'Cha đẻ' OpenAI đang mơ quá xa?

Năm vừa qua, CEO OpenAI đã ráo riết tìm kiếm một lượng tài nguyên tính toán khổng lồ để huấn luyện các mô hình AI của công ty. Quy mô mà ông yêu cầu lớn đến mức một số quan chức Nhật Bản đã cười phá lên khi nghe về lượng điện mà OpenAI muốn tiêu thụ, theo New York Times.

Nhưng đến tuần trước, giấc mơ tưởng như bất khả thi này đã trở thành hiện thực, ít nhất là trên giấy tờ. Altman đã được bảo đảm cam kết tài chính lên tới 500 tỷ USD để xây dựng đế chế trung tâm dữ liệu OpenAI. Các đối tác chính trong thương vụ này bao gồm SoftBank, Oracle và quỹ đầu tư MGX của Abu Dhabi. Thậm chí, Nhà Trắng cũng lên tiếng ủng hộ. Tổng thống Donald Trump đứng cạnh Altman, Larry Ellison (đồng sáng lập Oracle) và Masayoshi Son (CEO SoftBank) trong cuộc họp báo công bố dự án.

Các yếu tố then chốt để Stargate thành hình

Tên gọi Stargate được lấy cảm hứng từ bộ phim khoa học viễn tưởng năm 1994, trong đó "cổng sao" là một cổng dịch chuyển do một vị chúa tể toàn năng kiểm soát. Nếu thực sự được triển khai, đây có thể là dự án hạ tầng điện toán tư nhân lớn nhất trong lịch sử.

Những khu phức hợp dữ liệu trải rộng hàng trăm hecta, tiêu thụ lượng điện ngang với một thành phố nhỏ. Mỗi cơ sở sẽ cần đến các trạm biến áp riêng và đường dây truyền tải điện riêng. Không chỉ là một cuộc chạy đua để thống lĩnh AI, Altman còn đang cố gắng kiểm soát một phần khổng lồ hạ tầng năng lượng của nước Mỹ, The Verge nhận định.

Tổng thống Trump công bố dự án Stargate với CEO Masayoshi Son của Softbank và Sam Altman tại Nhà Trắng. Ảnh: New York Times.

Thương vụ này chỉ có thể diễn ra nhờ một chuỗi sự kiện diễn ra theo đúng trật tự hoàn hảo. Đầu tiên, Microsoft nới lỏng kiểm soát với OpenAI sau khi Altman bị sa thải và sau đó được phục chức. Sau đó, Donald Trump phát tín hiệu mở cửa cho các ông trùm công nghệ, tạo cơ hội cho Altman thương thảo. Cuối cùng, các tập đoàn công nghệ lớn nhận ra tiềm năng gắn tên mình với một dự án AI trị giá hàng trăm tỷ USD.

Nhưng quan trọng hơn cả là tài năng đàm phán của Altman. Một nhà lãnh đạo công nghệ theo tư tưởng tiến bộ tại San Francisco đã bước vào chính quyền Trump vốn đối lập hoàn toàn với quan điểm của mình. Chỉ trong vài ngày, Altman đã giành được "vương miện". Ông tận dụng mong muốn của Trump muốn có những thắng lợi chính trị, cơn khát đầu tư của SoftBank và nỗi sợ tụt hậu trong cuộc đua AI để gom về cho OpenAI một lượng tài nguyên chưa từng có.

Dù vậy, nền móng của Stargate vẫn rất bấp bênh.

Những con số không thuyết phục

Trên danh nghĩa, Stargate là một dự án quan trọng của chính quyền Trump. Nhưng thực tế, ý tưởng này bắt nguồn từ một kế hoạch trung tâm dữ liệu khổng lồ giữa Microsoft và OpenAI từ năm ngoái. Tuy nhiên, quan hệ đối tác này đã rạn nứt khi Microsoft lo ngại về sự phụ thuộc ngày càng lớn vào OpenAI, còn OpenAI lại vật lộn với chi phí tính toán tăng cao. Kết quả là CEO Sam Altman đã chuyển hướng sang một mạng lưới các nhà đầu tư phức tạp hơn.

Microsoft khẳng định rằng họ vẫn là đối tác chiến lược của OpenAI. "Tuyệt đối không có chuyện chia tay! Đây là một quan hệ đối tác rất quan trọng và lâu dài. Chúng tôi chỉ cần nhiều sức mạnh tính toán hơn", Altman viết trên X. CEO Microsoft Satya Nadella cũng lên tiếng khi phỏng vấn với CNBC. Ông gọi đó là "sự điều chỉnh" nhằm giảm thiểu rủi ro của Microsoft. Nhưng rõ ràng, Microsoft không muốn, hoặc không thể, đầu tư vào hạ tầng khổng lồ mà Altman đang theo đuổi, buộc ông phải tìm kiếm nguồn tài trợ khác.

Vấn đề nằm ở chỗ Stargate cần 100 tỷ USD ngay trong năm đầu tiên, nhưng nguồn vốn thực tế lại không đủ. Hiện tại, SoftBank có 30 tỷ USD tiền mặt. MGX có một quỹ 100 tỷ USD, nhưng phần lớn đã cam kết cho OpenAI và có thể phải đầu tư vào các đối thủ khác như xAI của Elon Musk. Còn Oracle chỉ có 11 tỷ USD tiền mặt.

Trong khi đó, OpenAI - có lẽ là startup được tài trợ mạnh nhất trong lịch sử - lại đang đốt tiền với tốc độ kinh hoàng. Theo tài liệu của New York Times, công ty này đã chi khoảng 5 tỷ USD chỉ trong năm ngoái, bao gồm chi phí trả lương và cổ phiếu nhân viên. Ngay cả khi Altman có thể huy động đủ 100 tỷ USD ban đầu, thì làm thế nào để ông có thể nhân con số đó lên gấp 5 lần?

Là người từng đồng sáng lập OpenAI nhưng rời đi sau tranh chấp quyền lực, tỷ phú Elon Musk ngay lập tức chỉ trích dự án này. "Họ không thực sự có số tiền đó”, ông nói. Altman phản pháo rằng Musk "sai, và chắc chắn biết mình sai”. Ông nói rằng địa điểm đầu tiên của Stargate đã bắt đầu được xây dựng.

Musk khẳng định SoftBank thực tế chỉ có chưa đến 10 tỷ USD đã được đảm bảo. Ảnh: Republic World.

Song, hiện tại, phần lớn các trung tâm dữ liệu không được thiết kế để phục vụ AI, theo The Verge. Một dàn máy chủ tiêu chuẩn tiêu thụ khoảng 5-10 kW, trong khi một dàn GPU AI hiện đại có thể đòi hỏi tới 120 kW. Con số này ngang với mức tiêu thụ của một khu chung cư nhỏ.

Hệ thống điện và làm mát của các trung tâm dữ liệu cũ không thể đáp ứng nhu cầu khổng lồ của AI. OpenAI sẽ phải nâng cấp các cơ sở hiện có hoặc tìm kiếm địa điểm mới. Quá trình này sẽ vừa tốn kém, vừa mất thời gian.

Stargate có thể là Foxconn 2.0?

Giới phân tích đang so sánh Stargate với dự án nhà máy LCD 10 tỷ USD của Foxconn. Đây từng là kế hoạch hoành tráng dưới nhiệm kỳ đầu của Trump nhưng bị cắt giảm mạnh sau khi công bố. Theo The Verge, rất có thể Stargate sẽ đi theo kịch bản tương tự: những tuyên bố rầm rộ, kỳ vọng lớn lao, rồi sau đó hiện thực buộc dự án phải thu hẹp hoặc âm thầm biến mất.

Ngay cả khi Stargate huy động đủ 500 tỷ USD và xây dựng được mạng lưới hạ tầng AI khổng lồ, vẫn còn một nguy cơ: Điện toán thô có thể không phải là chìa khóa để đạt AGI.

Naveen Rao, Phó Chủ tịch AI tại Databricks, lập luận rằng: "Chúng ta cần một mô hình học tập hoàn toàn mới. Chỉ riêng sức mạnh tính toán sẽ không đưa chúng ta đến AGI”. Nhận định này càng có trọng lượng khi DeepSeek - một startup AI ít tên tuổi hơn - đã đạt hiệu suất ngang ngửa OpenAI bằng cách tối ưu hóa phương pháp huấn luyện, thay vì dùng đến siêu máy tính khổng lồ.

Nếu DeepSeek đúng, tức là con đường dẫn tới AGI không phải là sức mạnh tính toán thuần túy, mà là phương pháp huấn luyện hiệu quả hơn, thì hàng trăm tỷ USD đầu tư vào Stargate có thể trở thành lãng phí. Ảnh: Bloomberg.

Nếu DeepSeek tiếp tục chứng minh được hướng đi đúng, Stargate sẽ trở thành một trong những thảm họa công nghệ tốn kém nhất trong lịch sử. Hàng trăm tỷ USD đổ vào một hệ thống hạ tầng không còn cần thiết, tạo ra một cú sốc tài chính có thể tái định hình cách giới đầu tư nhìn nhận về AI trong nhiều năm tới.

Là một trong những nhà đầu tư lớn của OpenAI, Sequoia từng cảnh báo rằng tốc độ tiến bộ AI quá nhanh có thể khiến những trung tâm dữ liệu tân tiến nhất cũng nhanh chóng lỗi thời trước khi chúng kịp vận hành hết công suất. "Bạn sẽ xây dựng hạ tầng nhanh đến mức nào, nếu bạn biết chắc rằng AI sẽ thay đổi thế giới?", Sequoia đặt câu hỏi.

Thúy Liên