Căng thẳng thương mại Mỹ-Trung Quốc sát bờ vực, Bắc Kinh đã hiểu 'nghệ thuật đàm phán', quyết định ở phía Tổng thống Trump

Sự gia tăng căng thẳng thương mại Mỹ-Trung Quốc đã làm rung chuyển thị trường, khiến các ngành công nghiệp toàn cầu lo ngại về cú sốc sản xuất. (Nguồn: Getty Images)

Ngày 9/10, Trung Quốc thông báo siết xuất khẩu đất hiếm lần thứ hai trong năm nay. Động thái này khiến Tổng thống Trump tuyên bố áp thêm thuế nhập khẩu 100% với hàng hóa từ nền kinh tế thứ hai thế giới.

Đến ngày 14/10, Trung Quốc bắt đầu áp phí cảng đặc biệt với các tàu do Mỹ sở hữu, đóng và vận hành vào nước này. Việc này nhằm trả đũa phí cảng của Washington với tàu có yếu tố liên quan đến đất nước tỷ dân, cũng có hiệu lực cùng ngày.

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngay sau đó cho biết đang cân nhắc dừng mua một số mặt hàng từ Trung Quốc, như dầu ăn. Ông viết trên mạng xã hội Truth Social: “Tôi tin rằng, việc Trung Quốc cố tình không mua đậu tương của Mỹ, gây khó khăn cho nông dân, là hành động kém thân thiện về kinh tế. Chúng tôi đang cân nhắc dừng nhập dầu ăn từ họ và các yếu tố thương mại khác, để đáp trả”.

Những động thái kể trên giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã làm rung chuyển thị trường, khiến các ngành công nghiệp toàn cầu lo ngại về cú sốc sản xuất và làm dấy lên nỗi lo sợ về việc lặp lại hành vi áp thuế trả đũa vào mùa Xuân - khi mức thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và Mỹ đạt đến mức tương đương với lệnh cấm vận thương mại.

Căng thẳng gia tăng cũng có nguy cơ làm chệch hướng tiến trình đạt được trong nhiều tháng đàm phán thương mại và đặt ra câu hỏi rằng, liệu cuộc gặp dự kiến giữa nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Trump tại Hàn Quốc vào cuối tháng này có còn diễn ra hay không?

Trung Quốc chỉ... đáp trả?

Các chuyên gia và nhà phân tích Trung Quốc cho biết, đối với Bắc Kinh, phần lớn tình trạng leo thang căng thẳng hiện tại có thể tránh được nếu chính quyền ông Trump không áp đặt thêm nhiều hạn chế vào cuối tháng 9/2025. Những lệnh hạn chế đó đã làm tăng đáng kể số lượng các thực thể Trung Quốc trong danh sách kiểm soát xuất khẩu.

GS. Jin Canrong tại Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh, cho biết đất nước tỷ dân chỉ đáp trả hàng loạt hành động hạn chế của Washington.

Trong khi đó, ông Wu Xinbo, Viện trưởng Viện nghiên cứu quốc tế tại Đại học Fudan ở Thượng Hải cho rằng, trong suốt mùa Hè, quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã có dấu hiệu lắng dịu, đặc biệt là sau cuộc đàm phán thương mại tại Madrid (Tây Ban Nha) vào tháng 9/2025.

Trong cuộc điện đàm hồi tháng 9/2025 với ông Trump, ông Tập Cận Bình đã đưa ra bình luận tích cực nhưng cũng cảnh báo Tổng thống Mỹ về việc “áp đặt các hạn chế thương mại đơn phương để phá hoại tiến trình đàm phán của cả hai bên”.

Bất chấp lời cảnh báo đó, ngày 30/9 chính quyền Tổng thống Trump gia tăng sức ép đối với các tập đoàn công nghệ Trung Quốc, khi công bố mở rộng phạm vi hạn chế xuất khẩu sang cả các công ty con của những doanh nghiệp đã nằm trong danh sách kiểm soát.

Động thái này gây chấn động thị trường công nghệ toàn cầu và vấp phải phản ứng dữ dội từ Bắc Kinh - vốn cáo buộc Washington có “ác ý” và cảnh báo sẽ có biện pháp đáp trả.

Ông Wu Xinbo bình luận: “Theo quan điểm của Trung Quốc, đây là hành động cực kỳ ác ý. Điều này một lần nữa cho thấy phía nền kinh tế lớn nhất thế giới đang hành động thiếu thiện chí”.

Bộ Thương mại Trung Quốc cũng bày tỏ quan điểm tương tự khi nhấn mạnh, những hành động của Mỹ “đã gây tổn hại nghiêm trọng đến lợi ích của Trung Quốc và làm suy yếu bầu không khí đàm phán kinh tế và thương mại song phương”.

Ông Paul Triolo, chuyên gia về Trung Quốc và công nghệ tại công ty tư vấn Albright Stonebridge cho biết, sự leo thang căng thẳng Mỹ-Trung Quốc gợi nhớ đến thời điểm tháng 5/2025.

Ông nhấn mạnh: “Chúng ta lại đang ở bên bờ vực thẳm một lần nữa. Nhưng giờ đây, rủi ro còn cao hơn vì cả hai bên đều hiểu rõ hậu quả của sự leo thang căng thẳng này”.

Vị chuyên gia này cũng nhận thấy, động thái thắt chặt kiểm soát đất hiếm của Bắc Kinh là “phản ứng hợp lý” và “tương xứng” với hành động của Tổng thống Trump.

Căng thẳng Mỹ-Trung gia tăng có nguy cơ làm chệch hướng tiến trình đạt được trong nhiều tháng đàm phán thương mại. (Nguồn: Shutterstock)

Thông điệp gửi tới Mỹ

Trung Quốc gần như nắm giữ độc quyền nguồn cung cấp đất hiếm toàn cầu, một nhóm gồm 17 loại khoáng sản, đặc biệt chiếm ưu thế trong quá trình chế biến và tinh chế. Các quy định mới của Bắc Kinh sẽ tăng số lượng các nguyên tố chịu sự kiểm soát xuất khẩu, mở rộng phạm vi hạn chế nhắm vào công nghệ sản xuất và việc sử dụng ở nước ngoài.

Sau khi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới ban hành yêu cầu cấp phép chưa từng có đối với đất hiếm vào tháng 4/2025, các nhà máy trên toàn thế giới đã báo cáo tình trạng thiếu hụt các khoáng chất quan trọng này.

Các quy định mới cũng nhắm vào các khoáng chất đất hiếm được sử dụng để sản xuất chất bán dẫn tiên tiến. Điều này có thể ngăn chặn sự bùng nổ trí tuệ nhân tạo toàn cầu, vốn dựa vào những con chip này để cung cấp năng lượng cho quá trình đào tạo.

Phản hồi trước sự lo ngại ngày càng tăng trên toàn cầu, Bộ Thương mại Trung Quốc thông tin, các quy định chặt chẽ hơn không phải là lệnh cấm xuất khẩu và sẽ phê duyệt giấy phép cho các đơn đăng ký đáp ứng các yêu cầu.

Theo giới chuyên gia, các biện pháp của Bắc Kinh phản ánh những hạn chế mà Washington đã áp đặt đối với chất bán dẫn trong nhiều năm qua như hạn chế xuất khẩu chip, thiết bị sản xuất chip sang Trung Quốc. Chính vì vậy, động thái của Trung Quốc báo hiệu rằng, họ sẵn sàng áp dụng các chiến thuật tương tự để đáp trả Mỹ.

Về phía Mỹ, ngày 12/10, Tổng thống Trump đã có tuyên bố thay đổi giọng điệu về Trung Quốc. Ông đăng trên Truth Social: “Đừng lo cho Trung Quốc, mọi chuyện rồi sẽ ổn thôi! Chủ tịch Tập Cận Bình đáng kính không muốn đất nước mình rơi vào suy thoái và tôi cũng vậy. Mỹ muốn giúp Trung Quốc, chứ không phải làm hại nước này”.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cũng tiết lộ, Mỹ sẽ tạm hoãn việc áp thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc cho tới sau cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, dự kiến diễn ra tại Hàn Quốc vào cuối tháng Mười.

Thế nhưng, với cuộc gặp này, ông Wu Xinbo nhận thấy, quyết định nằm ở phía Tổng thống Trump.

Dù thế nào, Trung Quốc cũng đã nghiên cứu cách ứng phó với Mỹ. Ông Vương Nghĩa Vĩ, một học giả quan hệ quốc tế khác tại Đại học Nhân dân khẳng định, nền kinh tế số một châu Á đã “chuẩn bị đầy đủ - hiểu rõ 'nghệ thuật đàm phán' và điểm yếu của Mỹ nằm ở đâu”.

Chính vì thế, việc Bắc Kinh sử dụng “quân bài” đất hiếm sẽ khiến Washington phải phụ thuộc vào Trung Quốc, ít nhất là trong ngắn hạn. Và thông điệp Bắc Kinh muốn gửi tới Washington là: “Hãy hợp tác”.

(theo CNN)

Linh Chi