Cảng xanh - từ Marseille đến định hướng cho cảng biển Việt Nam

Tại cảng Marseille (Pháp), nhiều năm qua tình trạng ô nhiễm tại cảng biển gây bức xúc trong cộng đồng địa phương. Để khắc phục, hãng tàu La Méridionale đã triển khai hệ thống điện bờ thay cho máy phát diesel, với sự hợp tác của Schneider Electric. Sau 6 tháng, các giải pháp quản lý và sử dụng năng lượng hiệu quả giúp loại bỏ 100% khí thải CO₂, giảm 95% SOx, NOx và bụi mịn, đồng thời tiết kiệm 66% chi phí so với việc dùng nhiên liệu khi tàu neo đậu. Marseille hiện trở thành mô hình tham khảo cho nhiều cảng biển tại châu Âu trong lộ trình phát triển cảng xanh.

Bài toán của cảng biển Việt Nam

Ví dụ trên được đưa ra tại Hội thảo "Hợp tác và đổi mới sáng tạo cho cảng xanh" do Schneider Electric và Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) tổ chức.

Vận tải biển đảm nhận tới 80% khối lượng hàng hóa toàn cầu nhưng cũng là nguồn phát thải lớn. Các tàu chở hàng chạy bằng diesel có thể phát tán hơn 400 loại chất ô nhiễm, ảnh hưởng tới sức khỏe con người và môi trường. Khi cập cảng, nếu không có điện bờ, tàu buộc phải chạy máy phát, gây tiếng ồn và ô nhiễm tại khu vực cảng.

Trước thách thức này, Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) đã đặt mục tiêu toàn ngành đạt Net Zero vào năm 2050. EU cũng đưa ra quy định bắt buộc: từ 2030, tàu khi neo đậu tại cảng phải tắt động cơ và sử dụng điện bờ.

Việt Nam sở hữu hệ thống cảng biển trọng điểm như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cát Lái, giữ vai trò then chốt trong thương mại khu vực. Trong quá trình trở thành trung tâm sản xuất – logistics, nhu cầu nâng cấp hạ tầng cảng không chỉ dừng ở công suất bốc xếp, mà còn phải đáp ứng yêu cầu giảm phát thải, thích ứng biến đổi khí hậu và duy trì sức cạnh tranh quốc tế.

Theo Quyết định 876/QĐ-TTg năm 2022, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2050: 100% tàu biển tuyến nội địa dùng điện hoặc năng lượng xanh; toàn bộ thiết bị trong cảng, từ phương tiện vận tải, cẩu bốc xếp đến báo hiệu hàng hải, cũng sẽ chuyển đổi sang nguồn năng lượng sạch.

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Lê Anh Sơn, Tổng giám đốc VIMC cho biết: “Chúng tôi đã xác định chuyển đổi số, chuyển đổi xanh là nhiệm vụ trọng tâm, một động lực cho tăng trưởng trong thời gian tới của toàn tổng công ty. Chúng tôi coi đó là một vũ khí cạnh tranh trong tương lai. VIMC tập trung vào điện hóa, tự động hóa, bằng những kế hoạch rất cụ thể, để từng bước chuyển đổi, giảm phát thải, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, hướng tới phát triển bền vững".

Tổng giám đốc VIMC Lê Anh Sơn phát biểu tại hội thảo "Hợp tác và đổi mới sáng tạo cho cảng xanh"

Cụ thể, trước những quy định quốc tế và trong nước, cùng mong muốn tiếp cận nhiều khách hàng có yêu cầu cao, VIMC hướng tới quản lý dữ liệu tập trung theo thời gian thực, tự động hóa, chuyển đổi xanh toàn cảng trong lĩnh vực vận tải biển. Một số vấn đề cần giải quyết bao gồm lộ trình chuyển đổi số hiệu quả, cùng mức chi phí phù hợp. Thay vì phải mua các chứng chỉ giảm phát thải, VIMC nhấn mạnh mục tiêu chuyển đổi ngay trong đội tàu và toàn cảng để đạt mục tiêu giảm phát thải, hướng tới NET ZERO.

Giải pháp cảng xanh: số hóa - điện hóa - khử carbon

Tại hội thảo, Schneider Electric giới thiệu 3 trụ cột để phát triển cảng xanh đã được áp dụng thành công tại nhiều nơi trên thế giới.

Thứ nhất, chuyển đổi số: Ứng dụng công nghệ bản sao số (digital twin), hệ thống quản lý dữ liệu tập trung và các giải pháp giám sát năng lượng như EcoStruxure Power Monitoring Expert. Các công cụ này giúp cảng theo dõi tình trạng thiết bị, tối ưu vận hành và đưa ra quyết định nhanh dựa trên dữ liệu thời gian thực.

Thứ hai, điện hóa: Đầu tư hệ thống điện bờ cho tàu, điện hóa các thiết bị cẩu, xe nâng và phương tiện vận tải trong cảng; đồng thời kết hợp năng lượng tái tạo và hạ tầng sạc thông minh để giảm dần phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Thứ ba, khử carbon: Xây dựng lộ trình giảm phát thải với trọng tâm là tích hợp năng lượng sạch, cải thiện hiệu quả năng lượng cho tòa nhà và hạ tầng cảng, khuyến khích các bên trong chuỗi giá trị tham gia mục tiêu chung.

Kinh nghiệm từ Marseille cho thấy chuyển đổi xanh không chỉ giảm tác động môi trường mà còn giúp tiết kiệm chi phí và củng cố uy tín cảng biển trong chuỗi logistics quốc tế. Với lợi thế địa lý và hệ thống cảng trải dài, Việt Nam có cơ hội lớn để đón đầu xu hướng này, nếu kịp thời đầu tư điện hóa, số hóa và khử carbon trong hạ tầng cảng biển.

Tổng Giám đốc Schneider Electric Việt Nam và Campuchia Đồng Mai Lâm

Ông Đồng Mai Lâm, Tổng giám đốc Schneider Electric Việt Nam và Campuchia phát biểu: “Chúng tôi là tập đoàn hàng đầu trên thế giới về chuyển đổi số, quản lý năng lượng, tự động hóa. Chúng tôi cam kết đưa những giải pháp tiên tiến về điện hóa, số hóa, tự động hóa trong ngành cảng biển nhằm giúp đối tác, khách hàng đạt hiệu quả tối ưu về tài chính cũng như chuẩn bị sẵn sàng cho tương lai phát triển bền vững".

Tư Thuần