Cây bàng Côn Đảo

Cây bàng tại trại giam Phú Hải, Côn Đảo

Không biết từ bao giờ cây bàng xuất hiện trên đảo này, chỉ biết chúng nảy chồi và sinh trưởng nhờ những quả bàng trôi nổi từ đất liền ra. Chúng có sức kháng mặn, gió biển, chống bão rất tốt. Có thể do điều kiện khắc nghiệt ấy nên thân cây, tán lá và quả bàng cũng to lớn hơn bàng trong đất liền. Những cây bàng nơi đây đều có tuổi đời hơn 120 năm tuổi, thân to 2-3 người ôm không hết, được đánh số một cách trang trọng. Bàng gắn liền với quần đảo qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Bàng là “chứng nhân”, là biểu tượng, nuôi dưỡng tâm hồn và ý chí quật cường của những chí sĩ yêu nước bị tù đày, tra tấn. Đặc biệt, 8 cây bàng tại Di tích trại giam Phú Hải được công nhận là Cây di sản Việt Nam. Vì lẽ đó, bàng được xem như một cây thiêng tại Côn Đảo.

Thời kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, những người tù cách mạng đã được cây bàng cưu mang, bảo bọc. Mỗi khi ra ngoài lao động, các chí sĩ thu gom, cất giấu những lá bàng khô đưa về trại giam, xếp trên nền bêtông và đá để chống chọi với cái lạnh và cái nóng khắc nghiệt trong nhà tù. Quả bàng tươi và lá bàng non đôi khi được dùng làm bữa ăn hàng ngày để chống đói hoặc chữa bệnh. Các chí sĩ yêu nước còn sử dụng lá bàng để truyền tin và viết thơ ca trong trại giam Phú Hải, Phú Tường,... Dưới hốc cây bàng được xem như hộp thư để người chí sĩ cách mạng trao đổi thư tín. Nhiều tù nhân bị giam cầm lâu năm còn dùng màu lá trên cây bàng để tính thời gian, đếm mùa. Dù các trại giam nơi đây được xem là "địa ngục trần gian" nhưng không thể làm lung lay ý chí yêu nước của người tù cộng sản. Ngược lại, còn làm tăng thêm sức mạnh, giúp họ thoát cửa tử mà trở về đất liền tiếp tục sự nghiệp kháng chiến. Có những người không chịu nổi đòn roi của giặc, đã bỏ mình tại đây. Nhưng cái chết vinh quang của họ đã tiếp thêm sức mạnh, ý chí quật cường cho những người ở lại.

Mứt hạt bàng Côn Đảo là một trong những đặc sản mà du khách khi đến đây đều mua về làm quà. Quả bàng ở Côn Đảo to nên dễ làm mứt. Gọi là mứt nhưng thực chất là quả bàng được rang khô. Vào mùa hè, khoảng đầu tháng 7 đến cuối tháng 8, cây bàng có quả chín nhiều nhất. Mỗi khi có cơn gió lớn hay bão, quả bàng rụng đầy đường. Người dân tận dụng lúc rảnh rỗi, tập trung đi thu hoạch như đi trẩy hội. Quả bàng mang về sẽ phơi khô, dùng dao nhỏ chẻ đôi lấy hạt nhân, khéo léo rang trên ngọn lửa đều là đã có một món đặc sản thơm ngon cho du khách trải nghiệm. Vị hạt bàng nơi đây rất bùi, béo, ngọt thanh và giòn tan khi ăn.

Đi dưới những tán bàng xanh mát hôm nay, người ta như đang bồi hồi lạc vào miền kháng chiến xa xưa - nơi mà những người chí sĩ yêu nước bị giặc tra tấn, tù đày. Điều đó làm cho những thế hệ hậu bối lại càng thêm kính yêu, nể phục và trân quý những gì mà cha ông đã ra sức bảo vệ non sông, Tổ quốc. Tự nhủ lòng, nhắc nhở bản thân hãy chung tay, góp một phần nhỏ để làm cho nước Việt thêm đẹp, giàu, để không hổ thẹn với tiền nhân./.

Đặng Trung Thành