Câu hỏi về nguồn tiền và dòng vũ khí của HTS - lực lượng đối lập Syria

Nhóm Hayat Tahrir al-Sham (HTS) - nhóm vũ trang chính nắm vai trò lãnh đạo lực lượng đối lập Syria phát động một cuộc tấn công chớp nhoáng, lật đổ chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad vào đầu tháng này.

Sự nổi lên nhanh chóng của nhóm này đặt ra câu hỏi về nguồn lực tài chính và vũ khí mà HTS sử dụng để tiến hành cuộc tiến công làm thay đổi lịch sử Syria.

Theo phóng viên Lauren Frayer của đài NPR, câu hỏi trên khá hóc búa vì HTS không công bố ngân sách hoặc danh sách các nhà tài trợ. Hoạt động và các phương pháp gây quỹ của HTS đã thay đổi rất nhiều trong những năm qua.

Lực lượng đối lập Syria ăn mừng tại thủ đô Damascus (Syria) sau khi tuyên bố lật đổ Tổng thống Syria Bashar al-Assad ngày 8-12. Ảnh: REUTERS

Có nhiều giả thuyết cho rằng HTS - nhóm lãnh đạo lực lượng đối lập Syria - có liên hệ với các thế lực nước ngoài như Thổ Nhĩ Kỳ, các quốc gia Ả Rập và vùng Vịnh, Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) hay Israel. Mặc dù một số bên nêu trên có thể hoan nghênh sự sụp đổ của chính quyền ông al-Assad nhưng điều đó không có nghĩa họ tài trợ trực tiếp cho HTS.

Trước đây, HTS từng gây quỹ theo cách mà nhiều nhóm thánh chiến khác vẫn làm, thông qua buôn lậu dầu mỏ, tống tiền, bắt cóc. Nhưng trong khoảng 10 năm trở lại đây, tổ chức này cho biết đã chuyển từ hoạt động thánh chiến sang cách thức hoạt động khác.

Kể từ năm 2017, HTS đã điều hành một khu vực ở tây bắc Syria có tên là Idlib, và đây được cho là nơi nhóm này kiếm được phần lớn tiền từ việc đánh thuế người dân và doanh nghiệp tại đó. Ví dụ như đánh thuế người trồng ô liu từ 5 đến 10% trên thu hoạch của họ, đánh thuế zakat hay còn gọi là thuế bố thí theo luật Hồi giáo.

Bên cạnh đó, HTS quản lý một cửa khẩu biên giới quan trọng với Thổ Nhĩ Kỳ, mang lại tới 15 triệu USD/tháng.

Tuy nhiên theo GS Fawaz Gerges - chuyên gia về chính trị Trung Đông tại Trường Kinh tế London (Anh) - sự bất mãn ở người dân gia tăng khi HTS không dùng tiền thuế này để sửa chữa đường sá, cơ sở hạ tầng mà thay vào đó lại sử dụng tiền của người nộp thuế để mua vũ khí.

Do trong quá khứ có liên hệ với tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) và nhóm khủng bố Al Qaeda, nên HTS bị loại ra khỏi bất kỳ hoạt động mua bán vũ khí công khai nào. Mỹ, Jordan và Israel đã gửi tiền mặt và vũ khí cho các nhóm phiến quân khác ở Syria, nhưng không phải HTS. Trên thực tế, các nước này vẫn coi HTS là một nhóm khủng bố.

Do vậy, HTS chủ yếu lấy vũ khí theo nghĩa đen từ chiến trường nhờ vào việc thu được từ lực lượng của ông al-Assad, từ lực lượng Hezbollah (Lebanon), và các nhóm phiến quân đối thủ khác.

Ngoài ra, một số vũ khí có thể đã được buôn lậu qua biên giới từ Thổ Nhĩ Kỳ. Có thông tin cho rằng HTS sử dụng máy in 3D để sản xuất vũ khí tại địa phương. Và cũng có thông tin rằng HTS có được công nghệ sản xuất máy bay không người lái (UAV) nhờ vào Ukraine.

VĨNH KHANG