Canh tác lúa thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu

Phương pháp canh tác này đang mở hướng cho nền nông nghiệp xanh, bền vững, giúp người dân nâng cao thu nhập và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Từ năm 2012, canh tác lúa cải tiến SRI (System of Rice Intensification) được tỉnh triển khai thí điểm với chỉ vài chục héc ta, đến nay đã mở rộng lên hơn 6.100 ha.

Theo ông Kiều Văn Cang-Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp và Môi trường), nông dân tuân thủ đúng quy trình kỹ thuật nên năng suất đạt từ 8-8,2 tấn/ha, tăng 4-6 tạ/ha so với canh tác kiểu cũ, trong khi lượng giống gieo sạ, phân bón và nước tưới đều giảm đáng kể.

Phương pháp canh tác lúa SRI được triển khai tại xã Tuy Phước mang lại hiệu quả cao. Ảnh: Trọng Lợi

SRI được xem là bước đột phá trong sản xuất lúa, thay đổi căn bản tập quán canh tác. Lúa được cấy thưa, cấy mạ non, quản lý nước theo nguyên tắc ướt-khô xen kẽ giúp bộ rễ phát triển mạnh, cây cứng, ít sâu bệnh, chất lượng hạt gạo cao hơn.

Thực tế tại các mô hình ở các xã Tuy Phước Đông, Tuy Phước Bắc, Phù Mỹ Đông, phường Quy Nhơn Bắc… đều cho kết quả tích cực.

Ông Hồ Thiện-Phó Giám đốc HTX Nông nghiệp Phước Sơn (xã Tuy Phước Đông) cho biết: “Từ vụ hè thu 2012, HTX thử áp dụng SRI trên 37 ha; kết quả năng suất đạt 8-8,2 tấn, cao hơn hẳn so với trước đây chỉ 7,6-7,8 tấn. Thấy lúa khỏe, năng suất cao nên vụ sau mở rộng lên 100 ha và giữ ổn định đến nay.

Lúa trồng theo SRI có rễ ăn sâu, thân chắc, ít đổ ngã, tiết kiệm nước, phân bón và giảm sâu bệnh. Đặc biệt, còn hạn chế phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính”.

Tuy nhiên, ông Thiện cũng cho rằng việc mở rộng còn gặp khó do hệ thống thủy lợi chưa đồng bộ, nhiều kênh mương bồi lấp, nước ra vào không đều.

“HTX có hơn 1.100 ha đất lúa nhưng chỉ khoảng 100 ha áp dụng được SRI. Muốn mở rộng, cần đầu tư nâng cấp thủy lợi, khơi thông dòng chảy và chủ động nguồn nước cho từng chân ruộng. Đồng thời, phải tập huấn cho đội ngũ thủy nông viên và nông dân nắm vững kỹ thuật, thực hành đúng quy trình thì mô hình mới phát huy hiệu quả bền vững”-ông Thiện nói.

Theo ông Kiều Văn Cang, hạn chế lớn nhất hiện nay là cơ sở hạ tầng thủy lợi và công tác quản lý nước. Để thực hiện tốt quy trình ướt-khô xen kẽ, cần hệ thống kênh mương thật tốt, được duy tu, bảo dưỡng thường xuyên có thể chủ động điều tiết nước giữa các khu ruộng.

Thời gian tới, đơn vị sẽ phối hợp các địa phương tăng cường tập huấn, tuyên truyền hiệu quả mô hình SRI; đồng thời, kiến nghị đầu tư hạ tầng thủy lợi nội đồng, ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước và công cụ giám sát mực nước số hóa để điều tiết chính xác hơn.

Ngành Nông nghiệp cũng sẽ tiếp tục chuyển giao kỹ thuật thâm canh lúa cải tiến qua các chương trình cánh đồng lớn, mô hình khuyến nông, dự án sản xuất carbon thấp và quản lý nước tiết kiệm, mở rộng diện tích áp dụng SRI ở các vùng có điều kiện tưới tiêu chủ động.

Cùng với SRI, tỉnh còn tiếp tục triển khai thí điểm mô hình tưới ướt-khô xen kẽ (AWD) trong sản xuất lúa ở một số khu vực phía Đông tỉnh. Mô hình do Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Duyên hải Nam Trung Bộ phối hợp Công ty TNHH Green Carbon Japan Vietnam thực hiện.

Ông Phạm Vũ Bảo-Phó Viện trưởng-cho biết: “Cả 2 phương pháp SRI và AWD đều hướng đến giảm nước tưới, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và giảm phát thải khí nhà kính, song AWD tập trung nhiều vào quản lý nước.

Mô hình sử dụng thiết bị đo mực nước và khí phát thải giúp nông dân điều tiết tưới chính xác hơn. Kết quả bước đầu tại Gia Lai cho thấy năng suất ổn định, giảm phát thải rõ rệt và tiết kiệm nước tưới”.

Tại HTX Nông nghiệp Nhơn Bình 2 (phường Quy Nhơn Đông), ông Lê Công Thức-Giám đốc HTX cho biết-mô hình AWD giúp tiết kiệm nước, cây lúa khỏe, năng suất và chất lượng gạo cao hơn.

“Thách thức lớn nhất vẫn là ruộng không bằng phẳng, tưới không đều và thiếu cán bộ kỹ thuật địa phương. Chúng tôi kiến nghị tăng cường tập huấn, điều phối lịch tưới và ứng dụng công cụ giám sát kỹ thuật số để khắc phục”-ông Bình cho hay.

Đánh giá về triển vọng mô hình, TS. Nguyễn Thị Tố Trân-Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường-khẳng định: “Canh tác SRI và công nghệ AWD là hướng đi đúng, phù hợp chiến lược tăng trưởng xanh và phát triển nông nghiệp carbon thấp của tỉnh.

2 mô hình này không chỉ nâng cao thu nhập cho người trồng lúa mà còn giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường, hướng đến nền nông nghiệp bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu”.

Theo bà Trân, ngành Nông nghiệp sẽ tiếp tục mở rộng diện tích áp dụng SRI và AWD tại các vùng có điều kiện thủy lợi chủ động, tích hợp với chương trình nông nghiệp thông minh, nông nghiệp hữu cơ, góp phần xây dựng Gia Lai xanh-phát triển bền vững.

TRỌNG LỢI