'Cha đẻ AI' thông báo lập startup phát triển mô hình thế giới, hợp tác với Meta

Trong một bài đăng trên LinkedIn tối 19.11, Yann LeCun cho biết ông dự định thành lập công ty khởi nghiệp (startup) chuyên về mô hình thế giới - công nghệ phân tích thông tin vượt ra ngoài dữ liệu trên web nhằm tái hiện chính xác hơn thế giới vật lý và các đặc tính của nó.

Mô hình thế giới học về thế giới xung quanh bằng cách tiếp nhận thông tin thị giác, giống con vật còn nhỏ hay đứa trẻ, trái ngược với mô hình ngôn ngữ lớn - dự đoán dựa trên kho dữ liệu văn bản khổng lồ.

Mô hình thế giới được đào tạo bằng cách sử dụng luồng dữ liệu của các môi trường thực hoặc mô phỏng. Theo giới chuyên gia, mô hình thế giới là bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển xe tự lái, robot và tác tử AI (trí tuệ nhân tạo), nhưng đòi hỏi lượng lớn dữ liệu và sức mạnh điện toán để huấn luyện và là thách thức kỹ thuật chưa được giải quyết.

“Tôi đang tạo ra một công ty khởi nghiệp để tiếp tục chương trình nghiên cứu Advanced Machine Intelligence (AMI) mà tôi theo đuổi nhiều năm qua cùng các đồng nghiệp tại FAIR, Đại học New York và nhiều nơi khác. Mục tiêu của công ty khởi nghiệp là tạo ra cuộc cách mạng lớn tiếp theo trong AI: Những hệ thống có thể hiểu thế giới vật lý, có trí nhớ lâu dài, biết suy luận và lập kế hoạch cho các chuỗi hành động phức tạp”, Yann LeCun tiết lộ.

AMI là chương trình nghiên cứu do Yann LeCun đề xuất và theo đuổi, nhằm phát triển thế hệ AI tiên tiến hơn các mô hình hiện nay. Nói cách khác, AMI hướng tới phát triển AI tổng quát (AGI) chứ không chỉ là các mô hình AI dựa trên dữ liệu web như hiện nay.

AGI được xem là siêu AI có khả năng hiểu, học hỏi và thực hiện các nhiệm vụ đa dạng một cách linh hoạt giống hay vượt trội con người.

FAIR (Facebook AI Research) là bộ phận nghiên cứu AI của Meta Platforms, tập trung vào nghiên cứu cơ bản và phát triển các công nghệ AI tiên tiến, từ học máy, học sâu đến AGI. Yann LeCun là người sáng lập và từng lãnh đạo FAIR.

Đáng chú ý là Meta Platforms sẽ hợp tác với công ty khởi nghiệp của Yann LeCun.

Việc Yann LeCun rời đi diễn ra trong bối cảnh bộ phận AI của Meta Platforms đang rối ren, sau khi công ty tung ra mô hình ngôn ngữ lớn nguồn mở Llama 4 hồi tháng 4 nhưng bị cộng đồng đánh giá thấp. Điều này thúc đẩy Mark Zuckerberg (Giám đốc điều hành Meta Platforms) chi hàng tỉ USD để chiêu mộ hàng chục nhân tài AI hàng đầu. Đáng chú ý là khoản đầu tư 14,5 tỉ USD vào Scale AI hồi tháng 6 và đưa giám đốc điều hành 28 tuổi của công ty khởi nghiệp gán nhãn dữ liệu này là Alexandr Wang về làm Giám đốc AI Meta Platforms kiêm lãnh đạo bộ phận Superintelligence Labs - tập trung vào phát triển siêu trí tuệ.

Yann LeCun vừa thông báo rời Meta Platforms để lập startup phát triển mô hình thế giới - Ảnh: Getty Images

“Thành tựu phi kỹ thuật mà tôi tự hào nhất”

Yann LeCun gia nhập Facebook năm 2013 để làm Giám đốc FAIR, đồng thời vẫn giữ vị trí giáo sư bán thời gian tại Đại học New York (Mỹ). Ông viết trong bài đăng trên LinkedIn hôm 19.11 rằng “việc tạo ra FAIR là thành tựu phi kỹ thuật mà tôi tự hào nhất”.

“Tôi vô cùng biết ơn Mark Zuckerberg, Andrew Bosworth, Chris Cox và Mike Schroepfer vì sự ủng hộ của họ dành cho FAIR cũng như chương trình AMI trong những năm qua. Nhờ sự quan tâm và hỗ trợ tiếp tục từ họ, Meta sẽ là đối tác của công ty mới”, nhà khoa học người Mỹ gốc Pháp 65 tuổi cho hay.

Andrew Bosworth hiện giữ vị trí giám đốc công nghệ Meta Platforms, còn Chris Cox là giám đốc sản phẩm tại công ty mẹ Facebook. Mike Schroepfer từng là giám đốc công nghệ Meta Platforms trước thời Andrew Bosworth.

“Như tôi hình dung, AMI sẽ có ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực kinh tế, một số trùng với lợi ích thương mại của Meta, nhưng nhiều lĩnh vực thì không. Theo đuổi mục tiêu AMI trong một thực thể độc lập là cách tốt nhất để tối đa hóa tác động rộng lớn của nó”, Yann LeCun tiết lộ thêm.

Vào năm 2013, Facebook và Google đều ráo riết săn đón các học giả hàng đầu như Yann LeCun để dẫn dắt những nỗ lực nghiên cứu khoa học máy tính tiên tiến, có thể mang lại lợi ích cho các sản phẩm và hoạt động cốt lõi.

Yann LeCun cùng hai "cha đẻ AI" khác là Yoshua Bengio và Geoffrey Hinton tập trung nghiên cứu học sâu - kỹ thuật huấn luyện các hệ thống phần mềm gọi là mạng nơ-ron để tự động phát hiện các mẫu và quy luật ẩn trong lượng dữ liệu khổng lồ. Họ là những người phổ biến phương pháp học sâu và đã giành Giải Turing danh giá năm 2019.

Giải Turing được thành lập từ năm 1966, mang tên nhà toán học, nhà tiên phong trí tuệ nhân tạo Alan Turing - người đặt nền móng cho ngành khoa học máy tính hiện đại. Đây là giải thưởng danh giá nhất trong lĩnh vực khoa học máy tính, với phần thưởng trị giá 1 triệu USD, do Hiệp hội Máy tính Mỹ trao tặng hằng năm cho những cá nhân có đóng góp đột phá, tạo ảnh hưởng lâu dài đến khoa học máy tính và công nghệ. Nhiều công trình góp phần thay đổi thế giới số ngày nay, như thuật toán mã hóa dữ liệu, giao diện đồ họa máy tính, hệ điều hành UNIX hay AI, đều gắn với các chủ nhân của giải Turing.

Kể từ đó, cách tiếp cận của Yann LeCun với phát triển AI đã dần tách khỏi định hướng mà Meta Platforms và Thung lũng Silicon đang theo đuổi.

Meta Platforms và các hãng công nghệ khác như OpenAI đã chi hàng tỉ USD để phát triển các mô hình nền tảng, đặc biệt là mô hình ngôn ngữ lớn, nhằm thúc đẩy tiến bộ trong lĩnh vực điện toán. Tuy nhiên, Yann LeCun và một số chuyên gia AI khác cho rằng các mô hình ngôn ngữ lớn hiện nay, dù mạnh mẽ, vẫn hiểu biết rất hạn chế về thế giới. Họ tin rằng cần có các kiến trúc điện toán mới để tạo ra phần mềm có khả năng sánh ngang hoặc vượt con người trong một số nhiệm vụ - khái niệm được gọi là AGI.

Hầu hết phát biểu gần đây từ Yann LeCun đều nhắm vào mô hình ngôn ngữ lớn - trọng tâm trong tham vọng của Mark Zuckerberg và gần như là mọi hãng công nghệ lớn.

“Chúng ta sẽ không đạt được AI ngang con người chỉ bằng cách mở rộng quy mô mô hình ngôn ngữ lớn. Không thể nào, hoàn toàn không thể. Dù bạn nghe những đồng nghiệp ưa mạo hiểm của tôi nói gì, điều đó sẽ không xảy ra trong hai năm tới”, Yann LeCun nói trên podcast Big Technology của Alex Kantrowitz mùa xuân năm nay.

Trong bài phát biểu đầu năm 2025, ông đưa ra lời khuyên cho các nhà nghiên cứu đầy tham vọng: “Nếu bạn là nghiên cứu sinh tiến sĩ về AI, tuyệt đối đừng làm về mô hình ngôn ngữ lớn”.

Yann LeCun hiếm khi tương tác với Alexandr Wang

Ngoài Alexandr Wang, những nhân vật đáng chú ý khác mà Mark Zuckerberg mời về mùa hè qua để tái cấu trúc bộ phận AI của Meta Platforms có lãnh đạo nhóm sản phẩm Nat Friedman (cựu giám đốc điều hành GitHub) và nhà khoa học trưởng Shengjia Zhao (đồng sáng tạo ChatGPT).

Tháng 10, Meta Platforms sa thải 600 nhân viên tại bộ phận Superintelligence Labs, gồm cả một số người thuộc FAIR. Những đợt sa thải này và các cắt giảm nhân sự khác tại FAIR trong nhiều năm, cộng với đội ngũ lãnh đạo AI mới, là yếu tố chính dẫn đến quyết định rời Meta Platforms của Yann LeCun, theo những nguồn tin am hiểu vấn đề.

Ngoài ra, Yann LeCun hiếm khi tương tác với Alexandr Wang hay đơn vị TBD Labs, nơi quy tụ nhiều nhân tài AI nổi bật mà Mark Zuckerberg tuyển về hè qua. TBD Labs hiện phụ trách phát triển các mô hình Llama, vốn ban đầu được phát triển trong FAIR.

Trong khi Yann LeCun luôn ủng hộ việc chia sẻ nghiên cứu và công nghệ AI cho cộng đồng mã nguồn mở, Alexandr Wang và nhóm của anh lại ủng hộ cách tiếp cận khép kín hơn giữa bối cảnh cạnh tranh gay gắt với các đối thủ như OpenAI và Google.

Sơn Vân