Câu hỏi lớn cho Thượng đỉnh NATO giữa lúc Ukraine ở tình thế 'nước sôi lửa bỏng'

NATO tiến thoái lưỡng nan trong vấn đề Ukraine

Các nhà lãnh đạo NATO đang cố gắng né tránh những rạn nứt tại hội nghị thượng đỉnh kéo dài hai ngày, bắt đầu vào 24/6, nhằm tạo ra một vẻ ngoài đoàn kết. Nhưng trong số các nước ủng hộ Ukraine ở châu Âu, thực tế đang dần rõ ràng rằng chính quyền Tổng thống Trump không sẵn lòng cung cấp viện trợ quân sự mới cho Kiev và viện trợ đã được phê duyệt dưới thời ông Biden đang cạn kiệt.

Kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt vào năm 2022, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky luôn đợc đón tiếp như một khách mời danh dự tại các hội nghị thượng đỉnh NATO. Nhưng năm nay, ông Zelensky đã bị đẩy ra phía sau khi các quan chức cố gắng tránh gây khó chịu cho Tổng thống Trump.

Tổng Thư ký NATO Mark Rutte phát biểu bên cạnh Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa trong ngày đầu tiên của hội nghị thượng đỉnh NATO tại The Hague, Hà Lan, ngày 24/6/2025. Ảnh: Reuters

Trên đường tới The Hague, ông Trump nói với báo giới rằng ông "có thể" sẽ gặp ông Zelensky bên lề hội nghị, dù các quan chức NATO đang cố gắng hạn chế tối đa sự xuất hiện công khai của hai người. Động thái này chẳng khác nào thừa nhận sự khó chịu sâu sắc của ông Trump đối với nhà lãnh đạo Ukraine.

Cuộc họp Hội đồng NATO với Ukraine diễn ra vào tối 24/6 ở cấp ngoại trưởng, thay vì nguyên thủ quốc gia. Tổng Thư ký NATO Mark Rutte đã gặp ông Zelensky cùng các lãnh đạo Liên minh châu Âu trước khi Tổng thống Trump tới.

“Các thành viên trong khối NATO hiểu rõ sự nhạy cảm của tình hình hiện tại và đang nỗ lực hết mức để đảm bảo sự hiện diện của Ukraine tại hội nghị, đồng thời tránh làm ông Trump phật lòng”, ông Oleksandr Merezhko, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Quốc hội Ukraine, cho biết.

Theo các quan chức, trong khi các cuộc đàm phán giữa Washington và Moscow đình trệ, còn ông Trump hầu như không mấy hứng thú với việc gây áp lực để Nga ngừng bắn thì động thái chấm dứt các gói viện trợ của Mỹ sẽ khiến Ukraine gặp bất lợi trên chiến trường. Điều này cũng tạo áp lực lên các đồng minh châu Âu để bù đắp khoảng trống Mỹ để lại.

Trước ý kiến cho rằng Ukraine nằm ngoài ưu tiên, ông Rutte khẳng định cuộc xung đột này vẫn là một trong những chủ đề trọng tâm của hội nghị, dù thời lượng hội nghị đã được rút ngắn để tránh đối đầu. Ông cũng mạnh mẽ bảo vệ cam kết “hỗ trợ không lay chuyển” của NATO đối với Ukraine.

Tuy nhiên, Mỹ - quốc gia giàu mạnh nhất và có ảnh hưởng lớn nhất trong NATO đang cho thấy sự chần chừ hoặc có lẽ đã quyết định cắt viện trợ cho Kiev.

Câu hỏi về việc điều gì sẽ xảy ra khi viện trợ từ Mỹ kết thúc đang bị lu mờ bởi cam kết tăng chi tiêu quân sự lớn hơn của NATO - một yêu cầu do ông Trump đưa ra và các cuộc không kích của Mỹ vào Iran.

Tổng thống Zelensky từng lên kế hoạch gặp ông Trump tại hội nghị thượng đỉnh G7 đầu tháng này và đề xuất việc Ukraine trả tiền để tiếp tục nhận vũ khí từ Mỹ. Tuy nhiên, cuộc gặp không diễn ra vì ông Trump rời hội nghị sớm do Israel mở chiến dịch không kích Iran.

Hiện các quan chức Ukraine hy vọng Tổng thống Zelensky có thể thuyết phục ông Trump tại The Hague về đề xuất mua vũ khí, tập trung vào các hệ thống phòng không. Trong khi đó, một số quan chức châu Âu ngầm đề xuất khả năng ứng trước tiền cho các lô hàng vũ khí Mỹ trong tương lai.

Tuy nhiên, ngay cả sự hiện diện của ông Zelensky tại The Hague cũng từng là dấu hỏi trước thềm hội nghị. Giờ đây, mặc dù tham dự nhưng theo các nhà ngoại giao, Tổng thống Ukraine sẽ giữ vai trò mờ nhạt hơn.

Các quan chức NATO rất muốn tránh một cuộc đối đầu như lần gặp của ông Trump và ông Zelensky tại Phòng Bầu Dục hồi tháng 2, từng dẫn tới việc viện trợ của Mỹ cho Ukraine bị tạm ngừng. Họ cũng không muốn lặp lại tình trạng hỗn loạn tại hội nghị năm 2018, khi ông Trump đe dọa rút khỏi NATO.

Châu Âu có thể xem là đạt được một phần thành công khi thuyết phục được đội ngũ của ông Trump đồng ý đề cập đến việc ủng hộ Ukraine trong tuyên bố chung. Văn bản tuyên bố này đã được rút ngắn nhằm giảm nguy cơ bất đồng và cũng xác định Nga là một mối đe dọa, sau khi các nhà ngoại giao châu Âu thuyết phục Washington rằng cần có lý do rõ ràng cho việc tăng mạnh chi tiêu quân sự. Trong khi đó, tại G7, các lãnh đạo hoàn toàn tránh đưa ra tuyên bố chung về Ukraine.

Tình thế nước sôi lửa bỏng của Ukraine

Tuy nhiên, thách thức cấp bách nhất đối với Ukraine lại nằm trên tiền tuyến. Các quan chức châu Âu dự báo viện trợ từ thời chính quyền ông Biden sẽ chấm dứt vào cuối mùa hè và lực lượng Ukraine hiện đang mất dần lãnh thổ.

Đại sứ Mỹ tại NATO, ông Matthew G. Whitaker, cho biết trong tháng này rằng chính quyền vẫn chưa đưa ra quyết định nào về khoản viện trợ mới cho Ukraine vì ông Trump “vẫn đang tập trung tối đa vào các cuộc đàm phán” nhằm chấm dứt xung đột.

Ccác cuộc đàm phán này đã chững lại trong nhiều tuần, khiến ông Trump đe dọa rút khỏi tiến trình. Trong khi đó, Mỹ hiện cũng đang bị cuốn vào căng thẳng giữa Israel và Iran dù ông Trump tuyên bố hôm 23/6 rằng hai bên đã đạt được một thỏa thuận ngừng bắn.

Các quan chức NATO cho rằng, trong bối cảnh ngoại giao đình trệ và tương lai viện trợ quân sự của Mỹ ngày càng bất định, Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể hưởng lợi nhiều hơn nếu xung đột kéo dài.

Các quan chức châu Âu cho biết những cam kết viện trợ quân sự mới nhất đã giúp quân đội Ukraine cầm cự thêm thời gian, đồng thời Kiev đã tăng cường sản xuất các trang thiết bị cần thiết trong nước, bao gồm pháo và máy bay không người lái.

Dù vậy, nếu viện trợ quân sự từ Mỹ chấm dứt, cơ hội để Ukraine giành ưu thế trên chiến trường sẽ suy giảm. Các quan chức NATO nhận định Ukraine chưa đối mặt với nguy cơ phòng tuyến sụp đổ ngay lập tức nhưng họ sẽ phải cầm cự thêm một năm nữa nếu mọi thứ vẫn như vậy.

“Đánh giá của chúng tôi là sẽ không có sự sụp đổ hoàn toàn trong vòng 12 tháng. Ukraine có thể cầm cự thêm một năm nữa, nhưng sẽ ở trong tình trạng vô cùng thiếu thốn", một quan chức cấp cao NATO giấu tên cho biết.

Theo quan chức này: “Họ sẽ gần như chỉ chiến đấu trong thế phòng thủ và thiếu thốn về phòng không, xe tăng và tên lửa, dẫn đến việc phải phân bổ đạn dược có chọn lọc".

Các nước châu Âu tin họ có thể thuyết phục ông Trump cho phép bán vũ khí do Mỹ sản xuất cho Ukraine nếu Kiev hoặc Brussels chịu trả tiền, kể cả dưới hình thức cho vay.

“Chúng tôi có một số ý tưởng để khiến điều này phù hợp với tất cả các bên", một quan chức châu Âu cho biết.

Tuy nhiên, việc được bật đèn xanh vẫn phụ thuộc vào quyết định cá nhân của ông Trump. Quan chức này mô tả đội ngũ của Tổng thống Trump đang giữ thái độ thận trọng bởi họ lo ngại các động thái mạnh mẽ có thể khiến Điện Kremlin nổi giận và làm trật hướng nỗ lực đàm phán hoặc cải thiện quan hệ với Nga mà ông Trump theo đuổi.

Câu hỏi về việc Ukraine gia nhập NATO

Kể từ năm 2022, Ukraine luôn là tâm điểm tại các hội nghị thượng đỉnh NATO thường niên, với lời hứa từ các lãnh đạo rằng Kiev sẽ gia nhập liên minh này trong tương lai. Tại hội nghị ở Washington năm ngoái, các nước NATO tuyên bố Ukraine đang đi trên “con đường không thể đảo ngược” để gia nhập khối dù ngay cả tuyên bố đó cũng phải qua thương lượng kéo dài.

Giờ đây, tham vọng gia nhập NATO của Kiev dường như đã bị gạt sang một bên, khi các nước vẫn chưa đạt được đồng thuận và đội ngũ của ông Trump đã bác bỏ khả năng này. Một quan chức Đức cho biết, câu hỏi về sự gia nhập của Ukraine không nằm trong chương trình nghị sự chính thức.

Tại hội nghị G7, các quan chức Ukraine đã thảo luận với phía Mỹ về khả năng hỗ trợ các “dự án quốc phòng” thông qua quỹ đầu tư chung, được thành lập theo một thỏa thuận cho phép Washington tiếp cận khoáng sản của Ukraine. Đây là một bước đi mà Kiev kỳ vọng sẽ mở đường cho các khoản viện trợ trong tương lai.

Một quan chức trong Văn phòng Tổng thống Ukraine cho biết nếu cuộc gặp với ông Trump tại The Hague diễn ra, Tổng thống Zelensky dự định sẽ trình bày đề xuất mua một “gói vũ khí lớn” từ Mỹ, chủ yếu là hệ thống phòng không. Ông Zelensky đã và đang tích cực tìm kiếm những loại vũ khí này từ các đối tác, đặc biệt là tên lửa Patriot do Mỹ sản xuất và vào ngày 24/6, ông tiếp tục nhấn mạnh tính cấp thiết của chúng đối với Ukraine.

Việc Nga tăng cường không kích và khiến Ukraine đối mặt với tổn thất lớn tuần qua là dấu hiệu cho thấy năng lực phòng không suy giảm của Kiev trước các đợt tấn công dồn dập.

Nghị sĩ Ukraine Yehor Chernev bày tỏ hy vọng cuộc gặp với ông Trump có thể "đưa mọi việc đi đúng hướng" và dẫn đến một thỏa thuận tiếp tục cung cấp vũ khí Mỹ cho Ukraine.

Nếu mọi nỗ lực thất bại, Washington có thể vẫn duy trì hỗ trợ chia sẻ tình báo và hậu cần cho Ukraine, chẳng hạn như vận chuyển trang thiết bị hạng nặng. Về lý thuyết, các quốc gia châu Âu có thể thay thế phần lớn vũ khí, nhưng các quan chức thừa nhận đây sẽ là một nhiệm vụ tốn kém và đầy thách thức. Bản thân các nước châu Âu cũng đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn cung và tụt hậu trong những năng lực then chốt như phòng không.

Theo các quan chức NATO, đến thời điểm này, các đồng minh châu Âu đã huy động gần 40 tỷ USD viện trợ quân sự cho Ukraine trong năm nay. Năm ngoái, con số này là khoảng 58 tỷ USD, trong đó gần 60% đến từ các quốc gia châu Âu và Canada.

Tuy nhiên, việc duy trì dòng vũ khí và tiền mặt có thể gây áp lực lớn lên nguồn lực của các quốc gia châu Âu trong bối cảnh họ cam kết chi hàng trăm tỷ USD để củng cố năng lực quốc phòng của chính mình và đáp ứng các mục tiêu chi tiêu quân sự mới của NATO được công bố tại hội nghị ở The Hague.

“Chúng tôi cần tích trữ vũ khí. Nhưng cũng cần chuyển giao cho Ukraine. Không dễ để theo đuổi cả hai hướng cùng lúc”, một quan chức châu Âu nói.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: Washington Post