Cần tuyên truyền mạnh khi chính sách thay đổi

Ngành thuế đang đơn giản hóa thủ tục hành chính theo hướng toàn diện và hiệu quả hơn.

Chính sách vẫn còn chồng chéo

Thời gian qua VCCI đã tiến hành khảo sát 1.400 hộ kinh doanh trên quy mô toàn quốc về những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện Nghị định 70 của hộ kinh doanh: Có tới 94% hộ kinh doanh cho biết đã biết đến Nghị định 70, nhưng thật bất ngờ chỉ 11% hộ kinh doanh thực sự hiểu rõ nghĩa vụ của mình, trong khi 51% chưa từng được liên hệ hay hướng dẫn cụ thể từ cơ quan thuế.

Việc tương tác trực tiếp với chính quyền địa phương còn hạn chế, khiến nhiều hộ lúng túng trong triển khai, như lo ngại về chi phí đầu tư ban đầu, thay đổi thói quen vận hành, cũng như những áp lực từ công nghệ và thủ tục mới.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng Ban pháp chế VCCI, rất nhiều ý kiến cho rằng hệ thống pháp lý và các thủ tục hành chính không rõ ràng, cụ thể, không có quy định hướng dẫn; các hồ sơ vẫn theo hướng yêu cầu cung cấp tài liệu giấy. Điều này không phù hợp với yêu cầu chuyển đổi số hiện nay.

Thêm vào đó có nhiều thủ tục không cần thiết như những thông báo, đăng ký khuyến mại, giấy phép chứng nhận dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ, hay xác nhận thông báo thay đổi địa điểm chi nhánh, văn phòng đại diện của doanh nghiệp bảo hiểm...

Nhiều quy định vẫn chưa đảm bảo tính minh bạch như có quyền thế chấp quyền thuê đất trong hợp đồng trả tiền hàng năm, điều này gây khó khi xử lý về quyền thuê đất. Hay như quy định về Quy chuẩn Việt Nam (QCVN) trong sử dụng nước thải sau xử lý để tưới cây cũng vẫn chưa được ban hành nên không rõ được áp dụng quy chuẩn của nước khác như thế nào?

Đó là chưa kể những quy định chưa phù hợp như can thiệp vào quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp, gia tăng chi phí bảo hiểm cháy nổ, phương tiện phòng cháy chữa cháy ở các cảng biển...

Lĩnh vực đất đai hiện nay cũng đang trở thành chủ đề “nóng”. Luật sư Phạm Thanh Tuấn, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội, Chuyên gia pháp lý bất động sản, cho biết đang tồn tại những quy định mâu thuẫn giữa Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư và Luật Đất đai.

Theo đó, pháp luật đất đai không quy định việc giao đất, cho thuê đất thực hiện dự án đầu tư cho nhiều tổ chức kinh tế (các doanh nghiệp liên doanh); chưa có cơ chế giao đất, cho thuê đất đối với tổ chức kinh tế do nhà đầu tư được chấp thuận được thành lập; quy định giao đất, cho thuê đất từng lần hay nhiều lần cho doanh nghiệp...

Theo đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), theo quy định thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành, các khoản hỗ trợ đầu tư sẽ được coi là thu nhập khác và bị áp dụng mức thuế 20% (không được hưởng ưu đãi thuế), làm tăng chi phí cho nhà đầu tư, giảm tính hấp dẫn trong môi trường đầu tư của Việt Nam.

Hoặc quy định về thuế giá trị gia tăng vừa có hiệu lực từ ngày 1-7, theo đó các hoạt động bán hàng hóa, dịch vụ không còn được hưởng mức thuế suất giá trị gia tăng 0% nữa, mà sẽ phải áp dụng các mức 5%, 8% hay 10% theo quy định tại thời điểm phát sinh giao dịch.

Bản chất thuế giá trị gia tăng đánh trên hàng hóa, dịch vụ được cung cấp, nên cần dựa trên tính chất của hàng hóa, dịch vụ liên quan để xác định thuế suất áp dụng, trong khi quy định hiện nay không phụ thuộc vào bên mua là bên Việt Nam hay bên nước ngoài.

Cần sớm tháo gỡ

Theo ông Đậu Anh Tuấn, các doanh nghiệp tư nhân và hộ kinh doanh là lực lượng kinh tế quan trọng, nhưng đồng thời cũng là nhóm dễ bị tổn thương nhất khi chính sách thay đổi đột ngột. Nếu không có sự hỗ trợ thích đáng, những rào cản trong giai đoạn chuyển đổi có thể ảnh hưởng lớn đến sự tồn tại của nhiều hộ kinh doanh - vốn đang là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ tại địa phương.

Nuôi dưỡng và tạo điều kiện cho hộ kinh doanh ổn định phát triển, cũng chính là một bước cụ thể để thực hiện Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Từ kết quả khảo sát, nhóm nghiên cứu của VCCI kiến nghị một số giải pháp nhằm giúp hộ, cá nhân kinh doanh vượt qua rào cản, thích ứng hiệu quả với quy định sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối cơ quan thuế.

Thứ nhất, cần chủ động truyền thông toàn diện, dễ hiểu và đúng đối tượng, đặc biệt với nhóm hộ kinh doanh nhỏ lẻ, ở khu vực nông thôn hoặc ngành nghề có tỷ lệ nhận biết thấp. Cơ quan thuế được đề xuất xây dựng các tài liệu hướng dẫn trực quan như sổ tay, infographic, quy trình minh họa… để hộ kinh doanh dễ nắm bắt và triển khai.

Thứ hai, tăng cường đối thoại với các hội/hiệp hội để kịp thời nhận diện và tháo gỡ vướng mắc phát sinh. Thứ ba, các chính sách hỗ trợ cần cụ thể trong giai đoạn chuyển tiếp, đặc biệt là quy định không hồi tố truy thu nghĩa vụ thuế, xử phạt hoặc tịch thu với giai đoạn trước khi áp dụng hóa đơn điện tử. Cùng với đó là bổ sung quy định phù hợp về kế toán, hóa đơn, chứng từ sát với thực tiễn hoạt động của hộ kinh doanh; nâng cao nhận thức về bảo mật thông tin và tạo dựng niềm tin vào hệ thống.

Thừa nhận tình trạng này, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú cho biết, trong suốt thời gian qua, không ít đợt rà soát các khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật đã được tổ chức.

Tuy nhiên, vì nhiều lý do, đặc biệt là cách thức vận hành “xin - cho” và “phải có sự đồng thuận giữa các bộ, ngành”, nên việc tháo gỡ luôn gặp vướng mắc ngay từ bước đầu tiên. Để khắc phục tình trạng này, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú nêu 4 phương án xử lý:

Thứ nhất, giải thích pháp luật, tập trung tuyên truyền, phổ biến, giải thích các quy định pháp luật liên quan.

Thứ hai, hướng dẫn áp dụng pháp luật, xây dựng các cơ chế, hướng dẫn cụ thể về việc áp dụng pháp luật. Thứ ba, sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật, nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật để tháo gỡ vướng mắc. Thứ tư, ban hành Nghị quyết xử lý các vấn đề cấp bách.

LƯU THỦY