Cảm hứng từ phong trào 'Bình dân học vụ'

Đoàn viên hướng dẫn người dân lấy lại mật khẩu VNeID. Ảnh: Hữu Phúc

Từ xóa mù chữ

Cách mạng tháng Tám thành công, ông Nguyễn Văn Tá, nay đã mất, là một thanh niên hiếm hoi ở vùng Cầu Hai, chỉ mới 17 tuổi, đã có bằng diplôme (lớp mười). Bởi vậy, không có gì lạ khi ông được giao nhiệm vụ tham gia xóa mù.

Các lớp học xóa mù ở xã Đại Lãnh, quê ông (tên gọi cũ của xã Lộc Trì, nay thuộc xã Phú Lộc) mở vào ban đêm, chủ yếu mượn các nhà dân. Ông Tá từng kể, mỗi lớp có từ 20 đến 30 học viên, đa phần có tuổi đời mới ngoài 20. Các lớp học được tổ chức thành nhiều bậc học: Vỡ lòng (tập đánh vần) - biết làm tính… Lớp xóa mù do ông Nguyễn Văn Tá cùng với người anh em Nguyễn Văn Ất phụ trách, được mở ở nhà thờ họ Nguyễn làng Cao Đôi Xã và kéo dài đến năm 1947, khi bùng nổ cuộc kháng chiến chống Pháp.

Hơn 95% dân số mù chữ, bởi thế nên ngay sau Tết Độc lập 2/9, phong trào xóa mù chữ mang tên “Bình dân học vụ” đã được Chính phủ lâm thời phát động trong toàn dân nhằm giải quyết tận căn nguyên “giặc dốt”, một vấn đề cấp bách lúc bấy giờ, chỉ sau “giặc đói”. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài “Chống nạn thất học”, khuyên những người chưa biết chữ phải thi đua đi học và những người biết chữ phải thi đua dạy học; kêu gọi mọi người, kẻ giúp của, người giúp công để tiêu diệt “giặc dốt”.

Cùng với những lớp học xóa mù bên đầm Cầu Hai của ông Tá và các đồng chí, phong trào “Bình dân học vụ” đã phát triển rộng khắp ở Thừa Thiên (nay là thành phố Huế). Hơn nửa thế kỷ đã qua, về nhiều địa phương hôm nay, câu chuyện về thầy, cô giáo dạy bình dân học vụ, những lớp xóa mù bên ánh lửa bập bùng của ngọn đuốc, những cổng chào được dựng lên ở các chợ quê, có bảng chữ đề sẵn, ai đọc được thì đi qua cổng chính, còn không thì phải quay về hoặc luồn qua một cổng tre thấp, hẹp ở sát cạnh vẫn là những ấn tượng khó quên đối với bao người.

Con số hàng vạn người thoát nạn mù chữ, đọc thông và viết thạo chỉ qua gần 1 năm đã cho thấy hiệu quả và sự lan tỏa mãnh liệt của phong trào “Bình dân học vụ” ở Cố đô. Thừa Thiên có xã Phú Hương (này thuộc xã Phú Vinh) là một trong những địa phương thanh toán nạn mù chữ đầu tiên trong cả nước, được Nhà nước và Quốc hội tuyên dương khen thưởng.

Đến xóa mù công nghệ

Thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, phong trào “Bình dân học vụ số” được phát động, giúp người dân tiếp cận và tận dụng công nghệ trong cuộc sống, hình thành cộng đồng thích ứng với chuyển đổi số; tham gia xây dựng Chính phủ số, xã hội số, kinh tế số, công dân số.

Huế là một trong những địa phương triển khai phong trào “Bình dân học vụ số” với cách tiếp cận bài bản và thực chất. Tại Huế, hạ tầng số được đầu tư mạnh mẽ, riêng nền tảng Hue-S đã phát triển hơn 50 chức năng và hơn 20 dịch vụ, với 1,3 triệu tài khoản người dùng. Tính đến năm 2025, toàn thành phố có hơn 800.000 tài khoản người dân đã đăng ký trên nền tảng Hue-S, đạt khoảng 66,6% dân số toàn thành phố (trên tổng số khoảng 1,224 triệu người). Đây là tỷ lệ đáng ghi nhận, cho thấy nỗ lực lan tỏa nền tảng số đến người dân đã mang lại kết quả bước đầu.

Thành phố đã phân nhóm đối tượng để thiết kế các chuyên mục học kỹ năng số trên Hue-S, tạo điều kiện để người dân vừa học, vừa tương tác, vừa phản ánh chính sách. Đặc biệt, các mô hình “Gia đình số”, “Chợ số”, “Đội tình nguyện viên số”, “Đại sứ số cộng đồng”... được thành phố xây dựng và triển khai không chỉ mang tính tuyên truyền mà có tính thực hành, lan tỏa và duy trì lâu dài. Việc đưa kỹ năng số vào tiêu chí đánh giá công dân điện tử; tổ chức Ngày hội Toàn dân học kỹ năng số (10/10 hàng năm); lồng ghép nội dung kỹ năng số vào các lớp tập huấn cho thấy sự quyết tâm đưa chuyển đổi số thành một phần của đời sống.

Mới đây, UBND thành phố cũng đã giao Sở Khoa học và Công nghệ chủ trì, tham mưu tổ chức Chương trình “Tìm hiểu dịch vụ công trực tuyến trên nền tảng Hue-S” dành riêng cho sinh viên toàn địa bàn. Mục tiêu là 100% sinh viên được phổ cập kiến thức và kỹ năng sử dụng dịch vụ công trực tuyến thông qua các video ngắn, bài giảng tích hợp, câu hỏi trắc nghiệm tương tác trên nền tảng Hue-S, qua đó bước đầu hình thành thói quen tiếp cận chính sách số và chủ động sử dụng dịch vụ công trong môi trường học đường.

Vĩ thanh

Là người phát động phong trào "Bình dân học vụ số", Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhấn mạnh: “Chúng ta không chỉ kế thừa di sản quý báu của lịch sử, mà còn phải biết ứng dụng nó vào thực tiễn hiện nay. Việc trang bị tri thức số sẽ giúp người dân tự tin hơn trong môi trường số, chủ động nắm bắt cơ hội và thích nghi với sự phát triển của công nghệ”.

Nếu “Bình dân học vụ” năm xưa là cuộc cách mạng giúp người dân bước ra khỏi bóng tối của nạn mù chữ, thì phong trào “Bình dân học vụ số” hôm nay là nỗ lực để người dân bước vào thế giới số. Trong bối cảnh Huế đã trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, thực hiện có hiệu quả phong trào “Bình dân học vụ số” là cách để kiến tạo một xã hội học tập số, dân chủ số và bao trùm thật sự. Được duy trì đúng hướng, nó sẽ trở thành một mô hình có thể nhân rộng ra cả nước như “bình dân học vụ” năm xưa.

Đan Duy