Chấm dứt bạo lực số đối với phụ nữ và trẻ em gái

Dù đã có những bước tiến đáng kể trong 30 năm qua về luật pháp, dịch vụ hỗ trợ và chiến lược ngăn chặn, thế giới vẫn chưa thể xóa bỏ hoàn toàn tình trạng bạo lực với phụ nữ.

Trên toàn cầu, ước tính cứ 3 phụ nữ thì có 1 người phải chịu đựng bạo lực trong đời, tương đương khoảng 840 triệu người. Định kiến xã hội, việc thực thi pháp luật còn lỏng lẻo và thiếu nguồn lực đang là những rào cản lớn ngăn cản sự tiến bộ.

Bên cạnh đó, các cuộc khủng hoảng, xung đột và biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng thêm các yếu tố thúc đẩy bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái.

Môi trường mới cho bạo lực giới

Sự thay đổi chóng mặt của công nghệ đang tạo ra những rủi ro mới và làm trầm trọng thêm vấn nạn bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái, dù là trên không gian mạng hay trong đời thực. Công nghệ số đã tạo điều kiện để các hình thức và mô hình bạo lực mới phát triển, như việc xâm hại dựa trên hình ảnh, video khiêu dâm deepfake, hay lan truyền thông tin sai lệch về giới… Nội dung kỳ thị phụ nữ trên không gian trực tuyến, như "manosphere", ngày càng lan rộng trên các nền tảng chính thống. Chúng góp phần duy trì những định kiến về nam tính và các chuẩn mực xã hội về phân biệt đối xử.

Bên cạnh đó, tốc độ phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) đang làm trầm trọng thêm tình trạng bạo lực đối với phụ nữ theo nhiều cách, bao gồm việc cố tình lan truyền thông tin sai lệch, củng cố định kiến giới, thậm chí là biện minh, bào chữa và bình thường hóa tình trạng bạo lực đối với phụ nữ. Theo báo cáo của Sensity AI, có tới 90%-95% tổng số các video deepfake trực tuyến là hình ảnh khiêu dâm không có sự đồng thuận và khoảng 90% trong số đó là hình ảnh của phụ nữ.

Tiếng nói của phụ nữ bị bóp nghẹt

Bạo lực số đang ảnh hưởng một cách không cân xứng đến nhóm phụ nữ thường xuyên sử dụng Internet, đặc biệt là phụ nữ trẻ và người của công chúng. Nhiều nữ nhà báo, chính trị gia, nhà hoạt động và người bảo vệ nhân quyền thường xuyên trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công mạng có chủ đích, được tổ chức bài bản nhằm hạ bệ uy tín của họ. Ước tính, trên thế giới, cứ 4 nữ nhà báo thì có 1 người báo cáo về các mối đe dọa bạo lực thể chất, bao gồm cả đe dọa giết người.

Những phụ nữ có khả năng tiếp cận hạn chế với công nghệ, như phụ nữ ở nông thôn hoặc các hộ gia đình có nguồn lực hạn chế, đối mặt với nguy cơ bị bạo lực số cao hơn. Việc phụ thuộc vào người khác để tiếp cận thiết bị, sử dụng Internet khiến phụ nữ dễ bị kiểm soát và xâm hại. Bên cạnh đó, sự hạn chế về kiến thức công nghệ số cũng khiến họ dễ bị bạo lực kinh tế hoặc bị bóc lột thông qua các dịch vụ tài chính số.

Luật pháp cần theo kịp công nghệ

Theo bà Sima Bahous, Giám đốc Điều hành UN Women, luật pháp cần phát triển song hành với công nghệ để đảm bảo phụ nữ được bảo vệ cả trên không gian mạng lẫn ngoài đời thực. Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, chưa đến 40% quốc gia có luật bảo vệ phụ nữ khỏi bị quấy rối tình dục hoặc theo dõi trực tuyến. Điều này khiến 44% phụ nữ và trẻ em gái trên toàn cầu - tương đương 1,8 tỷ người không được tiếp cận sự bảo vệ pháp lý.

Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu diễn ra mạnh mẽ, tội phạm mạng và các hành vi xâm phạm an ninh mạng ngày càng gia tăng, Liên hợp quốc đã khởi xướng và thông qua Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (hay còn gọi là Công ước Hà Nội) sau 5 năm đàm phán vào ngày 24/12/2024. Đây là văn kiện pháp lý quốc tế đầu tiên điều chỉnh toàn diện lĩnh vực này. Vào ngày 25/10 vừa qua, Lễ mở ký Công ước Hà Nội đã diễn ra. Sau 2 ngày làm việc sôi nổi và hiệu quả, Lễ mở ký đã thành công tốt đẹp, với đại diện 72 quốc gia đã ký kết tham gia Công ước.

Trước đó, Đại hội đồng Liên hợp quốc cũng ban hành Nghị quyết về bạo lực đối với phụ nữ trong môi trường số, kêu gọi các quốc gia hành động khẩn cấp và hiệu quả để ngăn chặn, xóa bỏ bạo lực số, đồng thời tăng cường quy định và trách nhiệm giải trình của các nền tảng công nghệ. Ngoài ra, Ủy ban Thống kê Liên hợp quốc đã kêu gọi xây dựng các phương pháp đo lường toàn cầu về bạo lực giới do công nghệ tạo ra, và quá trình này đang được tiến hành.

Hệ thống pháp luật ở nhiều nơi cũng đang được điều chỉnh để giải quyết những thách thức đang đặt ra, từ Đạo luật An toàn Trực tuyến của Vương quốc Anh, Ley Olimpia của Mexico đến Đạo luật An toàn Trực tuyến của Úc và Đạo luật An toàn Kỹ thuật số của Liên minh Châu Âu (EU). Ở châu Mỹ, một mô hình luật mới về bạo lực số trên cơ sở giới đang được xây dựng. Tại châu Phi, Công ước của Liên minh châu Phi về Chấm dứt Bạo lực đối với Phụ nữ và Trẻ em gái, được thông qua vào tháng 2/2025, cũng đề cập đến bạo lực trên không gian mạng.

Ngọc Nguyễn (Tổng hợp)