Chất xyanua có độc tính thế nào?

Xyanua là chất cực độc, có thể gây chết người với hàm lượng nhỏ. (Ảnh minh họa: Báo SK&ĐS)

Theo Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Minh Phương, Khoa Hồi sức tích cực và chống độc, Bệnh viện Thanh Nhàn, xyanua là một hoạt chất hóa học chứa nhóm cyano. Đây là một chất cực độc được biết đến từ những năm đầu của thế kỷ XIX.

Xyanua có thể được tồn tại dưới dạng khí, hydro xyanua, muối, kali xyanua. Chúng được tìm thấy trong các thực phẩm tự nhiên như măng tươi, sắn tươi, hạnh nhân, đậu ngự. Bên cạnh đó, xyanua cũng được tìm thấy trong các chế phẩm công nghiệp như thuốc trừ sâu, dung dịch tráng rửa phim, chất tẩy rửa đồ trang sức, sản xuất nhựa, cao su, sản phẩm sau các đám cháy.

Xyanua dạng lỏng có thể được hấp thụ qua da, mắt. Bên trong tế bào, xyanua bám vào các metalloenzyme phổ biến và bất hoạt chúng, đặc biệt là cytochrome oxidase và ức chế quá trình hô hấp tế bào ngay cả khi đủ lượng oxy dự trữ. Não và tim là hai cơ quan có nhu cầu tiêu thụ oxy cao nên bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Chất xyanua, hay còn gọi là cyanide là một trong những chất hóa học bị cấm lưu hành trái phép trên thị trường hiện nay.

Theo Cơ quan chuyên môn y tế, chỉ với khoảng 50-150 mg xyanua không những làm hại sức khỏe mà còn cướp đi tính mạng của một người khỏe mạnh. Đây là chất cực độc và tại Việt Nam đã bị cấm lưu hành, buôn bán, trao đổi, phát tán, sử dụng dưới mọi hình thức.

Xyanua là hóa chất cực độc, thậm chí được liệt vào danh sách những chất độc nhất trong các chất độc. Chúng được hấp thu nhanh vào cơ thể, ức chế rất nhanh, mạnh với hô hấp tế bào, một liều rất nhỏ cũng có thể gây tử vong. Bệnh nhân tử vong nhanh thường do suy hô hấp, co giật. Liều gây ngộ độc của xyanua phụ thuộc vào dạng (muối hay khí), thời gian tiếp xúc và đường tiếp xúc.

Thông thường, sau khi bị ngộ độc xyanua, nạn nhân sẽ trải qua ba giai đoạn. Đầu tiên là giai đoạn kích động, người bị nhiễm độc sẽ có dấu hiệu lo lắng, kích động, thở nhanh và lú lẫn. Sau đó, nạn nhân bắt đầu co giật, khó thở, tụt huyết áp và bị giảm thông khí. Cuối cùng, nạn nhân dần rơi vào trạng thái giảm trường lực cơ và mất phản xạ, bị trụy tim mạch, hạ oxy trong máu, dẫn đến tử vong.

Những dấu hiệu để nhận biết khi trúng độc xyanua đó là cảm thấy đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, thở nhanh, nhịp tim tăng cao, cảm thấy bồn chồn và kiệt sức.

Khi phát hiện ra người có dấu hiệu trên, chúng ta cần nhanh chóng đưa người nhiễm độc xyanua đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu kịp thời. Theo các tổ chức y tế, nếu người trúng độc xyanua trong vòng hai giờ không được chữa trị kịp thời, sẽ gây nguy cơ tử vong rất cao.

Xyanua có trong thực phẩm ở nồng độ tương đối thấp nên nhiễm độc xyanua từ thực phẩm ít xảy ra. Nếu bạn ăn thực phẩm có chứa xyanua đúng cách vẫn không làm hại đến sức khỏe nhưng có thể gây khó tiêu, đầy bụng, chướng bụng, ợ hơi, choáng nhẹ với người có cơ địa nhạy cảm.

Triệu chứng của ngộ độc xyanua gồm: Biểu hiện bên ngoài: Đỏ da, niêm mạc bám bụi (sau vụ cháy), hơi thở có mùi hạnh nhân; triệu chứng thần kinh: Chóng mặt, đau đầu, lú lẫn, hôn mê, co giật; triệu chứng tiêu hóa: Đau bụng, buồn nôn, nôn; triệu chứng hô hấp: Khó thở, ngưng thở; triệu chứng tim mạch: Đau ngực, rối loạn nhịp, ngừng tim.

Như vậy, xyanua có độc và rất nguy hiểm. Ngay khi nhận thấy nạn nhân có triệu chứng nhiễm độc xyanua cần nhanh chóng xử lý, sơ cứu và liên hệ y tế kịp thời, tránh trường hợp xấu nhất có thể xảy ra.

Xyanua là loại chất độc có chất giải độc tuy nhiên không phải luôn sẵn có tại các cơ sở y tế. Việc điều trị chủ yếu là ngăn chặn tiếp tục phơi nhiễm, bảo đảm các chức năng sống và điều trị hồi sức tích cực trong trường hợp ngộ độc nặng.

Ngăn chặn không để phơi nhiễm tiếp tục với độc chất, cởi bỏ quần áo bị nhiễm, đưa bệnh nhân ra khỏi vụ cháy, không gian chứa chất độc, làm sạch da nếu cần thiết bằng xà phòng và nước sạch.

Cung cấp oxy lưu lượng cao, quản lý đường thở và hỗ trợ hô hấp nâng cao khi cần thiết; thiết lập đường truyền tĩnh mạch; nhanh chóng vận chuyển bệnh nhân đến trung tâm cấp cứu.

Khi đưa người bệnh tới bệnh viện, cần phải bảo đảm hô hấp, huyết động; rửa dạ dày, sử dụng than hoạt tính nếu phơi nhiễm qua đường miệng và bệnh nhân đến sớm. Sử dụng antidote càng sớm càng tốt nếu sẵn có tại cơ sở y tế.