Cảnh báo nguy cơ tham nhũng trong chuyển dịch năng lượng

Chắc chắn, quá trình chuyển dịch năng lượng phải đi đôi với phát triển thật nhiều dự án năng lượng tái tạo tại thật nhiều nơi. Tất nhiên, quá trình này đi kèm những rủi ro rất lớn, nhất là nguy cơ tham nhũng.

Quá trình chuyển dịch đòi hỏi có nhiều dòng tài chính đáng kể, kéo theo đó là nhu cầu gia tăng đầu tư một cách nhanh chóng và kỳ vọng về lợi nhuận cao từ các bên khác nhau. Theo tổ chức Sáng kiến giữ Minh bạch trong ngành Công nghiệp Khai khoáng (EITI), tình trạng này có thể tạo ra những rủi ro đáng kể về tham nhũng và vi phạm tính minh bạch trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, như đã được quan sát thấy trong các ngành công nghiệp khai thác trong vài thập kỷ gần đây.

EITI đã đề cập đến chủ đề này trong báo cáo mang tựa đề “Chạy đua năng lượng tái tạo: Chống lại rủi ro tham nhũng và vi phạm tính minh bạch trong lĩnh vực năng lượng tái tạo". Qua đó, họ xác định một số điểm bất cập có khả năng tạo điều kiện tham nhũng trong quá trình phát triển ngành năng lượng tái tạo.

Trước hết, có nhiều khoảng trống trong bộ máy và quy định, dẫn đến tình trạng sau: Quy định thiếu chặt chẽ; nguy cơ thông đồng, thiên vị và thiếu minh bạch trong quá trình cấp phép và đấu thầu; lạm dụng các chương trình trợ cấp; và cuối cùng là mất công bằng trong đàm phán hợp đồng.

Điểm tiếp theo của báo cáo: Cộng đồng tham gia chưa đủ. Một ví dụ về hệ quả: Vi phạm quyền đất đai dễ xảy ra ở những khu vực “có quyền sở hữu và quyền sử dụng đất chưa được chính thức hóa toàn phần, dễ bị ảnh hưởng vì tuyên bố chủ quyền. Khu vực này cũng thường nằm dưới sự quản lý của những cơ quan dễ bị tham nhũng”.

Cuối cùng, báo cáo chỉ rõ ra những rủi ro khi thực hiện các dự án và hoạt động: Can thiệp chính trị vào việc mua sắm hàng hóa và dịch vụ, cũng như gian lận và lừa đảo thương mại. Tuy lừa đảo xảy ra không chỉ riêng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, nhưng xét thấy bức tranh năng động của lĩnh vực này, năng lượng tái tạo có thể trở thành “mảnh đất ươm mầm cho những âm mưu sâu xa và tinh thần kinh doanh dựa trên phương tiện truyền thông, dễ bị lạm dụng”.

Do đó, nguy cơ tham nhũng và hành vi xấu là có thật. Cần phải hiểu rõ chúng hơn để có thể ngăn chặn và giảm thiểu tình trạng này. Theo EITI, cần áp dụng những bộ tiêu chuẩn hoặc tiêu chí mới nhằm thúc đẩy hoạt động kinh doanh có trách nhiệm trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và giải quyết những vấn đề quản trị ở các cấp khác nhau.

Tuy nhiên, chưa có tiêu chuẩn nào trong số này được xây dựng rõ ràng như một tiêu chuẩn về tính minh bạch hoặc chống tham nhũng. Theo EITI, chúng có xu hướng tập trung vào những phân ngành cụ thể hơn là áp dụng cho toàn bộ lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Ngọc Duyên

AFP