Châu Âu chia rẽ thế nào về 300 tỷ USD của Ngân hàng Trung ương Nga bị đóng băng?

Ban đầu, số tiền này là trái phiếu chính phủ ngắn hạn được xác định là tài sản dự trữ cho Ngân hàng Trung ương Nga. Đến nay, hầu hết các trái phiếu đã đáo hạn và chuyển thành tiền mặt tích lũy trong các ngân hàng lưu ký.

Trong đó, khoảng 210 tỷ euro nằm ở các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu mà phần lớn nhất, khoảng 183 tỷ euro, tại Euroclear, một trung tâm thanh toán bù trừ của Bỉ cho các giao dịch tài chính. Các khoản tiền khác nằm ở các tổ chức tài chính tại Anh, Nhật Bản, Pháp, Canada, Thụy Sĩ, Australia và Singapore.

300 tỷ USD tài sản của Nga bị đóng băng ngay sau khi xung đột Nga - Ukraine bùng phát vào đầu năm 2022

Châu Âu vẫn tranh cãi

Cho đến nay, nhóm G7 đã sử dụng tiền lãi từ số tiền mặt bị đóng băng để tài trợ 50 tỷ USD cho Ukraine vay dựa trên lãi suất trong tương lai. Giải pháp đó tránh được các phức tạp về mặt pháp lý và tài chính liên quan đến việc tịch thu hoàn toàn số tiền và chuyển cho Ukraine.

Một số nước có quan hệ tốt với Ukraine như Ba Lan, Vương quốc Anh và các quốc gia vùng Baltic là Lithuania, Latvia và Estonia muốn tiến đến tịch thu cả tiền gốc, xét đến thiệt hại mà cuộc xung đột gây ra. Ngân hàng Thế giới ước tính rằng việc tái thiết Ukraine sẽ tốn 524 tỷ USD trong 10 năm, nhiều hơn tổng tài sản của Nga.

Tuy nhiên, Pháp, Đức và Bỉ phản đối việc tịch thu tài sản. Các nhà lãnh đạo châu Âu này cho rằng, việc tịch thu tài sản có nghĩa là chúng không thể được sử dụng làm con bài mặc cả trong bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào hoặc để giúp thực thi lệnh ngừng bắn.

Bộ trưởng Tài chính Pháp Eric Lombard ngày 18-3 cho rằng, việc tịch thu tài sản tại các ngân hàng trung ương là vi phạm luật pháp quốc tế. Nếu tài sản của Nga bị tịch thu mà không có căn cứ pháp lý, “điều đó có thể gây ra rủi ro cho sự ổn định tài chính của châu Âu”, ông nói.

Hơn nữa, việc tịch thu nếu xảy ra sẽ khiến các quốc gia và nhà đầu tư lo ngại rằng, tài sản của họ khi sử dụng dịch vụ các tổ chức tài chính châu Âu có thể bị tịch thu bất cứ lúc nào. Điều này sẽ làm suy yếu vai trò của đồng euro như một loại tiền tệ quốc tế cho dự trữ nhà nước.

Ông Elina Ribakova, một nhà kinh tế học tại tổ chức tư vấn Bruegel ở Brussels cho biết, các chính phủ cũng lo ngại rằng các quốc gia như Saudi Arabia và Trung Quốc có thể bán trái phiếu chính phủ châu Âu để đáp trả. Điều đó sẽ làm tăng chi phí vay cho các chính phủ vốn đã mắc nợ rất nhiều. Những ký ức về cuộc khủng hoảng nợ chính phủ châu Âu năm 2010-2012 vẫn còn nguyên, trong đó chi phí đi vay tăng vọt và làm dấy lên lo ngại rằng đồng euro có thể tan rã.

Tính pháp lý của việc tịch thu tài sản Nga

Một số chuyên gia cho rằng tịch thu tiền đóng băng của Nga sẽ là một biện pháp đối phó phù hợp. Đó là một thuật ngữ pháp lý chỉ hành động mà thông thường là bất hợp pháp nhưng được biện minh là một phương tiện để trừng phạt.

Nhưng không ít học giả cho rằng, việc tịch thu số tiền đó sẽ không phải là một biện pháp đối phó hợp pháp. Luật pháp quốc tế bảo vệ mạnh mẽ dự trữ của ngân hàng trung ương trước khả năng bị tịch thu, đó là nguyên tắc “hoàn toàn bất khả xâm phạm trong một thế kỷ”. Nếu vi phạm nguyên tắc này tức là làm mất ổn định một trong số ít cơ sở vững chắc của hệ thống tài chính quốc tế.

Các nước Liên minh châu Âu vẫn chia rẽ trong việc xử lý số tiền được coi là tài sản dự trữ của Nga

Trong quá khứ, tài sản nhà nước bị đóng băng từng được sử dụng để bồi thường khi Iraq tiến đánh Kuwait năm 1990 và vụ Iran chiếm giữ Đại sứ quán Mỹ tại Tehran năm 1979. Những hành động đó về mặt pháp lý là một phần của các thỏa thuận hòa bình sau xung đột.

Điện Kremlin đã nhiều lần cảnh báo rằng việc tịch thu tài sản của Nga sẽ là bất hợp pháp và làm xói mòn niềm tin của các nhà đầu tư. “Chúng tôi coi những ý định đó là bất hợp pháp và bất kỳ nỗ lực nào để thực hiện chúng đều sẽ dẫn đến hậu quả pháp lý rất nghiêm trọng”, Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với các phóng viên vào đầu tháng 3 này.

Về mặt lý thuyết, Nga có thể trả đũa bằng việc tịch thu tài sản của khoảng 1.800 công ty phương Tây vẫn tiếp tục kinh doanh tại Nga. Luật gần đây sẽ cho phép nhà nước Nga tịch thu các công ty có trụ sở tại các quốc gia được chỉ định là “không thân thiện”.

Yên Vũ