Cần xử lý nghiêm hành vi hút thuốc lá tại nơi công cộng

Tại Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Y tế, số người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá ước tính lên tới 84.500 người mỗi năm, tương đương hơn 230 người mỗi ngày, bên cạnh hàng chục nghìn người khác phải chịu ảnh hưởng nghiêm trọng từ hút thuốc thụ động.

Các cơ sở kinh doanh dịch vụ cần xây dựng quy trình ứng xử khi xảy ra xung đột, bảo vệ nhân viên khi họ thực hiện đúng quy định.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn khẳng định, trải qua 13 năm thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, cùng với sự hỗ trợ của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các đối tác quốc tế, nhiều cơ sở y tế tại Việt Nam đã chủ động triển khai các biện pháp đồng bộ như hoàn thiện hệ thống biển báo cấm thuốc, tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức, tư vấn cai thuốc, kiểm tra giám sát nghiêm ngặt và lồng ghép tiêu chí không hút thuốc vào hệ thống đánh giá thi đua.

Những nỗ lực này đã góp phần tạo dựng môi trường khám chữa bệnh an toàn, thân thiện, đồng thời thay đổi hành vi của người bệnh và cán bộ y tế.

Tuy nhiên, cuộc chiến chống tác hại thuốc lá đang đứng trước thách thức lớn khi các sản phẩm mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng ngày càng thâm nhập sâu vào thị trường Việt Nam với chiến lược tiếp thị tinh vi nhắm tới giới trẻ, đe dọa sự thành công trong kiểm soát thuốc lá truyền thống.

Bên cạnh đó, dù hệ thống pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá đã được hoàn thiện một cách đồng bộ và ngày càng chặt chẽ, việc thực thi các quy định về môi trường không khói thuốc tại nhiều địa điểm công cộng vẫn còn nhiều bất cập.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), không có mức độ an toàn nào đối với việc tiếp xúc với khói thuốc thụ động. Chỉ cần ngồi gần người hút thuốc trong một thời gian ngắn cũng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đường hô hấp, tim mạch và lâu dài là ung thư. Điều đáng nói là những người phải hít khói thuốc không bao giờ được lựa chọn.

Pháp luật Việt Nam đã có những quy định rõ ràng về vấn đề này. Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 quy định: hút thuốc bị cấm tại các nhà hàng, khách sạn, trừ khi có khu vực riêng biệt dành cho người hút, được thiết kế đúng chuẩn kỹ thuật thông khí và có biển báo rõ ràng.

Đây không phải là lời khuyên mang tính đạo đức, mà là quy định có tính pháp lý, được đặt ra để bảo vệ quyền lợi của cộng đồng. Tuy nhiên, việc thực thi vẫn còn lỏng lẻo. Nhiều cơ sở treo biển "Cấm hút thuốc" nhưng không kiểm soát việc thực hiện; không ít nhân viên, vì áp lực phục vụ hay sợ phản ứng từ khách, chọn cách im lặng thay vì nhắc nhở.

Một minh chứng rõ nét cho thực trạng này vừa xảy ra ngay giữa lòng Thủ đô Hà Nội. Ngày 17/9, tại một quán cafe trong Khu đô thị Times City, nhóm khách bước vào quán và bất chấp tấm biển “Cấm hút thuốc” treo ngay trước mặt, một người đàn ông trong nhóm vẫn thản nhiên châm thuốc.

Khi anh N.M.Đ, con trai chủ quán, đồng thời là nhân viên thu ngân nhắc nhở, anh không chỉ không nhận được sự hợp tác, mà còn bị một người trong nhóm này xông vào hành hung.

Vụ việc nhanh chóng được lan truyền trên mạng xã hội qua đoạn video trích xuất từ camera an ninh, dấy lên làn sóng phẫn nộ mạnh mẽ trong dư luận. Nhiều người đặt câu hỏi: Nếu một người chỉ vì thực hiện đúng quy định về cấm hút thuốc mà phải nhận lấy bạo lực, thì ai còn dám bảo vệ điều đúng?

Vụ việc tại Times City không đơn giản là một hành vi vi phạm luật cấm hút thuốc, mà còn là biểu hiện của thái độ xem nhẹ luật pháp và sự xuống cấp trong văn hóa ứng xử nơi công cộng.

Nó phơi bày một nghịch lý đáng lo ngại khi người làm đúng luật thì bị đe dọa, còn người vi phạm lại dễ dàng thoát khỏi sự phán xét nếu xã hội không kiên quyết lên tiếng và pháp luật không được thực thi nghiêm minh.

Chúng ta không thể kỳ vọng vào một xã hội văn minh nếu những người dám bảo vệ không gian trong lành lại bị bỏ mặc. Cũng như không thể có ngành dịch vụ hiện đại, thân thiện và chuyên nghiệp nếu nhà hàng, khách sạn vẫn là nơi khói thuốc len lỏi vào từng góc bàn, từng hơi thở của thực khách.

Không gian dịch vụ không chỉ là nơi để ăn uống hay lưu trú, mà còn là nơi con người tìm đến để nghỉ ngơi, trò chuyện, kết nối. Một điếu thuốc lá cháy lên trong không gian ấy đủ để phá hỏng tất cả trải nghiệm, từ mùi thức ăn đến bầu không khí chung, từ cảm giác an toàn đến sự tôn trọng giữa con người với nhau.

Giải pháp cho vấn đề này không nằm ở những tấm biển cấm đơn độc, mà ở sự đồng bộ giữa nhận thức xã hội, cơ chế thực thi và hành vi cá nhân.

Theo ông Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế), các cơ sở kinh doanh dịch vụ cần xây dựng quy trình ứng xử khi xảy ra xung đột, bảo vệ nhân viên khi họ thực hiện đúng quy định; cần tăng cường giám sát nội bộ, lắp camera và liên kết với chính quyền địa phương để xử lý kịp thời khi có hành vi vi phạm.

Về phía chính quyền, cần đẩy mạnh kiểm tra, giám sát và xử phạt nghiêm minh các trường hợp vi phạm luật cấm hút thuốc, không để luật chỉ tồn tại trên giấy.

Đồng thời, truyền thông cần thay đổi cách tiếp cận, không chỉ dừng lại ở việc nêu tác hại thuốc lá, mà nhấn mạnh đến quyền được hít thở không khí sạch, quyền được sống khỏe mạnh trong không gian công cộng của mỗi người dân.

Quan trọng nhất vẫn là từ chính mỗi cá nhân, tự giác không hút thuốc nơi công cộng, biết đặt lợi ích chung lên trên thói quen cá nhân, và sẵn sàng lên tiếng trước những hành vi vi phạm, đó là nền tảng để xây dựng một xã hội biết tôn trọng lẫn nhau và thượng tôn pháp luật.

Một đô thị hiện đại không thể chỉ có hạ tầng đẹp mắt, mà phải có nếp sống văn minh được bảo vệ và gìn giữ bởi tất cả thành phần trong xã hội. Một nhà hàng, khách sạn chuyên nghiệp không chỉ được đánh giá qua thực đơn hay dịch vụ, mà còn ở việc họ kiên quyết nói không với khói thuốc, và tạo ra không gian sạch, lành cho mọi khách hàng.

D.Ngân