Cây bàng trước sân trường

Cậu ta cũng từng ước mơ trở thành thầy giáo đứng trên bục giảng. Cậu còn muốn sau này sẽ ươm mầm những mầm non hội họa trên miền sỏi đá này để những bức tranh xanh tươi không ám màu bụi khói.

***

Minh họa: Hiền Nhân.

Ngày ấy, mái nhà cấp bốn của Vân có cánh cửa phụ đi vào sân trường. Cậu bạn vẫn thường rủ Vân ở lại muộn hơn sau buổi tan trường để nhặt những trang giấy trắng về vẽ tranh. Từ mười hoa tay của cậu truyền sang Vân niềm hứng khởi để vẽ những nét chì đầu tiên phác họa: Cỏ cây, mây núi, dòng sông và cả hình ảnh từng nhóm học trò đang đùa vui trong sân trường giờ ra chơi. Đôi khi mười hoa tay ấy vẫn nắm lại để cốc nhẹ vào đầu Vân như một người thầy nghiêm khắc.

Bức tranh đầu tiên Vân vẽ hoàn chỉnh là khung cảnh sân trường có hai người học trò đeo khăn quàng đỏ. Cô gái đeo chiếc nơ hồng trên mái tóc đang khom người nhặt trái bàng còn cậu bé đang xếp những trái bàng khác vào vòng ô quan. Những kỷ niệm của Vân và cậu bạn bắt đầu từ một trái bàng già.

Hồi lớp hai, nhóm của Vân được phân công trồng một cây phượng vào bồn hoa. Sau khi ăn hết trái bàng, cậu bạn của Vân đã lén ươm hạt dưới gốc phượng. Thời gian trôi đi, hạt bàng bật mầm cao lớn che phủ cả cây phượng vỹ đang dần héo úa bởi vết cứa bằng mảnh thủy tinh.

Những bức tranh sau này Vân vẽ mang dáng hình cậu bạn và cả những ký ức tuổi thơ đang bị xâm lấn bởi khói bụi công nghiệp bao phủ lên miền núi đá vôi này. Hồi ấy, hai đứa đã đặt tên cho những ngọn núi đá vôi gần nhà là những “Ngọn kỳ lân”, “Ngọn ông lão câu cá”, “Ngọn bà lão chơi cờ”… Cậu bạn thường bảo Vân sau này lớn lên hai đứa mình sẽ trèo lên những ngọn núi ấy để chạm tay vào những đám mây trên bầu trời. Vậy mà bàn tay chưa kịp vén những đám mây, miền quê của Vân bỗng có sự đổi thay.

Hôm ấy, con đường nhỏ trước nhà Vân rung lắc khác thường khi xuất hiện những chiếc xe tải nặng, những chiếc máy xúc vươn gầu nuốt chửng ngọn đồi đầy hoa rừng... Con đường mới mở dẫn vào khe núi khấp khểnh mảnh đá vỡ, cắt đi một phần đất nghĩa trang. Tiếng động cơ gầm gào phá vỡ giấc ngủ của những người đang yên giấc ngàn thu.

Hôm sinh nhật mẹ. Vân bảo cậu bạn trở lên phố huyện mua chiếc bánh về tặng mẹ. Vân nhớ có lần đi qua tiệm bánh mẹ bảo: “Sau này có điều kiện, sinh nhật con mẹ sẽ mua một chiếc bánh thật to”.

Cả gia đình Vân chưa ai được nếm thử vị ngọt của chiếc bánh rực rỡ sắc màu như thế. Vân đã đợi chiếc bánh của mẹ mười năm mà mẹ vẫn chưa mang về. Lúc này, Vân muốn dành một điều kỳ diệu tặng mẹ. Vân hát líu lo khi cầm hộp bánh ngồi sau xe cậu bạn. Cậu bạn cũng vui với niềm vui của Vân nên đã không để ý đến chiếc xe tải đang đổ dốc lao ra từ con đường dẫn vào mỏ đá. Và rồi chiếc bánh mua bằng số tiền tích góp nhờ nhặt giấy vụn sau giờ học trộn trong máu của cậu bạn sau tiếng phanh gấp kéo dài trên con đường đầy đá nhọn. Vân khép lại những năm tháng học trò trên chiếc xe lăn.

Sau ngày ấy, Vân giam mình trong căn phòng làm bạn với cây bàng phía trường học và những bức tranh phác chì duy nhất một màu xám tuyệt vọng. Chỉ trong những bức tranh Vân mới cảm thấy gia đình mình chưa hề có sự đổi thay.

Mỏ đá mở ra nhiều, nghề sửa chữa ô tô bố học được trong quân ngũ lại có đất dụng võ. Bây giờ, bố đã là ông chủ của ga ra có tiếng tăm khắp vùng này, không còn phải thức khuya dậy sớm xếp trái cây chạy chợ phiên. Ngày bố mới bắt đầu nghề sửa xe, quần áo luôn lấm lem dầu mỡ.

Mẹ giặt quần áo mà chẳng bao giờ than trách. Bây giờ ngày nào bố cũng diện quần áo đẹp bận rộn tiệc rượu tiếp khách. Mỗi lần bỏ quần áo vào máy giặt mẹ lại trách bố là người chồng vô tâm. Căn nhà ba tầng thênh thang quá. Chiếc cầu thang dẫn lên tầng hai như bức tường vô hình ngăn cách Vân với bố mẹ và thế giới bên ngoài. Những khi người giúp việc mang cơm lên phòng, Vân lại thấy nhớ bữa cơm sum vầy, bố mẹ nhìn nhau nhường muôi cơm cuối cùng cho cô.

Một hôm, mẹ cậu bạn đến tìm, bảo Vân đến tiễn đưa cậu trước khi gia đình đưa hài cốt cậu về quê ngoại. Chiếc xe lăn của Vân chốc chốc lại xóc lên khi vấp phải những hòn đá rơi ra từ những chiếc xe tải chở vật liệu về xây dựng nhà máy xi măng. Sáng ấy, cũng là ngày nhà máy khởi công. Mẹ cậu bạn lau nước mắt nói với mọi người trước khi khơi lớp đất nơi huyệt mộ:

- Không phải là ngày cất mả thay áo mà người sống vẫn phải dằn lòng dỡ nhà cho người chết.

Vân giấu nỗi buồn trong lòng bằng cách lau vệt bụi trên tấm di ảnh. Vân cảm nhận vẻ bình yên của miền quê hình như vẫn còn đọng trong đôi mắt cậu bạn.

*

Miền rừng hoang vắng khoác lên chiếc áo của bụi khói công nghiệp khi một rồi nhiều mỏ đá mọc lên. Người người từ miền xa đổ vể làm công nhân khai thác đá. Khói bụi từ phía mỏ đá bay về phủ màu vẩn đục lên thảm lúa vàng, bụi bám trên những tán lá bàng trước cửa sổ phòng Vân. Nhiều lần lau ô kính nhìn về phía trường học Vân thấy cô trò trong lớp giật mình bởi tiếng nổ mìn. Cô trò hò hét nhau chui xuống gầm bàn ôm đầu tránh đá rơi. Tiếng đá rơi ào ạt, mảnh đá văng khoét thủng mái ngói lớp học.

Lâu lắm rồi, vùng này mới có thầy giáo trẻ về trường. Đã có nhiều nhà dân và giáo viên chuyển đi vì không chịu nổi sự ô nhiễm của âm thanh, khói bụi. Học sinh của trường bây giờ là con em của những công nhân mỏ đá và công nhân nhà máy xi măng. Họ đưa cả gia đình về đây, treo mình trên sợi dây thừng buộc trên vách núi khoan đá níu giữ miếng cơm mưu sinh. Vài ba tháng vùng này lại có thêm đám tang của một người ngã núi. Phía chân núi mọc lên những căn nhà mà người dân vẫn gọi là xóm mồ côi.

Những dãy nhà tập thể thiếu vắng đàn ông. Người mẹ dối lòng nói với đứa con thơ rằng bố nó đi làm ở một nơi xa lắm khiến nó vẫn ngây thơ tin để rồi hằng đêm nó bảo mẹ nhớ dặn bố mua quà khi đi làm về. Xóm ấy, giờ thành bến đỗ của những tay đãi vàng tìm của lạ trong những đêm phía mỏ vàng bặt im tiếng súng. Học sinh vùng này đang dần ảnh hưởng thói côn đồ của những tay phu vàng bặm trợn. Tan học chúng rất hay đánh nhau.

Vân chú ý đến thầy giáo trẻ ngay lần đầu tiên khi tiếng sáo trúc của anh cất lên trong buổi tối xóm công trường mất điện. Tiếng sáo trầm. Vân nghĩ thầy giáo trẻ quá, liệu anh có thể cảm hóa lớp măng non đang bị bụi khói cuộc đời bao phủ. Sau những ngày đầu đứng lớp, Vân cảm thấy nét năng động tươi vui lại được tìm thấy trên khuôn mặt đám học trò lớp anh.

Màu mực đã không còn đọng trên bàn tay vạt áo sau mỗi giờ tan lớp. Có lần Vân thấy sau buổi học anh tỉ mỉ cắt tóc cho đám học sinh nam dưới cây bàng. Chiếc gương nhỏ treo trên cây bàng cùng cái kéo chiếc lược vung vẩy trên những mái đầu khiến Vân thấy anh thật giống với một người cắt tóc dạo. Bỗng dưng Vân muốn xuống sân trường giúp anh nhưng nghĩ đến đôi chân tật nguyền phụ thuộc vào chiếc xe lăn Vân lại chạnh lòng.

Buổi sáng Vân thường thấy anh và đám học trò tỉ mỉ lau những ô của kính bám bụi. Ô cửa trong suốt khiến Vân có thể nhìn rõ nét phấn trắng trên tấm bảng đen. Khoảng cách xa quá làm Vân không thể nghe rõ bài giảng của anh. Nhưng những đôi mắt trẻ thơ dõi theo anh cứ như đang lạc vào miền cổ tích. Vân ước giá như đôi chân mình vẫn vẹn nguyên. Vân sẽ chạy đến bên ô cửa sổ lớp anh, để xem trong bài giảng của anh có điều gì đặc biệt.

*

Sớm nay Vân mở cánh cửa sổ, ánh mắt dõi về phía lớp học của thầy giáo trẻ. Ở đó một cô giáo mái tóc nhuộm màu hạt dẻ đang gượng gạo làm quen với đám học trò. Vân nghĩ rằng anh ốm nên ngóng trông cả những buổi học sau nhưng vẫn là hình ảnh cô giáo vung cây thước gỗ răn đe đám học trò.

Một ngày, Vân nhận được lời kết bạn trên facebook. Vân ngỡ ngàng khi nhận ra thầy giáo trẻ. Trong ảnh đại diện, anh đang đứng cùng đám học trò bên trùng trùng sóng vỗ và những chiếc thuyền đánh cá neo đậu tránh bão trên một hòn đảo giữa biển khơi. Vân lau những giọt nước mắt khi đọc những dòng trạng thái anh viết. Thì ra anh là đứa trẻ được nuôi dưỡng trong trại trẻ mồ côi. Nghề giáo đưa anh đến miền núi đá vôi quê Vân bằng nhiệt huyết tuổi trẻ. Bị cắt hợp đồng, anh tình nguyện xin ra hải đảo. Ngón tay trên bàn phím của Vân chợt dừng lại lâu hơn khi đọc bài thơ anh viết:

"Ngoài thềm kia, trái bàng non vẫn mọc giữa cằn khô/Em gái ơi! Đừng khép những ước mơ/Dẫu đôi chân lặng im trên chiếc xe lăn/Bầu trời xanh còn đó cánh chim bay/Ngoài biển khơi, trái bàng vuông vẫn nở hoa/Dẫu cát trắng vẫn vun gốc bằng những phong ba”. Vân chợt mỉm cười khi đọc bài thơ anh viết. Bên dưới bài thơ là bức ảnh anh chụp chung cùng lớp học trò nơi hải đảo. Hình như Vân thấy cánh sóng biển mặn chát vẫn gieo nụ cười trên những khuôn mặt nơi hải đảo.

Ngày mai, Vân sẽ dậy thật sớm, tự đẩy chiếc xe lăn ra sân trường, chạm tay vào cây bàng để tìm lại ước mơ đã đánh mất năm nào. Vân tự nhủ nếu sau này trở thành họa sĩ, Vân sẽ gặp lại anh trong một bức tranh nào đó.

Phía sân trường, cây bàng gặp gió xào xạc lá...

Truyện ngắn của Kiều Xuân Quỳnh