Châu Âu đứng trước thực tế khốc liệt mới

Tổng thống Ukraine Volodymir Zelensky đi giữa đông đảo các phóng viên khi ông đến Phố Downing để gặp Thủ tướng Anh Keir Starmer, ngày 1/3. (Ảnh: AP)

Đầu tuần này, khi Mỹ tham gia vào nhóm của Nga và Triều Tiên để phản đối thông qua nghị quyết của Liên Hợp Quốc về chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine, một số quan chức châu Âu hiểu rằng mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương đang gặp rắc rối lớn.

Sau đó, họ chứng kiến Tổng thống Donald Trump và cấp phó JD Vance công khai mắng Tổng thống Ukraine Volodymir Zelensky tại Phòng Bầu dục trước ống kính báo chí, gây cảm giác mọi thứ đã tan vỡ.

Bloomberg dẫn lời một số quan chức châu Âu kỳ cựu cho biết, họ vẫn giữ được bình tĩnh qua những cuộc chiến tranh và khủng hoảng tài chính, nhưng nay cảm thấy cực kỳ tức giận.

Đối với họ, cảnh tượng này cho thấy lòng tin và các giá trị gắn kết châu Âu và Mỹ với nhau kể từ khi Thế chiến II kết thúc đã không còn nữa.

"Tổng thống Trump và chính quyền của ông ấy đã tạo nên một thách thức căn bản đối với liên minh xuyên Đại Tây Dương nhiều hơn những gì liên minh này đối mặt trong nhiều thập kỷ", GS Graham Allison, công tác tại Đại học Harvard, người từng học với cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry Kissinger và phục vụ trong cả chính quyền Clinton và Reagan, đánh giá.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh Keir Starmer và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đều gọi đây là thách thức mang tính thế hệ đối với châu Âu.

Họ gặp ông Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu khác tại London ngày 2/3 để bàn những bước đi tiếp theo.

Tham dự hội nghị thượng đỉnh tại London lần này có Tổng thống Macron, Tổng thống Zelensky, Thủ tướng Ý Giorgia Meloni, cùng phái đoàn từ Canada, Đức và Thổ Nhĩ Kỳ.

Sau mâu thuẫn bùng nổ giữa ông Zelensky với ông Trump ở Phòng Bầu dục, Thủ tướng Starmer nỗ lực tận dụng vốn liếng chính trị mới của mình từ chuyến thăm Washington vừa qua để thuyết phục họ quay lại bàn đàm phán.

Nỗ lực này cho thấy nhà lãnh đạo Anh đang cố gắng phát huy vai trò cầu nối giữa chính quyền Trump và các nhà lãnh đạo châu Âu, để ngăn mọi thứ đổ vỡ.

Liên minh châu Âu (EU) đang hướng tới việc thông qua gói viện trợ quân sự khẩn cấp trị giá 20 tỷ euro (21 tỷ USD) cho Ukraine tại hội nghị thượng đỉnh khẩn cấp ở Brussels vào giữa tuần này.

Nhưng đó chỉ là khoản ban đầu trong hàng trăm tỷ đô la mà họ sẽ cần huy động cho quốc phòng trong những tháng tới nếu muốn tiếp quản trách nhiệm bảo đảm an ninh của chính mình từ Mỹ, lần đầu tiên sau 80 năm.

Sau nhiều năm lo lắng và tranh luận về các vấn đề và điểm yếu của EU, việc thực hiện nhiệm vụ đó sẽ đòi hỏi phải có một ý chí chính trị chưa từng thấy trong lịch sử của khối.

"Dù tôi muốn châu Âu có thể lấp đầy khoảng trống do Mỹ để lại và triển khai kịp thời, nhưng tôi cược 300% là không nên làm như vậy", GS Allison nói. Ông cho rằng Ukraine có thể sẽ phải chấp nhận một giải pháp hòa bình cay đắng vào cuối mùa hè năm nay.

Lựa chọn khó khăn

Mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương và mạng lưới liên minh rộng lớn hơn của Mỹ được coi là độc nhất vô nhị trong thế giới hậu chiến, khi những giá trị chung và lòng tin cho phép các quốc gia chia sẻ bí mật và dựa vào nhau trong những thời điểm quan trọng.

Nền tảng của mối quan hệ đó hình thành từ Thế chiến II và trở nên sâu sắc hơn khi các quốc gia Đông Âu gia nhập NATO và EU sau khi bức màn sắt sụp đổ. Lịch sử mấy thập kỷ đó khiến cuộc khủng hoảng hiện tại trở nên đau đớn với nhiều người châu Âu đến vậy.

Bất chấp mọi sự hoài nghi ở một số nơi thuộc phương Tây và Nam bán cầu, nhiều người Đông Âu thực sự coi Mỹ là biểu tượng của tự do và họ mong muốn đạt được các nguyên tắc như trong nền chính trị Mỹ.

Sau cuộc cãi vã tại Phòng Bầu dục ngày 28/2, các nhà lãnh đạo EU đã đoàn kết lại để lên tiếng ủng hộ ông Zelensky, thể hiện rõ họ đứng về phía nào. Một số quan chức cho rằng ông Trump đang đặt người châu Âu vào vị trí mà họ phải lựa chọn giữa Mỹ và Ukraine, và hầu hết, nếu không muốn nói là tất cả, sẽ chọn Ukraine. Đối với châu Âu, đó là vấn đề sống còn.

Phát biểu trong tuyên bố với các phóng viên ngày 1/3, Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock nói: "Một kỷ nguyên tàn nhẫn mới đã bắt đầu. Một kỷ nguyên tàn nhẫn mà trong đó trật tự quốc tế dựa trên luật lệ và pháp quyền phải tự bảo vệ mình trước sức mạnh của kẻ mạnh hơn".

Thu Loan

Theo Bloomberg, NYT