Cảnh báo suy thoái với Hàn Quốc

Tỷ lệ sinh Hàn Quốc tụt dốc đe dọa lực lượng lao động, quỹ hưu trí và vị thế “con hổ châu Á” trong hai thập kỷ tới. Ảnh: Reuters.

Hàn Quốc đang đối mặt với một “con tàu tốc hành” về nhân khẩu học. Quốc gia từng được mệnh danh là một trong “Bốn con hổ châu Á” nhờ vươn mình từ nghèo đói sau chiến tranh, nay đứng trước bờ vực sụt giảm dân số có thể làm chậm đà tăng trưởng trong vòng hai thập kỷ tới, các nghiên cứu cảnh báo, theo CNBC.

Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc năm 2024 dự báo tỷ lệ sinh ở mức thấp kỷ lục sẽ là một trong những nguyên nhân đẩy nền kinh tế vào suy thoái kéo dài từ những năm 2040.

Một nghiên cứu khác của Viện Phát triển Hàn Quốc (KDI) công bố tháng 5/2024 nhận định các biến động dân số sẽ tiếp tục “ghì” tốc độ tăng trưởng tiềm năng xuống gần mức 0% vào thập niên 2040.

Theo kịch bản trung tính, nền kinh tế Hàn Quốc có thể thu hẹp vào năm 2047, thậm chí sớm nhất là 2041 trong kịch bản bi quan.

Tỷ lệ sinh hiện nay của Hàn Quốc ở mức 0,748 năm 2024, nhích nhẹ từ mức thấp kỷ lục 0,721 của năm 2023. Con số này vẫn thấp xa so với mức trung bình 1,43 của các nước trong Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) năm 2023.

Số lượng em bé được sinh ra trong năm 2024 của Hàn Quốc có nhích nhẹ so với năm 2023 nhưng vẫn còn quá thấp so với các nước khác thuộc OECD. Ảnh: Korea Times.

Mức “thay thế” dân số được coi là lý tưởng để duy trì quy mô dân số ổn định là 2,1 con/phụ nữ.

Điều đó có nghĩa là với tỷ suất sinh 0,72, cứ 100 người Hàn chỉ sinh ra khoảng 36 trẻ ở mức hiện tại, làm thu hẹp lực lượng lao động qua từng thế hệ, kéo giảm năng suất và tăng trưởng, các chuyên gia nhận định.

“Phép màu” của “kỳ tích sông Hán” có lung lay?

Nếu công nghệ không thể bù đắp được đà giảm dân số, Hàn Quốc sẽ chứng kiến “sự suy giảm kinh tế kéo dài”, bà Lee In Sil, Giám đốc Viện Dân số Bán đảo Triều Tiên cho Tương lai, nói với CNBC.

Chính phủ Hàn Quốc cũng nỗ lực thúc đẩy chính sách sinh con song vẫn chưa đạt được hiệu quả rõ rệt. Suốt nhiều năm qua, nước này liên tục tung ra các gói hỗ trợ khuyến khích các cặp vợ chồng sinh con, từ tiền thưởng cho trẻ sơ sinh đến trợ cấp tiền mặt.

Theo một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Đạo đức Y khoa năm 2024, Seoul đã chi hơn 270 tỷ USD trong 16 năm cho các chính sách khuyến sinh. Năm 2023, thậm chí Hàn Quốc còn cân nhắc miễn nghĩa vụ quân sự cho những nam giới có từ ba con trở lên trước tuổi 30.

Thế nhưng, các biện pháp này gần như chưa tạo được đột phá trong một quốc gia từng được ca ngợi là “Kỳ tích sông Hán” sau chiến tranh.

“Tôi không nghĩ có chính sách dân số nào có thể nâng đáng kể tỷ lệ sinh ở Hàn Quốc”, Nicholas Eberstadt, nhà kinh tế chính trị tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, nhận định.

Chính phủ Hàn Quốc thúc đẩy tỷ lệ sinh tại nước này thông qua các gói khuyến sinh hàng trăm tỷ USD. Ảnh: Reuters.

Ông nhấn mạnh dù tỷ lệ sinh có nhích lên, Hàn Quốc “chưa thể mở champagne ăn mừng” vì con số này vẫn quá xa mức 2,1. Thậm chí ngay cả quy mô gia đình mà người dân mong muốn cũng dưới ngưỡng thay thế này, đồng nghĩa với việc tỷ lệ sinh khó đạt 2,1 trong tương lai gần.

Quỹ hưu trí và an ninh quốc phòng bị ảnh hưởng

Lực lượng lao động thu hẹp sẽ gây sức ép lên hệ thống hưu trí. Tháng 3/2024, Hàn Quốc thông qua cải cách quỹ hưu trí đầu tiên sau 18 năm, kéo dài thời gian cạn kiệt quỹ hưu trí quốc gia thêm 15 năm, tới năm 2071.

Trong bốn hệ thống hưu trí lớn của Hàn Quốc bao gồm quân đội, giáo viên tư thục, công chức và hưu trí quốc gia, quỹ hưu trí quân đội và công chức đã cạn kiệt, bà Lee cho biết.

Theo cải cách mới, thế hệ trẻ sẽ phải đóng mức phí cao hơn nhưng hưởng lợi ít hơn, dẫn đến những tranh cãi về việc chuyển gánh nặng sang các thế hệ tương lai, bà cảnh báo.

Việc nguồn lính nghĩa vụ sụt giảm cũng ảnh hưởng trực tiếp đến quốc phòng. Quân số hiện tại của Hàn Quốc giảm 20% xuống còn khoảng 450.000 người, từ 690.000 năm 2019. Lực lượng này được bổ sung bởi 28.500 binh sĩ Mỹ, trong khi Seoul có hiệp ước phòng thủ chung với Washington.

Trên danh nghĩa, Hàn Quốc vẫn trong tình trạng chiến tranh với Triều Tiên do Chiến tranh Triều Tiên kết thúc năm 1953 bằng hiệp định đình chiến, không phải hòa bình. Bình Nhưỡng hiện duy trì một trong những lực lượng quân sự thường trực lớn nhất thế giới với khoảng 1,23 triệu quân.

Không nên quá bi quan

Dù triển vọng u ám, một số chuyên gia cho rằng không nên tuyệt vọng.

Bà Lee, nguyên Tổng cục trưởng Cơ quan Thống kê Hàn Quốc, nhấn mạnh các nền kinh tế có thể thích ứng.

“Khi suy thoái, nền kinh tế thường phản ứng bằng nhiều cách: nâng cao năng suất qua đổi mới công nghệ, chính sách nhập cư, và các biện pháp khác để ngăn tụt dốc”, bà nói.

Ông Eberstadt của AEI cũng cho rằng Hàn Quốc vẫn có thể duy trì và thậm chí nâng cao thịnh vượng bất chấp già hóa và suy giảm dân số. Ông dẫn ví dụ thập niên 1970, khi lo ngại khan hiếm tài nguyên dấy lên trong lúc dân số thế giới tăng nhanh.

Dù tỷ lệ sinh thấp có nguy cơ ảnh hưởng đến kinh tế Hàn Quốc, các chuyên gia vẫn cho rằng triển vọng tăng trưởng vẫn không đến mức quá ảm đạm. Ảnh: Yonhap.

Năm 1968, cuốn “Quả bom Dân số” của Paul Ehrlich và Anne Ehrlich dự đoán nạn đói toàn cầu, tỷ lệ tử vong tăng cao khi dân số phình to. Tuy nhiên, 50 năm sau, thế giới “giàu hơn, học vấn cao hơn, đủ ăn đủ mặc hơn, ít nghèo tuyệt đối hơn so với khi dân số nhỏ hơn”, ông Eberstadt nói.

Bà Lee của KPPIF nhấn mạnh, với tốc độ điều chỉnh chính sách nhanh và nhận thức xã hội thay đổi gần đây, bà tin rằng những giải pháp đột phá sẽ xuất hiện.

“Ít ai dám đặt cược Hàn Quốc có thể đạt được những thành tựu như hôm nay khi Chiến tranh Triều Tiên chấm dứt năm 1953”, ông Eberstadt nói. “Con người vốn có khả năng thích nghi đặc biệt. Đây là một thách thức rất khác, nhưng nhìn vào thực tiễn gần đây, không khôn ngoan chút nào nếu đánh cược vào sự thất bại của Hàn Quốc trong bài toán dân số”.

Phương Linh