Cảnh tượng hãi hùng ở Sudan

Một người phụ nữ từ al-Fashir kể về xung đột Sudan tại trại tị nạn Iridimi, miền Đông Chad hôm 27/11. Ảnh: Reuters.

Hơn hai năm nội chiến đã tàn phá nghiêm trọng Sudan. Người dân liên tục hứng chịu các cuộc tấn công, trong khi hệ thống y tế của đất nước gần như sụp đổ giữa lúc nạn đói đe dọa tính mạng lan rộng. Họ đã chứng kiến những cảnh tượng tàn bạo và man rợ ở el-Fasher, thành phố thuộc Bắc Darfur từng hứng chịu cuộc bao vây kéo dài của RSF.

Các vụ tấn công nhằm vào nhân viên cứu trợ cũng khiến việc đưa viện trợ cứu sinh đến những cộng đồng mong manh và dễ tổn thương nhất thế giới trở nên vô cùng khó khăn, theo cảnh báo của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP).

Giám đốc điều hành UNICEF Catherine Russell cho biết Sudan đang chìm trong cuộc khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng nhất thế giới. Hơn 150.000 người đã thiệt mạng, hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa và đối mặt với nạn đói, trong khi triển vọng ngừng bắn vẫn rất mờ mịt.

Thiếu ăn và cướp bóc tràn lan

20 triệu người rơi vào tình trạng thiếu lương thực nghiêm trọng, trong đó khoảng 6 triệu người đối mặt nguy cơ chết đói. Ảnh: IRC

“Trẻ em ở Sudan đang sống trong bạo lực, đói khát và sợ hãi không hồi kết”, bà Russell nhấn mạnh. “Phụ nữ và trẻ em gái đang phải gánh chịu hậu quả nặng nề nhất của cuộc khủng hoảng, trong đó có mức độ bạo lực tình dục kinh hoàng”.

Phát biểu với báo giới tại Sudan đầu tháng 12/2025, bà Fabrizia Falcione, Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Sudan, cho biết bà đã gặp những người sống sót từ el Fasher - những người đã mất tất cả. Trong số đó có một thiếu nữ 17 tuổi với đứa con mới 40 ngày tuổi, được sinh ra từ một vụ hiếp dâm.

Phó Giám đốc điều hành WFP Carl Skau cho biết trong cuộc trả lời phỏng vấn Al Jazeera tuần trước rằng tổ chức này đang hỗ trợ khoảng 5 triệu người trên toàn Sudan, trong đó có 2 triệu người ở những khu vực khó tiếp cận, song như vậy vẫn là chưa đủ.

Ông cho biết nhu cầu nhân đạo tại Sudan đang ở mức cực kỳ lớn, với khoảng 20 triệu người rơi vào tình trạng thiếu lương thực, trong đó khoảng 6 triệu người đối mặt nguy cơ chết đói.

Khi được hỏi về nhu cầu cấp thiết nhất, những phụ nữ phải di dời cho biết họ cần nhà vệ sinh và bánh mì; sinh kế chỉ đứng ở ưu tiên thứ ba.

“Không có nhà vệ sinh gần khu lều trại, không có ánh sáng vào ban đêm”, bà Falcione nói. “Và đây đều là những phụ nữ mang thai, không có đàn ông trong gia đình”.

Tháng 10, Báo cáo của WHO tiết lộ gần 500 người tại bệnh viện cuối cùng còn hoạt động ở thành phố al-Fashir của Sudan đã thiệt mạng vì chiến dịch tấn công của RSF.

Đạn pháo liên tục dội xuống khu vực xung quanh Bệnh viện Saudi, trúng cả dân thường lẫn binh lính. Một y tá cảm thấy “như ngày tận thế”.

“Chúng tôi phải nhảy qua xác chết đến chỗ bệnh nhân. Chúng tôi không thể chôn cất họ vì máy bay không người lái lượn qua đầu”, cô nói.

Trong cuộc tấn công hôm 28/10, WHO cho biết hơn 460 bệnh nhân và người nhà bị bắn chết. Hình ảnh vệ tinh ngày cho thấy dấu hiệu “thảm sát hàng loạt” tại bệnh viện này.

Reuters nhận định đợt tấn công vào Bệnh viện Saudi hồi tháng 10 là ví dụ điển hình cho chiến dịch phá hủy hệ thống chăm sóc sức khỏe của al-Fashir, một phần nỗ lực xua đuổi dân thường và chiếm lấy thủ phủ bang North Darfur.

Theo Washington Post, RSF đã bắt cóc hàng loạt, giam giữ dân thường đòi tiền chuộc và hành quyết người không thể trả tiền.

"Như gia súc"

Ước tính có khoảng 270.000 còn ở lại al-Fashir và vùng lân cận sau khi thành phố thất thủ vào tay RSF hôm 27/10. Liên Hợp Quốc cho biết khoảng 106.000 người đã rời thành phố trong 6 tuần qua, số còn lại mất tích.

Liên Hợp Quốc xác định Sudan trải qua khủng hoảng nhân đạo tồi tệ nhất thế giới, với hàng nghìn người thiệt mạng và 12 triệu người di dời trong gần ba năm nội chiến. Ảnh: Reuters.

Nathaniel Raymond - người đứng đầu Phòng Nghiên cứu Nhân đạo tại Trường Y tế Công cộng Yale - tin rằng hàng chục nghìn người đã bị RSF giết hại. Tuần tới, tổ chức sẽ công bố báo cáo chứng minh ít nhất 140 khu vực chất đống thi thể.

"Họ huy động lực lượng quy mô lữ đoàn dọn dẹp hài cốt, trong khi cuộc sống bị gián đoạn. Các hoạt động tại điểm cấp nước, chợ búa, đường phố hay phương tiện giao thông dân sự đều bị gián đoạn", ông nói.

Một người đàn ông 26 tuổi giấu tên kể lại anh cùng đám đông chạy trốn về phía tay al-Fashir hôm 26/9. Đám đông bị tấn công bằng pháo binh và máy bay không người lái. Khi họ chạy tới một con đê ở rìa thành phố, các xe bọc thép nã súng vào họ.

"Rất nhiều người thiệt mạng. Số khác giả chết, nằm bất động", anh nói. Tuy nhiên, các tài xế sẽ xem kỹ và cán qua bất cứ thứ gì chuyển động. "Khoảng 10 người bị cán chết, trong đó có em gái tôi", anh kể lại.

Cứ mỗi lần qua trạm kiểm soát lại có thêm người bị bắn chết. Đám đông ban đầu có tới 150 người, nay chỉ còn 30 người. Anh và những người sống sót bị bịt mắt và trói tay ra sau lưng, bị đối xử "như gia súc" và phải xác định bộ tộc của mình.

RSF sau đó yêu cầu họ gọi điện cho gia đình và đòi tiền chuộc 25.000 USD. Hai người nói người thân không lo nổi số tiền lớn tới vậy, "họ bị giết ngay lập tức". "Trong lúc gọi, họ chĩa súng vào đầu tôi", anh nói.

Gia đình anh đã trả theo từng đợt. Anh và ba người khác được thả sau khi trả hết tiền

“Điều duy nhất chúng tôi mong muốn cho Sudan là hòa bình”, một người dân nói. Ảnh: UNICEF

Dưới tay RSF, bệnh viện cũng không còn là nơi trú ẩn an toàn. Luật nhân đạo quốc tế nghiêm cấm tấn công các cơ sở và đơn vị y tế, trừ rất ít trường hợp ngoại lệ.

Theo dữ liệu của Insecurity Insight, kể từ khi xung đột bùng phát ở Sudan vào tháng 4/2023, các lực lượng tham chiến đã tấn công, phá hoại và cản trở hoạt động chăm sóc sức khỏe ở North Darfur ít nhất 130 lần. RSF chịu trách nhiệm cho ít nhất 71% vụ việc, còn Lực lượng Vũ trang Sudan (SAF) liên quan 3%.

Trí Ân