Cậu bé bỏ nhà đi và hành trình giác ngộ của Tôn sư Tenzin Priyadarshi Rinpoche

Theo Tôn sư Tenzin Priyadarshi Rinpoche - bậc học giả và nhà tư tưởng được kính trọng trên toàn thế giới - giữa một xã hội chuyển động nhanh chóng và đầy phức tạp, điều cần thiết nhất vẫn là hiểu mình (*).

Những năm qua, Tenzin Priyadarshi Rinpoche được biết đến nhiều nhất như một triết gia, nhà giáo dục và một tôn sư uyên bác. Trong lĩnh vực tôn giáo, ông được xem là bậc thầy Phật giáo nổi bật, dung hòa được giữa khía cạnh tâm linh và học thuật.

Ông cũng giảng dạy tại Viện Công nghệ Massachusetts MIT với các sáng kiến về lãnh đạo dựa trên giá trị và lòng từ bi, đạo đức và các công nghệ mới nổi suốt nhiều thập niên. Ông cũng đồng sáng lập Quỹ Đạo đức và Quản trị AI trong bối cảnh thế giới thay đổi không ngừng.

Đan xen với thời gian dành cho học thuật, nghiên cứu, ông cũng đi khắp thế giới để trao đổi về con đường tâm linh, giúp khán thính giả tìm thấy bình an giữa nhịp sống này. Những trải nghiệm ấy đã được kể lại trong cuốn Về miền bí ẩn được đánh giá cao, vừa có phiên bản tiếng Việt.

Linh kiến từ thời thơ ấu

Sinh ra trong một gia đình Bà La Môn Ấn Độ, ngay từ 6 tuổi, cậu bé Tenzin Priyadarshi bắt đầu có những linh kiến huyền nhiệm về một đỉnh núi bí ẩn với những người đàn ông cạo đầu, mặc áo choàng tăng sáng màu hoàng hôn.

Năm 10 tuổi, từ một thôi thúc, cậu trốn khỏi trường nội trú để tìm đến nơi thường xuyên xuất hiện trong những giấc mơ. Một cách vô định, cậu đã di chuyển bằng tàu hỏa, sau đó lên chiếc xe buýt và bàng hoàng nhận ra đích đến cuối cùng chính là tu viện Phật giáo xuất hiện trong cõi vô thức.

Trong khi cha mẹ, người thân tuyệt vọng tìm thấy cậu 2 tuần sau đó, Tenzin Priyadarshi tiếp tục có những linh kiến, cảm thấy sức hút mạnh mẽ về phía đời sống tâm linh. Cho đến cuối cùng, ông đã phá vỡ những lối mòn, vượt qua ranh giới của truyền thống khác biệt và kỳ vọng của gia đình để dấn bước vào điều chờ đợi mình.

Nhớ về hành trình này, Tôn sư cho biết: “Gia đình tôi có cả người theo đạo lẫn người không theo, nhưng tất cả đều bàng hoàng trước quyết định từ bỏ cuộc sống dễ chịu với những đặc quyền để theo đuổi cuộc sống tu hành của tôi. Nhưng điều họ xem là chạy trốn, là phản bội mọi kỳ vọng xã hội, với tôi lại là chạy về nơi mình bị thu hút một cách huyền bí mà không thể cưỡng lại. Quyết định rời nhà để đi đến một nơi hoàn toàn xa lạ đã gây ra mối bất hòa đau đớn và kéo dài với gia đình, nhưng cũng dẫn tới những cuộc gặp gỡ tình cờ mà sâu sắc với những cá nhân định hình nên thế giới quan của tôi”.

Trong cuốn sách này, nếu phần 1 mang tính hồi kỳ, thì phần 2 sau đó sẽ nói nhiều hơn về những “người cố vấn” có vai trò quan trọng trong hành trình giác ngộ của ông, từ Đức Đạt Lai Lạt Ma, Tổng Giám mục Desmond Tutu đến Mẹ Teresa... Ông viết: “Họ sẵn lòng trò chuyện với một đứa trẻ như tôi, bởi tôi đến với họ bằng trái tim và tâm thức rộng mở, và họ trở thành những ngọn hải đăng soi đường cho tôi”.

Tôn sư Tenzin Priyadarshi Rinpoche và Đức Đạt Lai Lạt Ma (trái). Ảnh: Dharma Center

Chia sẻ với độc giả Việt Nam, ông nói không thể phủ nhận những gì mình đã trải qua có màu sắc huyền bí sâu thẳm, khó lý giải mà tư duy hiện đại hoàn toàn bất lực. Nhưng theo Tôn sư, không phải trải nghiệm nào cũng gói gọn trong hai phạm trù hợp lý hay phi lý, và bí ẩn không đơn thuần là thứ lý trí không thể đo đếm.

Theo ông, “có một không gian trong tâm thức nơi sự chứng nghiệm những điều huyền bí tự nó đã là chân lý”, do đó việc thấu hiểu nó có thể vượt quá khả năng diễn đạt bằng ngôn từ, nhưng không nằm ngoài năng lực con người. Và đôi khi chính bí ẩn trở thành cánh cửa dẫn tới những câu hỏi và câu trả lời sâu sắc hơn những gì lý trí có thể nhận thức.

Nói về lý do chấp bút Về miền bí ẩn, Tenzin Priyadarshi Rinpoche bật mí là để trả lời cho những câu hỏi như “Tại sao Ngài lại đi tu?”, “Tại sao Ngài lại trở thành con người như bây giờ đây?” mà mình được hỏi đã vô số lần. Ông tiết lộ mình đã được các đại diện văn học tiếp cận từ rất sớm (ở tuổi 25) để viết một cuốn hồi ký nhưng rồi từ chối vì nghĩ bản thân còn quá trẻ, còn cả một quãng để sống và để chiêm nghiệm.

Ông nói thêm: “Tôi không muốn viết một cuốn sách về thiền hay chỉ để chia sẻ những kiến thức nhà Phật. Thay vào đó, tôi muốn đây là hành trình của một người đi tìm, của một người đi học và chia sẻ thật cô đọng những gì đã đúc rút được”.

Về miền bí ẩn ghi lại hành trình tâm linh kỳ lạ và những cuộc gặp gỡ đã thay đổi tác giả.

Hiểu mình chính là hiểu đời

Khi được hỏi đâu là tự vấn mang tính “thay đổi” bản thân, Tenzin Priyadarshi Rinpoche cho biết đó là câu hỏi của một nhà sư khi ông thắc mắc hành trình tôn giáo có hạnh phúc không. Theo đó, công chúng biết Phật giáo hướng đến tự do, giải phóng con người khỏi điều trần tục, nhưng nghịch lý là Phật giáo cũng có nhiều khái niệm xoay quanh đau khổ - “đời là bể khổ” - chẳng hạn.

Thoạt nghe có phần mâu thuẫn nhưng ông đã nghiệm ra rằng: “Hành trình tâm linh chính là con đường thấu hiểu nỗi đau để hướng đến việc tìm thấy niềm vui, hạnh phúc và sự tự tại trong cuộc sống này”.

Về miền bí ẩn được viết từ những trải nghiệm đã diễn ra cách đây nhiều năm, nên khi được hỏi trong thế giới đương thời thì liệu những băn khoăn ấy có còn đúng không, Tôn sư cho biết dù là quá khứ khứ hay tương lai, con người đều phải trải qua những cung bậc cảm xúc có tính phổ quát như nhau.

Ông dẫn chứng nếu từ thời vượn tiến hóa, loài người chỉ có khoảng 2-3 mối bận tâm, rằng làm sao để có một nơi trú ẩn an toàn, đủ thức ăn để ăn hay vẫn còn sống cho đến ngày mai; thì thời đại ngày nay những trăn trở ấy ngày càng chi tiết, rằng căn nhà, chiếc xe… mà mình muốn có trông như thế nào, chức năng ra sao...

Điều đó cho thấy các cung bậc cảm xúc không thay đổi nhiều mà vấn đề là có quá nhiều, tầng tầng lớp lớp lựa chọn trong những ngày này. Và trong thời đại số thì những băn khoăn về niềm vui, hạnh phúc “càng được phóng đại với quy mô lớn”.

Tôn sư Tenzin Priyadarshi Rinpoche cho biết điều quan trọng nhất với con người ngày nay đó là hiểu mình trong sự kiện gặp gỡ độc giả TP.HCM.

Đơn cử, con người luôn luôn tìm kiếm sự công nhận đến từ người khác. Nếu ngày xưa vòng phản hồi ấy chỉ gồm cha mẹ, anh chị em trong nhà hay bạn bè thân thiết, thì ngày nay ta đòi hỏi cả những sự phản hồi từ mạng xã hội. Và hẳn nhiên để làm vừa lòng một số lượng lớn con người “ngoại vi” không phải là dễ, từ đó ta càng chìm đắm trong sự hoài nghi.

Do đó lời khuyên ông đưa ra là “Hãy là chính mình”, bởi khi không có hạnh phúc, tự do, tự tại, người ta càng muốn trở thành ai đó bản thân ngưỡng mộ. Nhưng thực ra ít người hiểu rằng người đó cũng chỉ phơi bày những mặt đẹp đẽ, tốt đẹp mà thôi. Tôn sư nói thêm: “Nếu ai cũng muốn trở thành người khác thì thế giới này mất đi rất nhiều màu sắc, không có được sự đa dạng và con người ta cũng không thể yêu thương được nhau”.

Nhưng nói thế không có nghĩa là giậm chân tại chỗ mà mỗi người phải tự hiểu rõ bản sắc của mình. Đó là hành trình không ngừng học hỏi, phấn đấu, hoàn thiện bản thân. Trong quá trình đó thì sự minh mẫn là quan trọng nhất.

Cụ thể, ở bất kỳ xã hội nào, con người cũng khoác lên mình rất nhiều vai trò: với bản thân, với gia đình, với công việc, với xã hội... Do đó điều cần thiết nhất là phải tự hỏi bản thân là ai, đừng đánh mất mình. Nếu so con người với chiếc điện thoại, thì bản ngã là hệ điều hành, nhưng nếu không hiểu rõ mình thì cũng như cài đặt quá nhiều ứng dụng hoạt động đồng thời, nó sẽ quá tải, khiến ta mệt mỏi giữa cuộc đời này.

Vì vậy “phương thuốc” tốt nhất đó là làm sao để những “phiên bản” hay các vai trò kết nối được với gốc rễ, khi đó hiểu mình chính là hiểu đời.

Bài và ảnh: Minh Anh

_______

(*) Sự kiện ra mắt sách Về miền bí ẩn diễn ra sáng 10.12 tại Nam Thi House (TP.HCM) do Nhã Nam tổ chức.