Cha mẹ nên làm gì để định hướng nghề nghiệp cho con?

Các bạn trẻ cần những lời khuyên thẳng thắn và hữu ích về hướng nghiệp. Ảnh minh họa: Một cảnh trong phim Âm thanh diệu kỳ.

Việc định hướng nghề nghiệp tương lai rất quan trọng với trẻ vì khi bạn có ước mơ, hoài bão nhưng ngại ngần không thể hiện, bạn sẽ chẳng thể biến nó thành sự thật. Tuy nhiên, vẫn những ước mơ hoài bão đó, nếu gặp được người thúc đẩy, khai phá, ước mơ sẽ cất cánh và trở thành hiện thực.

Việc viết sách của tôi là một ví dụ, tôi rất thích đọc sách và chia sẻ những tinh hoa của nhân loại với mọi người nhưng tôi e ngại sự hiểu biết của mình bị hạn chế, chưa đủ để nêu quan điểm và tổng kết một nội dung nào đó.

Và tôi cũng thích viết sách, muốn chia sẻ những suy nghĩ và quan điểm của mình về giáo dục nhưng tôi lại cũng e ngại vì mình đâu có chuyên môn, mình đâu có học chuyên ngành liên quan đến viết lách để tạo ra những tác phẩm giáo dục bên cạnh sách chuyên ngành của mình.

Cuối cùng, nhờ sự động viên, tiếp lửa của bạn bè mà tôi hiểu rằng tôi là giảng viên và sẽ rất tuyệt khi tôi chia sẻ kiến thức mà mình đã đọc trong sách và khuyến khích sinh viên đọc sách. Đó cũng là lý do tôi quyết định viết cuốn sách mà bạn đang cầm trên tay đây.

Đừng bao giờ nhạo báng, cười cợt và làm thui chột ước mơ của trẻ. Mọi ước mơ đều xuất phát từ một nguyên nhân nào đó. Chúng ta cần động viên, khuyến khích con bày tỏ quan điểm, khơi gợi hứng thú cho con, đánh giá tính cách và định hướng nghề nghiệp để xác định nghề nghiệp nào phù hợp với đặc điểm tính cách của con. Chúng ta nên cho con tập luyện, thực hành từ những điều nhỏ nhất để con thích ứng dần với công việc được định hướng.

Chồng tôi đã nói với một người bạn khi được hỏi định hướng cho con sau này làm nghề gì là: "Con muốn gì thì làm đó, phải theo con chứ không do mình quyết định". Tôi không hoàn toàn đồng ý với quan điểm này bởi khi các con còn chưa hiểu chuyện, chưa va vấp, không biết nghề nào với nghề nào thì cần định hướng, góp ý cho con thay vì cho rằng cần tôn trọng ý kiến con rồi để con tự quyết.

Tôi cho rằng vai trò của cha mẹ là rất quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp cho con. Nếu con cái và cha mẹ thường xuyên trò chuyện, trao đổi thì sẽ dễ dàng lựa chọn được nghề phù hợp. Ví dụ như con lớn của tôi có nhận định rõ ràng từ trước là con sẽ không bao giờ làm giáo viên như mẹ, nhưng con lại rất hứng thú với việc làm kinh doanh.

Nếu cha mẹ có nghề nghiệp ổn định muốn định hướng con cái theo nghề thì càng phải chia sẻ, tâm sự để con hiểu về nghề đó và cũng là để truyền cảm hứng cho con. Tuy nhiên, không phải mọi nhận định của cha mẹ đều chuẩn xác, nhiều khi cảm tính, thiên về kinh nghiệm cá nhân.

Tôi nghe nhiều luồng chia sẻ trái ngược thế này: Bố làm cơ quan nhà nước thì nghĩ sau này cho con ra ngoài làm kinh doanh cho đỡ áp lực. Bố làm kinh doanh thì lại mong muốn con sau này làm nhà nước cho đỡ vất vả. Thế tức là làm nghề nào thì sẽ thấu được cái vất vả của nghề đó. Vậy cha mẹ nên làm gì để hỗ trợ con?

- Cung cấp thông tin cho con về một số ngành nghề cụ thể, có thể là nghề mà bố mẹ đang làm, đó là những ví dụ thực tế nhất.

- Nếu con thích một nghề nào đó nhưng cả cha mẹ và con đều không có thông tin gì thì hãy cố gắng kết nối với những người trong nghề mà bạn quen biết để con có cơ hội được nghe những chia sẻ, thậm chí là có được trải nghiệm thực tế với công việc.

Hay chỉ cho con thấy hình ảnh ai đó quen biết đang làm nghề đó để con quan sát và bồi đắp dần sự hứng thú. Chỉ có trải nghiệm thực tế hoặc được tiếp xúc như vậy thì mới có thể đánh giá được sự phù hợp để con tránh mất thời gian theo đuổi học hành rồi đến lúc đi làm mới nhận ra ngành nghề, lĩnh vực nào đó không phù hợp với mình;

- Nếu cha mẹ muốn con phát triển hoàn toàn tự do không theo định hướng nào hết thì cũng vẫn cần quan sát và tư vấn cho con thay vì để con hoàn toàn tự quyết định mọi thứ bởi có thể con vẫn còn chưa đủ chín chắn để đưa ra một quyết định quan trọng như vậy cho cuộc đời mình. Hãy cùng con làm các bài đánh giá tính cách, các bài trắc nghiệm nghề nghiệp để trao đổi và tìm hướng đi cùng con;

- Nếu con cái và cha mẹ chưa từng có cuộc trò chuyện về định hướng nghề nghiệp thì cha mẹ nên dành thời gian tìm hiểu để trao đổi cùng con. Các trường trung học phổ thông hiện nay thường xuyên mở các chương trình Ngày hội hướng nghiệp. Hãy cùng con nghe tư vấn để có thêm thông tin về cơ hội nghề nghiệp.

Bùi Thị Thanh Nga/ Thái Hà Books & NXB Công thương