Châu Âu đứng trước thách thức lịch sử

Liên minh châu Âu (EU) đang đứng trước thách thức lịch sử khi mối quan hệ đồng minh xuyên Đại Tây Dương có dấu hiệu rạn nứt. Ảnh: Reuters.

Cuộc tranh luận gay gắt giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng hôm 28/2 đã khiến giới quan sát choáng váng. Tuy nhiên, với bối cảnh hiện tại, diễn biến này không hoàn toàn bất ngờ, khi con đường phía trước của Kyiv ngày càng trở nên bấp bênh.

Trước tình thế này, nhiều ý kiến cho rằng châu Âu cần sớm vào cuộc, không chỉ để ngăn chặn tình trạng đối đầu leo thang mà còn để đảm bảo Ukraine không bị cô lập.

Trong khi đó, một số chuyên gia nhận định Tổng thống Zelensky cần nhanh chóng kiểm soát thiệt hại ngoại giao, thậm chí cân nhắc việc rời ghế lãnh đạo nếu muốn duy trì sự ủng hộ từ Mỹ.

Thách thức lịch sử chưa từng có với EU

Joel Rubin, cựu Phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ dưới thời chính quyền Obama, cảnh báo châu Âu sớm đưa ra giải pháp. Bên cạnh việc xoa dịu Tổng thống Zelensky, châu Âu cần duy trì sự ủng hộ từ Mỹ ngay lúc này, ông nhấn mạnh trên Fox News.

Trong khi đó, tiến sĩ Samuel Ramani từ Viện Nghiên cứu Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI) nhận định trên The Telegraph rằng khi khoảng cách giữa Mỹ và châu Âu ngày càng lớn, viễn cảnh dành cho Ukraine trở nên u ám hơn bao giờ hết.

Hội nghị thượng đỉnh tại London với sự tham gia của nhà lãnh đạo châu Âu, thảo luận về cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine. Ảnh: Reuters.

Nếu rạn nứt giữa Kyiv và Washington không được hàn gắn nhanh chóng, dòng viện trợ quân sự từ Mỹ có thể sớm bị cắt đứt hoàn toàn. Trên thực tế, hồi đầu tháng 2, các chuyến hàng vũ khí đến Ukraine được chính quyền tổng thống Joe Biden phê duyệt trước đây đã bị cắt giảm trong thời gian ngắn, gây ra làn sóng hoang mang không chỉ ở Kyiv mà còn với nội bộ châu Âu.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron ngày 2/3 xác nhận Paris và London sẽ đề xuất lệnh ngừng bắn “trên không, trên biển” kéo dài 1 tháng ở Ukraine. Thông tin này được đưa ra sau khi kết thúc hội nghị thượng đỉnh về Ukraine tại London (Anh).

Trả lời phỏng vấn nhật báo Le Figaro, Tổng thống Pháp cũng đề nghị các quốc gia châu Âu tăng ngân sách quốc phòng lên mức 3-3,5% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) để thích ứng với sự thay đổi các ưu tiên của Mỹ.

Dù Ukraine còn đủ khí tài để chiến đấu ít nhất đến mùa hè, việc mất đi sự hỗ trợ từ Mỹ có thể khiến họ phải rút quân khỏi các khu vực quan trọng, trong đó có tỉnh Kursk của Nga, để tập trung vào phòng thủ. Điều này không chỉ làm suy giảm lợi thế chiến trường mà còn khiến Ukraine mất đi đòn bẩy vị thế trong bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào, tiến sĩ Ramani cảnh báo.

Trong bối cảnh chính quyền Trump dường như muốn thiết lập lại quan hệ với Moscow và không coi an ninh châu Âu là lợi ích cốt lõi của Mỹ, câu hỏi lớn đặt ra là liệu châu Âu có sẵn sàng hành động.

"Cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelensky tại Nhà Trắng lẽ ra phải là hồi chuông cảnh tỉnh cho châu Âu. Đây có thể là thử thách lớn nhất mà lục địa này phải đối mặt trong nhiều thập kỷ qua. Điều đáng lo ngại nhất là không ai có thể chắc chắn rằng các nhà lãnh đạo châu Âu đủ khả năng và bản lĩnh để đối phó với tình hình hiện nay", tiến sĩ Ramani nhận định.

Rachel Rizzo, chuyên gia tại Trung tâm châu Âu thuộc Hội đồng Đại Tây Dương đặt ra một câu hỏi then chốt: "Bây giờ là thời điểm thực sự để đánh giá châu Âu có thể làm được gì. Liệu họ có thể mạnh dạn đưa ra những bảo đảm an ninh dài hạn cho Ukraine và thậm chí sẵn sàng triển khai quân để đảm bảo một nền hòa bình bền vững? Hay bộ máy quan liêu ở Brussels và những khác biệt giữa các quốc gia thành viên sẽ làm suy yếu khả năng lãnh đạo mà họ đáng lẽ phải thể hiện?".

Tờ The Guardian nhận định hội nghị thượng đỉnh quốc phòng châu Âu diễn ra vào Chủ Nhật tại London giờ đây mang ý nghĩa quan trọng hơn bao giờ hết. Kaja Kallas, nhà ngoại giao hàng đầu của EU, thẳng thắn tuyên bố sau cuộc họp đầy căng thẳng: "Hôm nay, thế giới tự do đã nhận ra một điều: Chúng ta cần một nhà lãnh đạo mới".

Sự thất bại trong cuộc gặp tại Nhà Trắng đã để lại một bài học đắt giá. Niềm tin vào một đồng minh từng là chỗ dựa vững chắc nay đã lung lay. Ukraine là nạn nhân đầu tiên, nhưng có thể không phải là nạn nhân duy nhất. Và khả năng các nước châu Âu đoàn kết để đưa ra một kế hoạch hành động rõ ràng sẽ quyết định không chỉ tương lai của Ukraine mà còn của cả lục địa này.

Tương lai bất định của Ukraine

Theo Fox News, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsey Graham, người từng ủng hộ mạnh mẽ Ukraine, cho rằng Kyiv có thể cần một lãnh đạo mới để duy trì quan hệ với chính quyền Trump.

"Câu hỏi đặt ra không chỉ dành cho tôi mà còn cho người dân Ukraine: Liệu Tổng thống Zelensky có thể giúp các bạn đạt được điều mình muốn với Mỹ hay không? Ông ấy hoặc phải thay đổi hoàn toàn, hoặc Ukraine cần một người lãnh đạo mới", Graham nhận định.

Cựu hạ nghị sĩ Cộng hòa Mike Garcia thậm chí còn cho rằng cuộc gặp tại Phòng Bầu dục có thể là dấu chấm hết cho sự nghiệp chính trị của ông Zelensky - hoặc tệ hơn, là thảm họa cho cả Ukraine. "Tổng thống Zelensky vẫn chưa nhận ra rằng ông ấy không thể đòi hỏi mọi thứ theo ý mình", ông nói.

Tổng thống Ukraine rời khỏi Nhà Trắng sau cuộc tranh cãi tại phòng Bầu dục. Ảnh: Reuters.

Giới học giả và chuyên gia về Nga bày tỏ sự lo lắng về tương lai Ukraine, theo The Washington Post.

Eric Ciaramella - chuyên gia về Nga và Á-Âu tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế - nhận định nếu ông Zelensky thực sự có tầm nhìn chiến lược, "ông ấy sẽ nhận ra rằng không thể tự mình xử lý tình thế hiện nay. Thay vào đó, ông nên bổ nhiệm một đặc phái viên có uy tín tại Washington nhưng không thuộc bộ máy hiện tại để cố gắng đưa mọi thứ trở lại quỹ đạo".

Giới quan sát cho rằng cuộc gặp tại Nhà Trắng đã gây sức ép lớn lên Ukraine và cho thấy một điều rõ ràng: Tổng thống Trump sẵn sàng rút lại sự ủng hộ đối với Kyiv. Ông Zelensky rời Mỹ mà không đạt được bất kỳ cam kết quan trọng nào, ngoại trừ một mối quan hệ ngày càng căng thẳng với vị lãnh đạo quyền lực nhất thế giới.

Những người chỉ trích ông Trump coi sự kiện này là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy sự đồng cảm của ông với Tổng thống Nga Vladimir Putin và những toan tính của Moskva về lãnh thổ Ukraine.

“Tôi e rằng kịch bản Moskva và Washington đạt được một thỏa thuận càng trở nên rõ ràng”, Ciaramella cảnh báo.

Phương Linh