Châu Âu với 'Bức tường UAV'

Sáng kiến “Bức tường UAV”

Ủy ban châu Âu (EC) cùng với EU đang nỗ lực xây dựng "Lộ trình sẵn sàng quốc phòng". Một nguồn tin am hiểu về chủ đề phát triển UAV của EU cho biết lộ trình này sẽ bao gồm 4 dự án quốc phòng, bao gồm cả bức tường UAV.

Tổng thư ký NATO Mark Rutte.

Sáng kiến “Bức tường UAV” sẽ không phải là một bức tường vật lý, mà thay vào đó là một mạng lưới các hệ thống phát hiện và đánh chặn nhiều lớp, dựa trên năng lực chống UAV của từng thành viên EU. Ý tưởng này được công bố sau khi một số quốc gia châu Âu báo cáo về các vụ xâm nhập vào không phận của họ, hầu hết đều đổ lỗi cho Nga. Điện Kremlin đã phủ nhận sự liên quan.

"Châu Âu phải đưa ra phản ứng mạnh mẽ và thống nhất trước các vụ xâm nhập bằng UAV tại biên giới của chúng tôi", Chủ tịch EC Ursula von der Leyen phát biểu. “Và đó là lý do tại sao chúng tôi sẽ đề xuất hành động ngay lập tức để xây dựng bức tường UAV như một phần của Chiến dịch Giám sát sườn Đông. Chúng ta phải cùng nhau tiến về phía trước với Ukraine và với NATO”, bà nói.

Ba Lan, Romania và Đan Mạch đều đã phải hứng chịu các cuộc xâm nhập bằng UAV trong tháng 9, buộc các sân bay phải đóng cửa và bộc lộ những lỗ hổng trong khả năng ứng phó hiệu quả của NATO. Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cho biết quy mô của các cuộc xâm nhập bằng UAV “lớn đến mức toàn bộ cộng đồng phương Tây, xuyên Đại Tây Dương cần phải nhận ra đây là chiến tranh". Ông nói thêm: "Chúng tôi không muốn điều đó, đôi khi thật kỳ lạ, một cuộc chiến tranh kiểu mới, nhưng nó vẫn là một cuộc chiến".

Các UAV không xác định đã gây nhiễu không phận Đan Mạch ít nhất 3 lần trong hạ tuần tháng 9, buộc sân bay Copenhagen phải đóng cửa vào ngày 22/9 và hai sân bay nhỏ hơn vào ngày 24/9. Vào ngày 26/9, chúng đã được quan sát thấy trên một căn cứ không quân quân sự tại Karup. Không có chiếc UAV nào bị bắn hạ và chính quyền nước này vẫn chưa thể xác định chắc chắn ai là người chịu trách nhiệm, mặc dù Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen đã chỉ trích Nga.

Các nhà lãnh đạo châu Âu đã công bố rất ít thông tin về hình thức thực sự của sáng kiến này, hoặc thời gian thực hiện. Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius đã cảnh báo rằng việc phát triển một bức tường UAV có thể mất ít nhất 3 hoặc 4 năm. Nhưng Thủ tướng Latvia Evika Silina đã nói với các phóng viên tại Copenhagen hôm 24/9 rằng có thể mất ít thời gian hơn. "Chúng tôi không cần 3 năm, và tôi tin rằng chúng tôi có thể làm được điều đó trong thời gian ngắn hơn nhiều", bà nói.

Mặc dù một bức tường UAV thực sự có thể giúp vá "lỗ hổng lớn" hiện đang tồn tại trong hệ thống phòng không của NATO, nhưng khái niệm về nó cũng không phải là cái gì đó mới mẻ - Rafael Loss, một nghiên cứu viên chính sách về quốc phòng, an ninh và công nghệ tại tổ chức tư vấn Hội đồng Quan hệ đối ngoại châu Âu, nói với kênh truyền hình CNN hôm 24/9.

Ông Loss cho biết một dự án có tên là Sáng kiến Lá chắn bầu trời châu Âu (ESSI), với mục đích tăng cường phòng thủ tên lửa và không quân của châu Âu, đã được triển khai trong nhiều năm. Mặc dù vậy, vẫn còn một số cách mà bức tường UAV có thể hỗ trợ các nước NATO và EU. Bằng cách mở rộng mạng lưới cảm biến dọc theo sườn phía đông của NATO, các quốc gia sẽ có thể xác định và theo dõi các cuộc xâm nhập tiềm tàng của UAV hiệu quả hơn, Loss đề xuất. "Trước đây, hệ thống phòng không của NATO phải đối mặt với các mối đe dọa trên không di chuyển nhanh - tên lửa máy bay, tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình, vũ khí siêu thanh... nhưng không phải là UAV. Điều đó đang dần thay đổi do những gì chúng ta thấy ở Ukraine", ông nói.

Ukraine là "quốc gia giàu kinh nghiệm nhất châu Âu về chiến tranh UAV và chống UAV", ông Loss nói. Ông cho biết việc tận dụng chuyên môn từ các cố vấn tham gia vào hình thức xung đột này có thể giúp phần còn lại của lục địa hiểu được cách tốt nhất để chống lại UAV của Nga.

Tổng Thư ký NATO Mark Rutte cho biết một bức tường UAV là một "ý tưởng tuyệt vời", vừa "kịp thời vừa cần thiết", đồng thời cho rằng chi phí là một lý do đặc biệt quan trọng để phát triển sáng kiến này. “Cuối cùng, chúng ta không thể chi hàng triệu USD cho tên lửa để tiêu diệt UAV, những thứ chỉ có giá vài nghìn USD”, ông nói.

Mẫu UAV MQ 9B của Đan Mạch.

Vấn đề thật sự của EU và NATO là gì?

Vài ngày sau tiếng còi báo động không kích và tiếng gầm rú của máy bay chiến đấu NATO vang lên trong một đêm cuối hè yên bình ở miền đông Ba Lan, câu hỏi then chốt ở châu Âu không chỉ là liệu đối phương có chủ ý điều máy bay không người lái vào không phận NATO hay không, mà còn là phản ứng quân sự cho thấy điều gì về khả năng lâu dài của liên minh trong việc đối phó với mối đe dọa ngày càng gia tăng này. Nếu đây là một cuộc thử nghiệm có chủ đích đối với hệ thống phòng thủ của NATO như Ba Lan đã nêu ra, thì đó là một thử nghiệm cực kỳ rẻ tiền.

Chính quyền Ba Lan đã thu hồi được những mảnh vỡ mà họ cho là máy bay không người lái Gerbera, được làm bằng gỗ dán và xốp, và thường được sử dụng làm mồi nhử. Cơ quan tình báo quốc phòng Ukraine tin rằng chi phí sản xuất mỗi chiếc khoảng 10.000 USD.

Trong khi đó, các máy bay NATO được điều động để ngăn chặn chúng là máy bay chiến đấu F-16 và F-35 trị giá hàng triệu USD. Một màn phô trương lực lượng hiệu quả, nhưng có lẽ đã tiêu tốn hàng chục nghìn USD nhiên liệu và bảo trì chỉ để cất cánh.

Robert Tollast, một nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI) có trụ sở tại London, phát biểu với CNN rằng: "Sự bất cân xứng về chi phí không hiệu quả". Ông cho biết, không phải NATO không thể chống lại các cuộc tấn công bằng UAV quy mô lớn. Các máy bay phản lực của NATO đã rất hiệu quả trong việc ngăn chặn một cuộc tấn công lớn bằng tên lửa và UAV của Iran vào Israel vào tháng 4 năm ngoái. Tuy nhiên, ông Tollast lập luận rằng chi phí phòng thủ như vậy, được Israel ước tính lên tới hơn một tỷ USD trong trường hợp đó, khiến cách tiếp cận này trở nên không bền vững.

"Vấn đề cơ bản là, trước Ukraine, ngành công nghệ quốc phòng phương Tây đã không tính đến điều này, đó là mối đe dọa bất đối xứng của UAV", ông nói. Còn hiện nay, rất nhiều người trong ngành công nghệ quân sự đã cân nhắc đến nó, nhưng nhiều bộ quốc phòng trong NATO lại quá chậm chạp trong việc thích ứng với nó.

"Công nghệ đã có sẵn", Johannes Pinl, Giám đốc điều hành của MARSS, một công ty có trụ sở tại Anh chuyên về phần mềm phát hiện mối đe dọa và hiện đang sản xuất UAV đánh chặn, phát biểu với CNN tại diễn đàn quốc phòng DSEI ở London hồi trung tuần tháng 9. "Có lẽ một phần lớn biên giới Ba Lan giờ đây đã có thể được bao phủ bởi một bức tường UAV đẹp mắt", ông nói thêm. "Bức tường UAV" là khái niệm về một mạng lưới phát hiện và đánh chặn nhiều lớp, một ý tưởng được quảng bá rộng rãi ở các nước Baltic và được các quan chức EU ủng hộ.

Theo ông Pinl, vấn đề là hệ thống mua sắm của NATO "vẫn còn ở mức 80". Ông đưa ra ví dụ về máy bay đánh chặn tầm trung được hỗ trợ bởi AI của MARSS, được thiết kế để có thể tái sử dụng, với khung titan mà ông mô tả "về cơ bản là một con dao cắt xuyên qua UAV đang bay tới với tốc độ cao". Hiện tại, nó đang chờ một quốc gia NATO đánh giá, dự kiến trong vài tháng tới.

Cuộc chiến ở Ukraine thực chất đã tạo ra một quy trình mua sắm hai tốc độ ở châu Âu - theo Siete Hamminga, CEO của Robin Radar Systems có trụ sở tại Hà Lan. Công nghệ của Robin Radar đã được sử dụng rộng rãi ở Ukraine và gần đây đã được cập nhật để phát hiện Shaheds ở phạm vi 12 km.

Với việc cuộc chiến ở Ukraine cung cấp một nền tảng thử nghiệm công nghệ mới theo thời gian thực, đã có những dấu hiệu thay đổi. Tham mưu trưởng Quốc phòng Anh Richard Knighton đã nhấn mạnh sự cần thiết của một phương châm mới. "Để đạt được tốc độ cần thiết, chúng ta cần phải thay đổi mối quan hệ với ngành công nghiệp để đổi mới với tốc độ thời chiến", ông phát biểu trong những bình luận công khai đầu tiên vào tuần trước.

Mẫu UAV AR3 của Bồ Đào Nha.

Agris Kipurs, CEO và đồng sáng lập công ty khởi nghiệp UAV Origin Robotics của Latvia, chia sẻ với CNN rằng đất nước ông đang "phát triển các cơ chế mới về cách thức làm việc với ngành công nghiệp mới".

UAV tấn công và giám sát BEAK của Origin, ban đầu được cung cấp cho Ukraine, đã được lực lượng vũ trang Latvia và Anh sử dụng và hiện nay đã có UAV đánh chặn mới BLAZE được tài trợ bởi khoản tài trợ R&D từ chính phủ Latvia. "Chúng tôi là một quốc gia nhỏ... chúng tôi sẽ không bao giờ có đủ khả năng trang bị năng lực phòng không nếu chúng tôi bị giới hạn bởi những lựa chọn hiện có trên thị trường", Kipurs nói.

Và ngay cả Bộ Chiến tranh Mỹ hiện cũng đang chạy đua để vượt lên dẫn đầu trong cuộc chạy đua vũ trang về UAV và máy bay chống UAV này. Trong một bản ghi nhớ vào tháng 7, Bộ trưởng Chiến tranh Pete Hegseth đã cảnh báo rằng "các đơn vị Mỹ không được trang bị những UAV nhỏ gọn, sát thương cao mà chiến trường hiện đại yêu cầu". Ông đã đề ra các biện pháp để loại bỏ thủ tục hành chính rườm rà và tâm lý e ngại rủi ro khi mua UAV, bao gồm "giao quyền mua sắm và vận hành UAV từ bộ máy hành chính cho các chiến binh của chúng tôi".

"Một trong những bài học quan trọng mà mọi người rút ra từ Ukraine là, cứ thử nghiệm thôi", ông Tollast nói. Ông tin rằng chìa khóa cho hệ thống phòng thủ UAV hiệu quả là "sự kết hợp cao-thấp giữa các khả năng rất tốn kém" như máy bay F-35 và hệ thống Patriot được trưng bày ở Ba Lan trong hội nghị an ninh Warsaw và "những thứ có thể kém tin cậy hơn một chút, như máy bay đánh chặn UAV của Ukraine".

Ngay cả khi châu Âu có thể đẩy nhanh việc áp dụng công nghệ mang tính thử nghiệm hơn ở phân khúc giá rẻ, thì vẫn còn vấn đề về số lượng. Theo ước tính hồi tháng 7 của tình báo quốc phòng Ukraine, Nga hiện đang sản xuất 5.500 chiếc mỗi tháng, phiên bản nâng cấp tương đương Shahed, Geran, cũng như biến thể UAV Gerbera rẻ hơn, tại nhà máy đang phát triển nhanh chóng ở Tatarstan. Hồi tháng 9, lần đầu tiên Nga đã bắn hơn 800 chiếc UAV vào Ukraine chỉ trong một đêm.

Morten Brandtzaeg, Giám đốc điều hành của nhà sản xuất đạn dược và tên lửa Nammo của Na Uy, nói với CNN vào sáng hôm sau cuộc xâm nhập bằng UAV vào không phận Ba Lan rằng công ty của ông đang sản xuất "số lượng lớn tên lửa giá rẻ" để "cân bằng giá tên lửa với mục tiêu mà chúng tôi đang bắn hạ".

Nammo hiện là một trong những nhà sản xuất đạn dược lớn nhất châu Âu, đã thay đổi đáng kể nhờ quá trình tái vũ trang nhanh chóng của lục địa này. Họ đã tăng quy mô sản xuất đạn pháo từ chỉ vài nghìn quả đạn mỗi năm trước cuộc chiến Ukraine lên khoảng 80.000 quả vào năm ngoái. Họ cũng sản xuất động cơ tên lửa nhiên liệu rắn dùng để phóng tên lửa không đối không, những thành phần quan trọng cho các hệ thống phòng không tiên tiến. Thông điệp của ông Brandtzaeg gửi đến các nhà hoạch định chính sách châu Âu rất rõ ràng: "Chúng ta mới chỉ ở giai đoạn đầu của việc tăng cường năng lực. Đừng nghĩ rằng chúng ta đã làm đủ".

An Châu