Cảnh báo từ thảm họa vỡ đập thủy điện ở Lào

Hàng chục người thiệt mạng và hàng trăm người mất tích sau khi một đập thủy điện đang được xây dựng tại huyện Sanamxay thuộc tỉnh Attapeu ở miền Đông Nam nước Lào bị vỡ hôm 23-7.

Xả 5 tỉ m3

Tuyên bố của văn phòng chính quyền tỉnh Attapeu hôm 24-7 cho biết đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy bị vỡ lúc 20 giờ (giờ địa phương), xả ra khoảng 5 tỉ m3 khối nước, gây ra lũ quét cuốn trôi nhiều ngôi nhà tại 6 bản Yai Thae, Hinlad, Mai, Thasengchan, Tha Hin và Samong. Trong số này, 2 bản Hinlad và Mai bị thiệt hại nhiều nhất. Hơn 6.600 người của khoảng 1.300 hộ gia đình đang lâm vào cảnh màn trời chiếu đất.

Nước dâng tới mái nhà sau khi đập Xe-Pian Xe-Namnoy bị vỡ tối 23-7 Ảnh: EPA

Lực lượng cứu hộ và thuyền đã được điều đến nơi xảy ra thảm họa để giúp tìm kiếm người mất tích và sơ tán người dân bị cô lập giữa biển nước. Hình ảnh đăng trên mạng xã hội cho thấy cư dân phải ngồi trên mái nhà. Theo Hãng Thông tấn Lào (KPL), Thủ tướng Thongloun Sisoulith đã hủy cuộc họp thường kỳ của chính phủ và cùng các bộ trưởng, quan chức cấp cao đến Sanamxay. Chính quyền tỉnh Attapeu cũng thúc giục các cơ quan, tổ chức, cộng đồng doanh nghiệp, lực lượng cảnh sát, quân đội và người dân khắp nước quyên góp cứu trợ khẩn cấp cho các nạn nhân, trong đó chú trọng đến quần áo, thực phẩm, nước uống, thuốc men, tiền mặt…

Đập thủy điện Xe-Pian Xe -Namnoy đang được xây dựng bởi Công ty Năng lượng Xe-Pian Xe-Namnoy (PNPC) - liên doanh giữa một công ty nhà nước Lào và một số công ty nước ngoài. Đại diện Công ty SK Engineering & Construction (Hàn Quốc) có tham gia liên doanh PNPC hôm 24-7 cho Reuters biết mưa lớn, lũ lụt đã gây ra vụ vỡ đập và họ đang hợp tác với chính phủ Lào để sơ tán, giải cứu người dân tại những bản gần con đập. Tổ chức cứu hộ tình nguyện Vientiane Rescue tại Lào cũng cho đài ABC (Úc) biết con đập bị vỡ sau các trận mưa lớn và họ đã cử tình nguyện viên đến hỗ trợ.

Theo đài ABC, không lâu trước khi xảy ra thảm họa trên, PNPC đã cảnh báo con đập trở nên cực kỳ không an toàn do thời tiết xấu và dự định xả 5 triệu m3 nước. Công ty cũng thúc giục cư dân sơ tán khỏi những vùng đất thấp lập tức.

Tham vọng "pin của châu Á"

Thảm họa nói trên xảy ra giữa lúc Lào đặt mục tiêu trở thành "pin của châu Á" bằng cách bán điện cho các nước láng giềng thông qua một loạt dự án thủy điện. Theo số liệu của KPL năm 2017, Lào có 46 nhà máy thủy điện và dự định xây thêm 54 nhà máy từ bây giờ đến năm 2020. Nước này hiện xuất khẩu 2/3 lượng thủy điện và nguồn thu từ điện chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Người dân bị ảnh hưởng phải sơ tán hôm 24-7 Ảnh: ATTAPEU TODAY

Dù vậy, các nhà hoạt động môi trường nhiều lần bày tỏ quan ngại về việc chính phủ Lào có kế hoạch xây dựng các con đập lớn dọc sông Mekong và biến nước này thành trung tâm thủy điện. Theo tờ Guardian, khoảng 11 đập thủy điện lớn trên sông Mekong và 120 đập ở các nhánh sông này được lên kế hoạch xây dựng trong vòng 20 năm tới. Dự án đầu tiên trong số này - đập thủy điện Xayaburi ở miền Bắc nước Lào - là một trong những kế hoạch gây tranh cãi nhất tại khu vực cho đến giờ. Đã xuất hiện cảnh báo những dự án trên một khi hoàn thành sẽ đe dọa không nhỏ đến hệ sinh thái con sông cũng như các cộng đồng và nền kinh tế địa phương đang phụ thuộc vào nó.

Bản thân dự án đập thủy điện Xe-Pian Xe-Namnoy cũng gây không ít tranh cãi bởi nỗi lo nó có thể tác động tiêu cực đến sông Mekong và cộng đồng nông thôn gần đó.

Nhóm hoạt động môi trường International Rivers cho hay thảm họa vỡ đập mới nhất gióng lên hồi chuông cảnh báo về những thiết kế đập "không thể chống chọi với thời tiết cực đoan". "Thời tiết khó lường và cực đoan ngày càng phổ biến tại Lào và toàn khu vực. Cần phải có hệ thống cảnh báo trong xây dựng và điều hành các con đập. Các cảnh báo hiện nay thường rất trễ và không hiệu quả nên người dân không kịp sơ tán an toàn" - nhóm International Rivers cho hay trong email gửi Reuters.

Hoàng Phương