Cảnh báo nguy cơ hệ thống hải lưu AMOC ngừng lưu thông gây thảm họa đối với hành tinh

Băng tan tại Korsholm, Phần Lan, ngày 24/1/2022. Ảnh: AFP/TTXVN

AMOC là một hệ thống phức tạp bao gồm nhiều dòng hải lưu, hoạt động giống như một băng chuyền toàn cầu khổng lồ. Hệ thống này vận chuyển nước ấm từ vùng nhiệt đới về Bắc Đại Tây Dương, nơi nước được làm mát, trở nên mặn hơn và chìm sâu xuống dưới đại dương trước khi chảy về phía Nam.

Hệ thống dòng hải lưu này đóng một vai trò quan trọng trong hệ thống khí hậu, giúp điều hòa các hình thái thời tiết toàn cầu. Hệ thống này sụp đổ sẽ gây tác động lớn, khiến mùa Đông khắc nghiệt hơn và mực nước biển dâng cao ảnh hưởng đến nhiều khu vực ở Mỹ và châu Âu cũng như làm thay đổi gió mùa ở vùng nhiệt đới.

Nhiều năm qua các nhà khoa học đã cảnh báo về sự bất ổn định của AMOC. Khủng hoảng khí hậu gia tăng đe dọa làm đảo lộn sự cân bằng về nhiệt độ và độ mặn của hệ thống dòng hải lưu này, tác động tiêu cực đến cường độ dòng chảy. Khi các đại dương ấm lên và băng tan, nước ngọt chảy vào đại dương nhiều hơn và làm giảm mật độ nước, khiến nước ít có khả năng chìm hơn. Khi nước trở nên quá nhạt, quá ấm hoặc cả hai thì băng chuyền sẽ ngừng lưu thông.

Hiện tượng trên đã từng xảy ra. Hơn 12.000 năm trước đây, sông băng tan nhanh đã khiến AMOC ngừng lưu thông, dẫn đến sự dao động nhiệt độ lớn ở Bắc bán cầu từ 10 đến 15 độ C trong vòng một thập kỷ.

Hãng tin CNN dẫn ý kiến của các nhà khoa học không tham gia nghiên cứu trên chia sẻ rằng chưa xác định được rõ điểm tới hạn chính xác của AMOC và các phương pháp đo đạc cho đến nay chỉ ra rất ít xu hướng thay đổi của dòng hải lưu này. Tuy nhiên họ đồng ý rằng những kết quả nghiên cứu là lời cảnh báo và cung cấp bằng chứng mới cho thấy điểm tới hạn có thể xảy ra sớm hơn so với suy nghĩ trước đây.

Chuyên gia Peter de Menocal - Chủ tịch Viện Hải dương học Woods Hole - đánh giá "AMOC ngừng lưu thông sẽ ảnh hưởng đến tất cả mọi người trên hành tinh và đó mới là điều đáng lưu tâm”.

Một báo cáo năm 2019 của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc đã dự đoán AMOC sẽ suy yếu trong thế kỷ này nhưng khó xảy ra hiện tượng ngừng lưu thông hoàn toàn trước năm 2100. Tuy nhiên, nghiên cứu trên đã tìm thấy “những tín hiệu cảnh báo sớm” về những thay đổi quan trọng của AMOC, khiến họ dự đoán “với độ tin cậy cao” hệ thống dòng hải lưu này có thể ngừng lưu thông sớm nhất vào năm 2025 và muộn nhất vào năm 2095. Xác suất cao nhất xảy ra hiện tượng này là khoảng giữa năm 2039 và 2070.

Giáo sư vật lý đại dương tại Đại học Potsdam ở Đức, ông Stefan Rahmstorf cho rằng kết quả nghiên cứu trên củng cố các nghiên cứu trước đây. Trao đổi với CNN, Giáo sư Rahmstorf nêu rõ: “Vẫn còn nhiều điều chưa chắc chắn về điểm tới hạn của AMOC, nhưng nghiên cứu mới bổ sung bằng chứng cho thấy thời điểm diễn ra gần hơn nhiều so với những gì chúng ta nghĩ chỉ vài năm trước đây. Bằng chứng khoa học hiện nay chỉ ra rằng chúng ta thậm chí không thể loại trừ khả năng điểm tới hạn xảy ra trong một hoặc hai thập kỷ tới”.

Phần kết của báo cáo kêu gọi các biện pháp nhanh chóng và hiệu quả thực hiện mục tiêu giảm phát thải ròng các loại khí ô nhiễm về mức 0, giảm nhiệt độ toàn cầu và làm chậm quá trình tan băng ở Bắc Cực. Chuyên gia Menocal nhận định: “Điểm mấu chốt của nghiên cứu này chỉ ra là chúng ta không có nhiều thời gian thực hiện mục tiêu này. Và khó khăn ngày càng lớn hơn”.

Đức Trung (TTXVN)