Canh bạc thuế quan của Mỹ

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Tờ The Globe and Mail mới đây đăng bài phân tích của Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Toronto, Carla Norrlöf (nghiên cứu viên cấp cao không thường trú tại tổ chức tư vấn chiến lược Hội đồng Đại Tây Dương) về canh bạc rủi ro của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong vấn đề thuế quan, nội dung như sau:

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã áp thuế 10% trên diện rộng đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, cảnh báo áp mức thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico, và tuyên bố các biện pháp tương tự với Liên minh châu Âu (EU). Mục tiêu được ông tuyên bố là nhằm đạt được các thỏa thuận ngăn chặn dòng chảy ma túy và nhập cư trái phép vào Mỹ, ngụ ý rằng giờ đây thuế quan sẽ là công cụ bảo vệ an ninh biên giới Mỹ.

Thế nhưng, hàng rào thuế quan quy mô lớn như vậy có thể làm bất ổn thị trường toàn cầu, đẩy giá cả lên cao đối với người tiêu dùng Mỹ, và có thể kéo nền kinh tế Mỹ - cũng như thế giới - vào suy thoái. Khi đặt cược về việc hậu quả kinh tế tiềm tàng này là xứng đáng để đổi lấy các lợi ích về an ninh biên giới, ông Trump đang đánh cược với ảnh hưởng và sự thịnh vượng dài hạn của nước Mỹ.

Trên thực tế, luật liên bang Mỹ trao cho tổng thống quyền hạn đáng kể để áp thuế mà không cần Quốc hội thông qua. Dựa vào Đạo luật quyền lực kinh tế khẩn cấp quốc tế năm 1977, một tổng thống, khi ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia vì mối đe dọa bên ngoài, có thể điều chỉnh thương mại - mặc dù truyền thống lâu nay là áp các biện pháp trừng phạt kinh tế, chứ không phải thuế quan. Thêm vào đó, Mục 232 của Đạo luật mở rộng thương mại (Trade Expansion Act) năm 1962 cho phép cơ quan hành pháp điều chỉnh nhập khẩu khi an ninh quốc gia bị đe dọa. Ông Trump từng sử dụng quyền này trước đây, năm 2018, để áp thuế lên các mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu từ Canada, Mexico và EU.

Lần này, các nước bị ảnh hưởng đã nhanh chóng phản ứng sau khi ông Trump công bố các mức thuế mới. Trước khi ông Trump thông báo “hoãn” 30 ngày việc áp thuế với Canada và Mexico, Canada cho biết sẽ áp thuế 25% đối với lượng hàng hóa Mỹ trị giá 155 tỷ CAD (khoảng 108 tỷ USD), làm dấy lên nguy cơ về một cuộc chiến thương mại có thể gây gián đoạn chuỗi cung ứng Bắc Mỹ vốn gắn kết sâu sắc.

Tuy nhiên, dường như cách tiếp cận của ông Trump lại hiệu quả đối với các nước láng giềng của Mỹ. Mặc dù Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum đã yêu cầu áp thuế đáp trả lên đến 20% đối với một số hàng hóa nhập khẩu của Mỹ - ngoại trừ ngành ô tô - song bà cũng đồng ý triển khai 10.000 lính Vệ binh Quốc gia tới biên giới Mexico để ngăn chặn ma túy fentanyl và các hoạt động buôn lậu ma túy khác. Sau đó, Canada cũng có động thái tương tự. Canada sẽ triển khai nhân sự tới biên giới để thực hiện kế hoạch biên giới trị giá 1,3 tỉ CAD, đồng thời bổ nhiệm một “chỉ huy phòng chống buôn bán fentanyl” nhằm giảm bớt lo ngại của Mỹ về luồng ma túy bất hợp pháp.

Về phần mình, Trung Quốc đã lên án mức thuế 10% áp đối với hàng hóa của họ (mức này cộng thêm vào các khoản thuế đã có) và tuyên bố khiếu nại vấn đề này lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Khi đưa ra những lời cảnh báo, ông Trump đặt cược rằng Canada, Mexico và Trung Quốc sẽ vẫn phụ thuộc vào thị trường Mỹ, qua đó Chính phủ Mỹ có đòn bẩy đàm phán lớn hơn ở các vấn đề phi thương mại. Nhưng việc trừng phạt các đối tác quan trọng này có thể phản tác dụng, khiến họ phải tìm nguồn cung cấp thay thế, làm suy yếu ảnh hưởng kinh tế dài hạn của Mỹ. Chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ dựa vào việc duy trì quan hệ kinh tế chặt chẽ với các đồng minh và tạo khoảng cách kinh tế với những nước cạnh tranh. Một cuộc chiến thương mại sẽ khiến mục tiêu đó khó đạt được hơn nhiều.

Trung Dũng (P/v TTXVN tại Ottawa)