Canada đẩy mạnh chiến lược xuất khẩu dầu sang châu Á
Thỏa thuận giữa Thủ tướng Canada và Thủ hiến bang Alberta đã mở đường cho tuyến ống dầu mới sang châu Á. Động thái này cũng đồng thời bãi bỏ trần phát thải dầu khí và xem xét thay đổi quy định cấm tàu chở dầu ở vùng duyên hải phía Bắc Thái Bình Dương.
Thủ tướng Mark Carney và Thủ hiến Alberta Danielle Smith đã ký một thỏa thuận cam kết sẽ hợp tác xây dựng đường ống dẫn dầu đến Bờ Tây - mở đường cho những thay đổi đối với lệnh cấm tàu chở dầu ven biển. (Ảnh: AFP)
Theo nội dung thỏa thuận, một hành lang xuất khẩu sẽ được thiết lập để đưa dầu thô từ Alberta trực tiếp sang các nhà máy lọc dầu tại châu Á. Tuyến ống mới dự kiến đạt công suất khoảng một triệu thùng mỗi ngày, đi kèm khoản đầu tư công cho chương trình Pathways Plus nhằm thu gom và lưu giữ carbon, với tổng ngân sách liên bang ước tính 16,5 tỷ đô la Canada.
Giảm phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ
Hiện nay hơn 90% dầu thô xuất khẩu của Canada được vận chuyển sang Mỹ. Điều này khiến ngành dầu khí chịu rủi ro trước các chính sách thuế quan của Hoa Kỳ, với thiệt hại có thể lên đến 50 tỷ CAD theo ước tính của Ottawa. Tuyến ống mới sẽ giúp Canada đa dạng hóa thị trường tiêu thụ bằng cách kết nối trực tiếp các mỏ dầu cát với các nhà máy lọc dầu ở Trung Quốc và Hàn Quốc. Nếu thành công, Canada có thể thu hẹp khoản chiết khấu mà dầu Western Canadian Select đang phải chịu so với dầu WTI của Mỹ.
Chiến lược này còn tận dụng lợi thế của dầu Canada khi không chịu các lệnh trừng phạt quốc tế, trái ngược với dầu Nga, vốn đang bị giới hạn giá theo quy định của G7 và chịu sự giám sát chặt chẽ từ Cục Kiểm soát Tài sản Nước ngoài Mỹ (OFAC).
Tăng khả năng điều chỉnh luật cấm tàu chở dầu ở bờ biển Thái Bình Dương
Để dự án xuất khẩu triển khai thuận lợi, cần xét đến việc thay đổi Đạo luật Cấm tàu chở dầu (C-48), áp dụng từ năm 2019, vốn giới hạn các tàu vận chuyển trên 12.500 tấn hoạt động tại vùng duyên hải phía Bắc tỉnh British Columbia. Chính phủ đang nghiên cứu phương án điều chỉnh phạm vi áp dụng luật, nhằm mở đường cho việc xây dựng cảng nước sâu phục vụ xuất khẩu.
Tuy nhiên, đề xuất này vấp phải nhiều phản đối từ chính quyền British Columbia và các cộng đồng bản địa First Nations, bởi lo ngại về tác động tới môi trường biển và nghĩa vụ tham vấn cộng đồng theo Hiến pháp. Trước đây, những tranh chấp pháp lý tương tự từng xảy ra với các dự án Northern Gateway và Trans Mountain.
Thay đổi chính sách khí hậu và quản lý phát thải
Thỏa thuận mới đã chấm dứt hai biện pháp trọng tâm trước đó của Ottawa là trần phát thải dành cho ngành dầu khí và yêu cầu loại bỏ điện sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch. Đổi lại, Alberta đồng ý tăng thuế carbon đối với ngành công nghiệp và đẩy nhanh tiến độ triển khai chương trình Pathways Plus.
Việc chuyển trọng tâm sang các cơ chế thị trường đồng nghĩa với việc chính phủ liên bang phải chi tiêu nhiều hơn để hỗ trợ quá trình giảm phát thải. Tuy vậy, một số tổ chức môi trường và chính trị gia, trong đó có cựu Bộ trưởng Môi trường Steven Guilbeault lo ngại rằng hướng đi mới này có thể không phù hợp với Đạo luật Net-Zero, vốn đặt mục tiêu cắt giảm 45–50% khí thải của Canada vào năm 2035.
Mở rộng xuất khẩu và tạo động lực đầu tư
Tuyến Trans Mountain mở rộng hiện vận hành gần 84% công suất, tức tương đương 890 nghìn thùng mỗi ngày. Tuyến ống mới dự kiến nâng tổng lượng xuất khẩu sang châu Á lên khoảng 2 triệu thùng mỗi ngày vào năm 2030, giúp giảm tắc nghẽn hạ tầng và hạn chế mức chiết khấu mà các nhà máy lọc dầu Mỹ áp dụng với dầu Canada. Triển vọng giá bán thuận lợi được cho là tạo động lực nâng cao giá trị tài sản dầu cát của các nhà sản xuất như Suncor, Canadian Natural và Cenovus. Với tình hình đòn bẩy tài chính đã được cải thiện đáng kể, họ có thể cân nhắc kích hoạt trở lại các dự án mở rộng trước đây.
Tài chính dự án và rủi ro chính trị
Để đảm bảo hiệu quả kinh tế, chính phủ liên bang gần như chắc chắn phải cung cấp cơ chế bảo lãnh hoặc cùng đầu tư với cộng đồng bản địa. Việc duy trì thuế ổn định cũng là điều kiện quan trọng để thu hút vốn từ các nhà đầu tư tổ chức, nhất là khi các tập đoàn trung chuyển như Enbridge, TC Energy và Pembina giảm mạnh đầu tư vì lo ngại rủi ro pháp lý.
Việc kết hợp doanh thu từ dầu khí với tín chỉ carbon trong chương trình Pathways Plus tạo ra một loại tài sản mới hấp dẫn các quỹ hưu trí và nhà đầu tư hạ tầng, miễn là dự án tuân thủ đúng luật pháp trong nước và các cam kết quốc tế.
Bước đi chiến lược giữa căng thẳng địa chính trị
Các lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu đối với dầu Nga khiến dầu Canada trở thành nguồn cung an toàn và đáng tin cậy hơn. Các hãng bảo hiểm và vận tải phương Tây bị buộc phải tuân thủ quy định áp giá trần đang có xu hướng ưu tiên vận chuyển dầu Canada để giảm rủi ro pháp lý và chi phí.
Từ đây, Canada hiện đã có cơ hội điều chỉnh dòng chảy thương mại dầu mỏ toàn cầu, gia tăng nguồn cung cho châu Á, đồng thời giải phóng một phần dầu Trung Đông cho thị trường châu Âu và củng cố mối quan hệ năng lượng với các quốc gia châu Á.
