Câu hỏi đối ngoại Mỹ khi ông Rubio vừa là ngoại trưởng vừa là cố vấn an ninh quốc gia

Sau khi quyết định điều động ông Mike Waltz khỏi vị trí cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, Tổng thống Mỹ Donald Trump đứng trước đòi hỏi phải tìm một người thay thế ông Waltz. Trong đó, điều kiện trước tiên cho ứng viên này là ít cứng rắn hơn với Nga và phải có cùng quan điểm với ông Trump về cách tiếp cận Iran, Gaza và Trung Quốc.

Theo tờ The New York Times, ông Trump không cần phải kiếm đâu xa và Ngoại trưởng Marco Rubio được xem là ứng viên phù hợp với các yêu cầu này.

“Ông Mike Waltz đã nỗ lực hết mình để đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu. Tôi biết ông ấy cũng sẽ làm như vậy trong vai trò mới. Trong thời gian tạm thời, Ngoại trưởng Marco Rubio sẽ giữ chức cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, đồng thời tiếp tục vai trò lãnh đạo mạnh mẽ tại bộ ngoại giao” – ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social.

Trong suốt 3 tháng qua, ông Rubio đã liên tục đến nhiều nơi trên thế giới, phản ánh và truyền tải chính sách đối ngoại của chính quyền ông Trump. Với việc được bổ nhiệm là cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, giờ đây, ông Rubio sẽ làm việc cho chính quyền ông Trump ngay tại tầng 1, Cánh Tây của Nhà Trắng – chỉ cách Phòng Bầu dục vài bước chân – và cả tại trụ sở Bộ Ngoại giao Mỹ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump, Ngoại trưởng Mỹ kiêm Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Marco Rubio và các quan chức tại Nhà Trắng. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Đồng thuận với ông Trump về nhiều vấn đề

Về vấn đề Nga-Ukraine, khác với ông Waltz, ông Rubio có thể có quan điểm đồng thuận với ông Trump, theo The New York Times. Ông Waltz từng tranh luận về các lệnh trừng phạt mạnh tay đối với Nga nếu nước này không đạt được thỏa thuận chấm dứt xung đột ở Ukraine, trong khi ông Trump tỏ ra không ủng hộ quan điểm này.

Theo một số nguồn tin, quan điểm cứng rắn của ông Waltz, việc thường xuyên chỉ trích Nga và ủng hộ Tổng thống Ukraine – ông Volodymyr Zelensky đã khiến chính quyền ông Trump dần mất niềm tin vào ông.

"Có lẽ bạn có thể hiểu đây là dấu hiệu cho thấy ông Waltz đã không đồng tình với ông Trump khi ông ấy quá cứng rắn về các vấn đề như Ukraine và Iran" – theo ông Hal Brands, giáo sư danh dự tại Đại học Johns Hopkins (Mỹ).

Về phía ông Rubio, trước đây, ông đã chỉ trích Nga và nhiệt tình ủng hộ ông Zelensky sau khi cuộc xung đột Ukraine nổ ra vào năm 2022. Song khi làm việc trong chính quyền ông Trump với tư cách là ngoại trưởng, ông Rubio nằm trong số những quan chức chính quyền Mỹ xem xét việc giảm sự ủng hộ cho Ukraine.

Ông Rubio cũng có cùng quan điểm với Tổng thống Trump về cuộc xung đột giữa Israel và Hamas ở Gaza, nhiều lần nói rằng "Hamas phải bị xóa sổ". Sau khi ông Trump đề xuất rằng người Palestine phải rời khỏi Gaza để nhường chỗ cho việc xây dựng một dạng khu nghỉ dưỡng ở Gaza, ông Rubio đã đăng trên mạng xã hội X rằng: "Mỹ sẵn sàng lãnh đạo và làm cho Gaza tươi đẹp trở lại".

Ông Rubio cũng đồng ý với quan điểm của ông Trump về quan hệ với Trung Quốc. Ông Rubio ủng hộ mạnh mẽ mong muốn của ông Trump trong việc mua lại đảo Greenland và kênh đào Panama. Trong bài phát biểu với các phóng viên vào tháng 3, ông Rubio cũng cho biết Mỹ không loại trừ việc sử dụng vũ lực để chiếm lấy Greenland.

Ông Marco Rubio trong cuộc họp nội các vào tháng 3. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Về vấn đề hạt nhân Iran, ông Rubio nhắc lại lời cảnh báo của tổng thống Mỹ rằng nước này sẽ không cho phép Iran sở hữu vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, ông cũng đã làm theo chỉ thị của ông Trump nhằm tìm kiếm một thỏa thuận ngoại giao về vấn đề hạt nhân của Iran.

"Đây là cơ hội tốt nhất mà họ có thể có. Tổng thống Trump là một tổng thống của hòa bình. Ông ấy không muốn chiến tranh" – ông Ribio trả lời đài Fox News hôm 1-5.

Giảm sự phản biện

Ngoài ông Rubio, ông Trump cũng sẽ nhận được sự hỗ trợ đắc lực về việc triển khai chính sách đối ngoại từ Đặc phái viên Mỹ về vấn đề Trung Đông Steve Witkoff – người đang chịu trách nhiệm chính trong việc đàm phán các vấn đề về Ukraine, Gaza và thỏa thuận với Iran về chương trình vũ khí hạt nhân của nước này.

Theo The New York Times, nhiệm vụ cố vấn an ninh quốc gia Mỹ mới của ông Rubio sẽ thường yêu cầu ông phải ở lại Nhà Trắng và gần gũi với tổng thống. Điều này có khả năng sẽ cản trở khả năng ông đi khắp thế giới với tư cách là nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ.

Điều này vô tình sẽ tạo thêm nhiều không gian hơn cho ông Witkoff tiếp tục các cuộc đàm phán trên khắp thế giới. Tuy nhiên, đổi lại, các đề xuất của ông Rubio có thể được ông Trump lắng nghe nhiều hơn.

Ông Witkoff là người dẫn đầu các cuộc đàm phán giữa Mỹ với Iran trong những tuần gần đây. Tuy nhiên, ông Rubio cũng lên tiếng về vấn đề này, nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải yêu cầu Iran từ bỏ khả năng làm giàu uranium, ngay cả đối với các lò phản ứng điện hạt nhân. Về phía Iran, các nhà lãnh đạo nước này bác bỏ quan điểm của ông Rubio, nói rằng họ nên có quyền sản xuất uranium.

Ông Steve Witkoff trả lời các phóng viên. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Bà Leslie Vinjamuri – giám đốc Chương trình Mỹ và Châu Mỹ tại cơ quan nghiên cứu Chatham House (Anh) – cho biết ông Rubio "sẵn sàng liên kết và đi theo con đường của ông Trump. Những gì chúng ta nhận được trong suốt chính quyền này là lòng trung thành là trên hết, lòng trung thành với con người, lòng trung thành với sứ mệnh".

Tuy nhiên, cũng theo bà Vinjamuri, với việc tập trung quyền hoạch định chính sách đối ngoại vào cùng một người, ông Trump có nguy cơ mất đi một người có thể cung cấp cho ông những quan điểm chính sách khác biệt hoặc lời khuyên mang tính phản biện.

KHOA ĐIỀM