnh: Hoài Nam

Đối diện nhiều thách thức

Số liệu từ Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) cho thấy, sau hơn 30 năm mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam không ngừng tăng, tính đến hết tháng 7/2025, Việt Nam đã thu hút được hơn 522 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, trong đó có sự xuất hiện của nhiều tập đoàn công nghiệp lớn trên thế giới đầu tư tại Việt Nam. Điển hình như Samsung, LG, Canon, Honda, Toyota, Intel…

Nhiều tập đoàn nước ngoài khi đầu tư vào Việt Nam với mong muốn nâng cao tỷ lệ nội địa hóa. Và để hiện thực hóa mong muốn đó, một số tập đoàn đã hợp tác với Bộ Công Thương và các địa phương để phát triển các DN công nghiệp hỗ trợ. Đơn cử như Samsung, Tập đoàn này đã phối hợp với Bộ Công Thương để phát triển nhà máy thông minh cho 9 DN tại tỉnh Bắc Ninh và tỉnh Vĩnh Phúc (nay là tỉnh Phú Thọ). Trước đó, trong giai đoạn 2018-2021, Bộ Công Thương và Samsung đã đào tạo 406 chuyên gia về công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam.

Xác định công nghiệp hỗ trợ là ngành quan trọng, thời gian qua, Chính phủ cũng đã ban hành hàng loạt các chính sách tạo thuận lợi cho DN đầu tư vào lĩnh vực này. Gần đây nhất, vào ngày 14/7/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định 205/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 111/2015/NĐ-CP ngày 3/11/2015 của Chính phủ về phát triển công nghiệp hỗ trợ. Nghị định đã cụ thể hơn nhiều chính sách hỗ trợ DN tham gia vào lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ.

Tuy nhiên, DN công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam vẫn đang đối diện với rất nhiều thách thức liên quan đến chính sách thuế và pháp luật đầu tư. Ngoài ra, một thách thức chủ yếu mà DN Việt đang phải đối mặt đó là quy mô nhỏ, đi lên từ nghề, do đó, việc tiếp cận với các chính sách, chủ trương hay cơ chế hỗ trợ từ phía Nhà nước sẽ gặp phải những hạn chế nhất định, thậm chí có thể gọi là nhiều rào cản, khó khăn. Trong đó, có thể kể tới như rào cản về hỗ trợ vay vốn, hỗ trợ liên quan tới xây dựng nhà xưởng hay ưu đãi về thuế…

Ngoài ra, vấn đề tiêu chuẩn luôn là bài toán đau đầu với đa số DN nhỏ, bởi chưa có sự đầu tư bài bản, cũng chưa sẵn sàng đầu tư nhiều do nội lực yếu, nên đôi khi khó có sự đồng bộ về các tiêu chuẩn. Hay như việc quản lý về chất lượng cũng là một rào cản nhất định khi DN tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Bởi khách hàng trong chuỗi thường đòi hỏi rất cao về tính đồng đều, tính đối ứng hoặc tính sẵn sàng trong sản xuất.

Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam Phan Đăng Tuất cho rằng, Hiệp hội đã nhiều lần phản ánh lên Chính phủ và các cơ quan chức năng về những khó khăn và mong muốn của DN, đồng thời kiến nghị DN công nghiệp hỗ trợ cần những chính sách “đặc sắc” để phát triển và cạnh tranh với các DN trong khu vực. Đặc biệt, trong số các đề xuất gửi tới Chính phủ, Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đã đặc biệt lưu ý tới chính sách cung cấp dịch vụ hỗ trợ của Chính phủ như là các trung tâm thử nghiệm, trung tâm kiểm nghiệm hàng hóa, giúp DN trong ngành có chứng chỉ chất lượng để có thể gia nhập được cuộc chơi toàn cầu; hay như các trung tâm khởi nghiệp như ở nhiều quốc gia khác, họ mở ra những công xưởng để cho DN tới thuê, chế tạo thử các sản phẩm hay dịch vụ… Hy vọng những đề xuất này sẽ được Chính phủ quan tâm và giải quyết trong thời gian tới.

Cần tiếp tục đẩy mạnh các giải pháp hỗ trợ

Theo Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) Vũ Bá Phú, hiện nay Việt Nam có khoảng 1.700 DN FDI hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, chiếm khoảng 40% tổng số DN toàn ngành. Tuy nhiên, đi sâu vào cơ cấu ngành hàng, tỉ lệ nội địa hóa ở nhiều lĩnh vực vẫn còn khiêm tốn: dệt may - da giày đạt khoảng 45-50%, cơ khí chế tạo 15-20%, lắp ráp ô tô chỉ 5-20%. Trong khi đó, khoảng 6.000 DN công nghiệp hỗ trợ trong nước mới chỉ đáp ứng được 10% nhu cầu linh kiện, phụ tùng phục vụ sản xuất.

Tính riêng nhóm DN nội địa, tỉ lệ nội địa hóa chỉ đạt khoảng 15,7%. Những con số này cho thấy DN Việt vẫn còn đứng ngoài "sân chơi lớn" và cần được hỗ trợ mạnh mẽ về công nghệ, quản trị, tiêu chuẩn kỹ thuật cũng như cơ hội kết nối để tham gia hiệu quả vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp (Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương) Chu Việt Cường cho biết, một trong những trọng tâm của chính sách mới là phát triển hệ thống trung tâm hỗ trợ công nghiệp ở cả cấp vùng và cấp địa phương. Ngoài ra, Cục Công nghiệp cũng thường xuyên phối hợp với các tập đoàn đa quốc gia như Samsung, Toyota… để lựa chọn DN tiềm năng trong nước, hỗ trợ họ cải tiến sản xuất và đủ điều kiện trở thành nhà cung cấp cấp 2, thậm chí cấp 1 cho các tập đoàn này.

Đặc biệt, theo Nghị định 205, Nhà nước sẽ hỗ trợ tối đa đến 70% chi phí cho các hoạt động chuyển giao công nghệ, đây là động lực quan trọng để DN mạnh dạn đầu tư đổi mới. Về định hướng chiến lược, Cục Công nghiệp lựa chọn một số ngành công nghiệp hỗ trợ trọng tâm để đầu tư có chiều sâu, tránh tình trạng dàn trải nguồn lực. Cụ thể, ưu tiên tập trung vào 5 lĩnh vực chính: cơ khí chế tạo, ô tô, điện - điện tử và bán dẫn, dệt may - da giày và vật liệu cơ bản.

Tại Hà Nội, theo Sở Công Thương cho biết, trên địa bàn hiện có khoảng hơn 900 DN công nghiệp hỗ trợ, với hơn 320 DN có hệ thống sản xuất và sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế, đủ năng lực cung ứng vào mạng lưới sản xuất của các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam, trong khu vực và trên thế giới.

Trong đó, sản xuất linh kiện, phụ tùng là nhóm chủ chốt, cung cấp sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho hầu hết các ngành công nghiệp chế tạo chủ lực như sản xuất ô tô, xe máy, cơ khí chế tạo, điện-điện tử... Đáng chú ý, một số lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ tại Hà Nội đã đạt tỷ lệ nội địa hóa cao, giúp DN Việt Nam nâng cao khả năng cạnh tranh, giảm dần sự phụ thuộc vào nhập khẩu, đồng thời khẳng định vị thế trong khu vực và thế giới. Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, công nghiệp hỗ trợ Hà Nội vẫn đang đối diện với không ít thách thức. Một số DN còn hạn chế về quy mô vốn, năng lực quản trị, công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao. Việc kết nối giữa DN công nghiệp hỗ trợ nội địa với các tập đoàn lớn còn chưa thật sự mạnh mẽ.

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra sôi động, yêu cầu đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển xanh, bền vững đặt ra những đòi hỏi khắt khe hơn. Do vậy, Hà Nội cần tiếp tục đẩy mạnh các giải pháp hỗ trợ, khuyến khích DN đầu tư đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất, đồng thời thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI. Theo Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ TP Hà Nội Nguyễn Hoàng, DN mong muốn có những hướng dẫn chi tiết hơn thông qua các nghị định về phát triển kinh tế, khoa học-công nghệ mà Chính phủ ban hành gần đây, nhằm dễ dàng tiếp cận các ưu đãi về đất đai, tài chính, công nghệ và kết nối với các đối tác trong nước và quốc tế.

Qua đó, Hiệp hội kiến nghị, để công nghiệp hỗ trợ phát triển đòi hỏi Chính phủ sớm ban hành Luật về công nghiệp hỗ trợ. Đặc biệt cần khuyến khích công ty đa quốc gia, công ty FDI thực hiện nội địa hóa thông qua những chính sách khuyến khích về thuế, lao động, nghiên cứu phát triển... Các bộ, ngành đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ, liên kết giữa DN công nghiệp hỗ trợ Việt Nam với công ty nước ngoài để tiếp cận công nghệ mới cũng như tiêu thụ sản phẩm... Chính phủ cần sớm ban hành luật về công nghiệp hỗ trợ cũng như cụ thể hóa các Nghị định để cộng đồng DN Việt Nam có thể tiếp cận các ưu đãi về đất đai, tài chính, công nghệ, kết nối đầu ra giữa DN Việt Nam và DN quốc tế.

Ngô Sơn