Canh tác cà phê thích ứng với biến đổi khí hậu

Mô hình Dự án “Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” tại bản Lụa, phường Chiềng Cơi.

Để bảo vệ và phát triển bền vững cây cà phê, tỉnh ta đã chỉ đạo các cấp, các ngành, địa phương hướng dẫn người dân đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật, canh tác bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế, hướng tới sản xuất hữu cơ và nhân rộng mô hình trồng xen cây che tán, nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, nhất là hạn chế ảnh hưởng của các hiện tượng thời tiết cực đoan, như hạn hán, mưa lũ, rét hại, sương muối... làm giảm năng suất, chất lượng cà phê.

Công tác nghiên cứu, chọn tạo giống mới, tái canh và chuyển giao kỹ thuật canh tác hữu cơ theo tiêu chuẩn quốc tế được chú trọng; nhân rộng các mô hình nông lâm kết hợp, trồng xen cây che tán, cải tạo đất, tăng khả năng chống chịu. Tỉnh ta đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ vốn, xây dựng chuỗi liên kết “doanh nghiệp - nông dân - thị trường” và phát triển cà phê đặc sản. Năm 2024, Hội Nông dân tỉnh, Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp tỉnh phối hợp Công ty CP Phân bón Bình Điền triển khai Dự án “Canh tác cà phê thông minh thích ứng biến đổi khí hậu” tại phường Chiềng Cơi; từ năm 2021 đến 2024, Tổ chức Hợp tác phát triển Đức (GIZ) thực hiện Dự án “Tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu cho các nhóm nghèo trồng cà phê” tại Điện Biên và Sơn La...

Trong 5 năm qua, toàn tỉnh đã tái canh, đốn trẻ hóa và ghép cải tạo 2.818 ha cà phê; đưa vào sản xuất các giống Arabica mới như TH1, TN7, TN9 và khảo nghiệm H1, Starmaya có năng suất, chất lượng cao, phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng địa phương. Nhờ đó, tỉnh trở thành vùng trồng cà phê Arabica lớn nhất cả nước. Đến năm 2025, diện tích cà phê toàn tỉnh đạt 24.300 ha (tăng 5.448 ha), là tỉnh có diện tích Arabica lớn nhất cả nước, sản lượng hơn 37.700 tấn (tăng gần 11.000 tấn so với năm 2021). Trong đó, có 1.120 ha cà phê đặc sản; 23.448 ha đạt chứng nhận bền vững quốc tế (4C, RA), cùng nhiều mô hình VietGAP, hữu cơ được nhân rộng, thu hút 1.560 hộ tham gia tại 2 vùng trồng ứng dụng công nghệ cao. Nhờ đó, thương hiệu cà phê Sơn La ngày càng được khẳng định, sản phẩm đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý và có 5 sản phẩm OCOP; trong đó, có một sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia.

Cán bộ Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp tỉnh trao đổi kỹ thuật xử lý cỏ vườn cà phê bằng bạt che phủ.

Là một trong 5 cơ sở chế biến cà phê công nghiệp lớn trên địa bàn tỉnh, Công ty CP Phúc Sinh Sơn La đang liên kết 876 hộ nông dân các xã Chiềng Mai và Mường Chanh xây dựng vùng trồng cà phê ứng dụng công nghệ cao, tổng diện tích hơn 670 ha. Đồng thời, liên kết với 1.600 hộ nông dân, canh tác hơn 2.000 ha, sản lượng từ 15.000 - 18.000 tấn cà phê tươi mỗi năm, tương đương 4.000 tấn cà phê nhân xuất khẩu.

Ông Vũ Việt Thắng, Giám đốc Công ty CP Phúc Sinh Sơn La, chia sẻ: Trong những năm qua, Công ty đã áp dụng quy trình sản xuất khoa học, chặt chẽ; thường xuyên tổ chức tập huấn kỹ thuật cho các hộ liên kết, hướng dẫn canh tác bền vững như cắt tỉa cành, bón phân theo nguyên tắc “4 đúng”, tăng sức đề kháng cho cây. Doanh nghiệp còn triển khai mô hình nông - lâm kết hợp, trồng xen cây che tán điều hòa tiểu khí hậu, giữ ẩm đất; tăng cường sử dụng phân hữu cơ cải tạo độ phì nhiêu. Đồng thời, ứng dụng nhật ký canh tác điện tử, cảnh báo thời tiết sớm, chủ động sản xuất, nâng cao chất lượng, giá trị cà phê, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu ngày càng khắt khe.

Trong 3 năm triển khai Dự án “Tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu của các nhóm nghèo sản xuất cà phê” đã đạt được nhiều kết quả ấn tượng tại Sơn La, nâng cao năng lực cho 3.500 hộ sản xuất nhỏ, tập trung phát triển nguồn giống chất lượng cao, với 3 mô hình vườn ươm và 16 ha vườn đầu dòng giống cà phê năng suất cao.

Mô hình thử nghiệm sử dụng bạt che phủ xử lý cỏ và giữ ẩm cho đất của Công ty CP Phúc Sinh Sơn La.

Chị Hà Thị Bình, xã Chiềng Mai, chia sẻ: Nhờ tham gia tập huấn canh tác bền vững của Dự án CRAS, phương thức sản xuất cà phê của gia đình đã thay đổi rõ rệt. Sau 4 năm áp dụng các biện pháp thân thiện môi trường như duy trì thảm cỏ, tỉa cành, trồng cây che bóng hợp lý..., đất được cải tạo, cây khỏe mạnh, năng suất ổn định và sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Sau một năm triển khai Dự án “Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” tại bản Lụa, phường Chiềng Cơi, trên diện tích 2,7 ha, nông dân đã được hướng dẫn kỹ thuật canh tác cà phê kết hợp sử dụng phân hữu cơ, góp phần xây dựng quy trình sản xuất cà phê chè thích ứng biến đổi khí hậu, cải thiện độ phì nhiêu đất, giảm chi phí và phát thải khí nhà kính, đồng thời tăng thu nhập cho người dân. Chị Nguyễn Huyền Trang, kỹ sư Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp tỉnh, cho biết: Việc tăng cường dùng phân hữu cơ giúp cây cà phê sinh trưởng tốt, quả to, tỷ lệ đậu hoa, đậu quả cao hơn, năng suất cà phê nhân tăng rõ rệt. Kết quả ban đầu là cơ sở quan trọng để nhân rộng mô hình sản xuất cà phê bền vững trên địa bàn tỉnh.

Bằng việc tái canh chủ động, áp dụng kỹ thuật hữu cơ bền vững và gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp, ngành cà phê Sơn La đã hình thành hệ sinh thái sản xuất có sức chống chịu cao trước biến đổi khí hậu. Đây là bước tiến về kỹ thuật và là hướng đi tất yếu để bảo vệ cây cà phê, nâng cao đời sống người trồng và khẳng định thương hiệu cà phê Sơn La trên thị trường quốc tế.

Phan Trang